Internetowa grupa wsparcia jako przestrzeń na opowieść o depresji i innych zaburzeniach psychicznych. Przypadek grupy „Porcelanowe Aniołki”

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.17.2.06

Słowa kluczowe:

socjologia Internetu, socjologia zdrowia, antropologia zdrowia, grupy wsparcia, choroba psychiczna

Abstrakt

Artykuł przedstawia wyniki badań jakościowych facebookowej grupy wsparcia „Porcelanowe Aniołki”. Głównym celem artykułu jest pokazanie roli opowieści o chorobie w kształtowaniu się tożsamości osób zmagających się z problemami psychicznymi oraz tego, jak funkcjonowanie analizowanej grupy wsparcia pozwala wybrzmieć tym historiom. Autorka stawia tezę, że taka społeczność zapewnia przestrzeń na historie, które łatwiej jest opowiedzieć w sieci lub za jej pośrednictwem. Dzięki temu możliwe jest konstruowanie opowieści o subiektywnym przeżywaniu choroby. Podstawę empiryczną artykułu stanowią wywołane dane biograficzne w postaci listów członków grupy. Główny materiał poddany analizie wzbogacony jest internetową obserwacją uczestniczącą, która miała na celu rozpoznanie ogólnych mechanizmów funkcjonowania „Porcelanowych Aniołków”, oraz indywidualnymi wywiadami pogłębionymi z psycholożkami i suicydolożką, które pokazują szerszy kontekst funkcjonowania grupy. Tekst rozpoczyna się od omówienia literatury z zakresu socjologii i antropologii zdrowia, socjologii interakcji, socjologii Internetu oraz od przeglądu dotychczasowych polskich badań internetowych grup wsparcia. Następnie rozważane są kwestie metodologiczne i etyczne. W dalszej części autorka przechodzi do omówienia i analizy zebranego materiału. Rozważania prowadzą ją do wniosku, że w przestrzeni internetowej grupy wsparcia i dzięki niej autorzy listów mogą lepiej zrozumieć własną historię choroby, wykraczającą poza medyczne definicje.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Anna Skiba - Uniwersytet Warszawski, Wydział Socjologii

Anna Skiba w 2019 roku obroniła licencjat na kierunku socjologia w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Filozofii i Socjologii). Do jej naukowych zainteresowań należą socjologia i antropologia zdrowia oraz socjologia Internetu. Aktualnie studiuje na I roku studiów magisterskich na kierunku socjologia na Wydziale Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Od roku akademickiego 2020/2021 jest członkinią Collegium Invisibile.

Bibliografia

Bajer Jacek (2012) Badania porównawcze w politologii: zagadnienia metodologiczne. „Studia Politicae Universitatis Silesiensis”, nr 8, s. 15–48.
Google Scholar

Baranowska Barbara, Doroszewska Antonina, Tataj-Puzyna Urszula (2019) „Opowiedz mi…”. Narracja w doświadczeniach ciąży, porodu i straty dziecka [w:] Marta Chojnacka-Kuraś, red., Medycyna narracyjna. Opowieści o doświadczeniu choroby w perspektywie medycznej i humanistycznej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 32–48.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323540755.pp.32-48

Baumann Barbara (1961) Diversities in conceptions of health and physical fitness. „Journal of Health and Human Behavior”, vol. 2, s. 39–46.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/2948863

Bielecka-Prus Joanna (2014) Po co nam autoetnografia? Krytyczna analiza autoetnografii jako metody badawczej. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 10, nr 3, s. 76–95.
Google Scholar

Blaxter Mildred (2009) Zdrowie. Przełożyła Magdalena Okła. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Google Scholar

Borawska Anna (2013) Listy w psychoterapii. „Psychiatria i Psychoterapia”, t. 4, nr 9, s. 3–13.
Google Scholar

Bornat Joanna (2008) Biographical method [w:] Alasuutari Pertti, Bickman Leonard, Brannen Julia, eds., The Sage Handbook of Social Research Methods. London: Sage, s. 343–355.
Google Scholar

Byczkowska-Owczarek Dominika (2014) Zastosowanie autoetnografii analitycznej w badaniu społecznych aspektów doświadczania choroby. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 10, nr 3, s. 184–201.
Google Scholar

Całek Agnieszka (2012) Internet jako sposób na tabu choroby psychicznej. Analiza przypadku portalu Mam efkę. „Kultura popularna”, t. 34, nr 4, s. 128–139.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5604/16448340.1055478

Charon Rita (2006) Narrative medicine: honoring the stories of illness. Oxford: Oxford University Press.
Google Scholar

Chojnacka-Kuraś Marta (2019) Medycyna narracyjna z perspektywy lingwistyki i poetyki kognitywnej [w:] Marta Chojnacka-Kuraś, red., Medycyna narracyjna. Opowieści o doświadczeniu choroby w perspektywie medycznej i humanistycznej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 72–93.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323540755.pp.73-93

Fabrega Horacio (1972) The study of disease in relation to culture. „Behavioral Science”, no. 17, s. 183–203.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/bs.3830170202

Feigelman William i in. (2008) Internet Support Groups for Suicide Survivors: A New Mode for Gaining Bereavement Assistance. „Omega – Journal od Death and Daying”, vol. 57, s. 217–243.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2190/OM.57.3.a

Frank Arthur (1995) The Wounded Storyteller. Chicago: University of Chicago Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226260037.001.0001

Frąckowiak-Sochańska Monika (2019) Społeczne konstruowania kategorii zdrowia, choroby i zaburzenia psychicznego w społeczeństwie późnej nowoczesności. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/amup.9788323236726

Giza Anna (1990) Biografia jako fakt empiryczny i jako kategoria teoretyczna [w:] Włodarek Jan, Ziółkowski Marek, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 39–54.
Google Scholar

Goffman Erving (2005) Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Przełożyły Aleksandra Dzierżyńska, Joanna Tokarska. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Houston Thomas, Cooper Lisa, Ford Daniel (2002) Internet Support Groups for Depression: A 1-Year Prospective Cohort Study. „Journal of Psychiatry”, vol. 159, s. 2062–2068.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1176/appi.ajp.159.12.2062

Jemielniak Dariusz (2018) Socjologia 2.0: O potrzebie łączenia Big Data z etnografią cyfrową, wyzwaniach jakościowej socjologii cyfrowej i systematyzacji pojęć. „Studia Socjologiczne”, t. 2, nr 229, s. 7–29.
Google Scholar

Jemielniak Dariusz (2019) Socjologia Internetu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Jung Bohdan (2010) Wstęp [w:] Jung Bohdan, red., Wokół mediów ery Web 2.0. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, s. 7–10.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/NM.2010.015

Juza Marta (2019) Między wolnością a nadzorem. Internet w zmieniającym się społeczeństwie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Kacperczyk Anna (2014) Autoetnografia – technika, metoda, nowy paradygmat? O metodologicznym statusie autoetnografii. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 10, nr 3, s. 32–74.
Google Scholar

Kamińska Magdalena (2014) Autoetnografia jako technika badań etnograficznych w Internecie. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 10, nr 3, s. 170–183.
Google Scholar

Kancelaria Senatu (2019) Zdrowie psychiczne w Unii Europejskiej. Opracowanie tematyczne [dostęp 6 kwietnia 2021 r.]. Dostępny w Internecie: https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/175/plik/ot-674_zdrowie_psychiczne.pdf
Google Scholar

Kleinman Arthur (1978) Concepts and a model for the comparision of medical systems as cultural systems. „Social Science & Medicine”, vol. 12, s. 85–93.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/0160-7987(78)90014-5

Kleinman Arthur (1988) The Illness Narratives: Suffering, Healing, and the Human Condition. New York: Basic Books.
Google Scholar

Kohli Martin (2012) Biografia: relacja, tekst, metoda [w:] Kaźmierska Kaja, red., Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów. Kraków: Nomos, s. 125–137.
Google Scholar

Komenda Główna Policji [dostęp 6 kwietnia 2021 r.]. Dostępny w Internecie: https://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/zamachy-samobojcze
Google Scholar

Kondracka Marta (2009) Samopomoc w Internecie − zjawisko społeczności wirtualnych skupionych wokół idei wzajemnego wsparcia i pomocy [w:] Kondracka Marta, Łysak Alina, red., Edukacja, wychowanie, poradnictwo w kulturze popularnej. Publikacja została wydana własnym sumptem we współpracy z Biblioteką Uniwersytecką we Wrocławiu. Wrocław, s. 105–120.
Google Scholar

Kowalski Tadeusz (2017) Koncepcje pluralizmu mediów i polityki mediowej w warunkach rozwoju platform cyfrowych. „Studia medioznawcze”, t. 2, nr 69, s. 21–28.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.33077/uw.24511617.ms.2017.69.387

Kozinets Robert (2012) Netnografia. badania etnograficzne online. Przełożyła Maja Brzozowska-Brywczyńska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Krejtz Izabela, Krejtz Krzysztof (2006) Ja w sieci ¾ sieć we mnie. Zależności pomiędzy doświadczeniami relacji w Internecie a reprezentacją obrazu siebie [w:] Batorski Dominik, Marody Mirosława, Nowak Andrzej, red., Społeczna przestrzeń Internetu. Warszawa: Wydawnictwo SWPS – Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej, s. 91–113.
Google Scholar

Królikowska Anna (2006) Pomocna dłoń w cyberprzestrzeni. Poszukiwanie pomocy i formy jej udzielania w Internecie [w:] Batorski Dominik, Marody Mirosława, Nowak Andrzej, red., Społeczna przestrzeń Internetu. Warszawa: Wydawnictwo SWPS – Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej, s. 163–179.
Google Scholar

Kuś Jakub, Stefańska Katarzyna, Bukowska Alicja (2015) Metodologia badań psychologicznych prowadzonych w przestrzeni Internetu. „Studia Metodologiczne”, nr 34, s. 209–237.
Google Scholar

Męcfal Sylwia i in. (2020) Dyskusja. Badania społeczne i humanistyczne w czasach pandemii – aspekty etyczno-metodologiczne. Dyskusja podczas „Spotkań Badaczek”. „Przegląd Socjologiczny”, t. 3, nr 69, s. 203–214.
Google Scholar

Miller Piotr (2012) Wprowadzenie do obserwacji online: warianty i ograniczenia techniki badawczej. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 8, nr 1, s. 76–97.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.8.1.05

Najwyższa Izba Kontroli (2020) Dostępność lecznictwa psychiatrycznego dla dzieci i młodzieży (w latach 2017–2019) [dostęp 6 kwietnia 2021 r.]. Dostępny w Internecie: https://www.nik.gov.pl/plik/id,22730,vp,25429.pdf
Google Scholar

Narodowy Fundusz Zdrowia (2020) NFZ o zdrowiu. Depresja [dostęp 6 kwietnia 2021 r.]. Dostępny w Internecie: https://zdrowedane.nfz.gov.pl/pluginfile.php/266/mod_resource/content/1/nfz_o_zdrowiu_depresja.pdf
Google Scholar

Nowicka Ewa (2006) Świat człowieka – świat kultury. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

O’Reilly Tim (2005) What is web 2.0 [dostęp 6 kwietnia 2021 r.]. Dostępny w Internecie: https://www.oreilly.com/pub/a/web2/archive/what-is-web-20.html
Google Scholar

Penkala-Gawęcka Danuta (1994) Antropologiczne spojrzenie na chorobę jako zjawisko kulturowe. „Medycyna nowożytna”, t. 1, nr 2, s. 5–16.
Google Scholar

Pilarska Aleksandra, Suchańska Anna (2011) Tożsamość a depresja. „Czasopismo psychologiczne”, t. 17, nr 2, s. 267–276.
Google Scholar

Polskie Towarzystwo Historii Mówionej (2020) Historia mówiona a epidemia COVID-19. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Historii Mówionej [dostęp 6 kwietnia 2021 r.]. Dostępny w Internecie: http://pthm.pl/wp-content/uploads/2020/12/Covid-19-a-historia-mowiona-rekomendacje-PTHM-przyjete-przez-Walne-3.12.2020.pdf
Google Scholar

Przybylska Katarzyna (2016) Depresja chorobą cywilizacyjną XXI wieku ¾ leczenie farmakologiczne a psychoterapia [w:] Maciąg Monika, Nowak Beata, red., Choroby cywilizacyjne i społeczne XXI wieku – przegląd i badania. Lublin: Wydawnictwo Naukowe Tygiel, s. 136–144.
Google Scholar

Rakowski Tomasz (2008) Medycyna humanistyczna. Nowe wyzwania w praktyce lekarskiej. „Medycyna po dyplomie”, nr 10, s. 206–212.
Google Scholar

Rakowski Tomasz (2013) Antropologia medyczna jako stosowana nauka humanistyczna. Założenia, cele praktyki [w:] Maciej Ząbek, red., Antropologia stosowana. Warszawa: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego, s. 355–374.
Google Scholar

Rancew-Sikora Dorota (2012) W poszukiwaniu społecznej koncepcji depresji. „Studia Socjologiczne”, nr 3, s. 81–105.
Google Scholar

Rodak Olga (2017) Twitter jako przedmiot badań socjologicznych i źródło danych społecznych: perspektywa konstruktywistyczna. „Studia Socjologiczne”, t. 3, nr 226, s. 209–236.
Google Scholar

Rosa Krzysztof (2015) Listy pożegnalne niedoszłych samobójców. Analiza treści. „Przegląd Socjologiczny”, t. 4, nr 64, s. 103–128.
Google Scholar

Roszczyńska-Michta Joanna, Anczewska Marta, Waszkiewicz Justyna (2009) Zdrowienie – budowanie własnej narracji. Warszawa: Instytut Psychologii i Neurologii.
Google Scholar

Salem Deborah, Bogat Anne, Reid Christina (1997) Mutual help goes on-line. „Journal of Community Psychology”, vol. 2, no. 25, s. 189–207.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/(SICI)1520-6629(199703)25:2<189::AID-JCOP7>3.0.CO;2-T

Sieć Obywatelska Watchdog Polska (2019) Psychiatria dzieci i młodzieży w Polsce. Raport [dostęp 6 kwietnia 2021 r.]. Dostępny w Internecie: https://siecobywatelska.pl/raport-watchdoga-jak-zle-jest-w-polskiej-psychiatrii-dzieci-i-mlodziezy/
Google Scholar

Strzelecki Wojciech, Pawlak Piotr (2012) Rola internetowych grup wsparcia w zaburzeniach funkcjonowania społecznego i emocjonalnego. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia Informatica”, t. 30, nr 733, s. 111–120.
Google Scholar

Szmigielska Barbara (2008) Internetowe dzienniki młodzieży jako przedmiot badań psychologicznych. „Przegląd Psychologiczny”, t. 51, nr 1, s. 55–68.
Google Scholar

Szugajew Aleksandra (2019) Metoda uważnego czytania (close reading) w medycynie narracyjnej [w:] Marta Chojnacka-Kuraś, red., Medycyna narracyjna. Opowieści o doświadczeniu choroby w perspektywie medycznej i humanistycznej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 109–124.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323540755.pp.109-126

WHO (2017) Depression and Other Common Mental Disorders [dostęp 6 kwietnia 2021 r.]. Dostępny w Internecie: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/254610/WHO-MSD-MER-2017.2-eng.pdf
Google Scholar

WHO (2020) Depresion [dostęp 6 kwietnia 2021 r.]. Dostępny w Internecie: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression
Google Scholar

Wieczorkowska Magdalena (2015) Zdrowie i choroba w Sieci − o przejawach i konsekwencjach popularyzacji wiedzy medycznej w Internecie. „Człowiek i społeczeństwo”, nr 40, s. 137−156.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/cis.2015.40.9

Włodarek Jan, Ziółkowski Marek (1990) Teoretyczny i empiryczny status metody biograficznej we współczesnej socjologii [w:] Włodarek Jan, Ziółkowski Marek, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 3–9.
Google Scholar

Woźny Aleksander (2020) Scenariusze kultury w mediach i medycynie narracyjnej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Wysocka-Pleczyk Małgorzata (2012) Grupy wsparcia online jako nowa forma pomocy w zmaganiu się z chorobą. „Heygeia Public Health”, t. 47, nr 4, s. 391–397.
Google Scholar

Zając Jan, Krejtz Krzysztof (2007) Internet jako przedmiot i obszar badań psychologii społecznej. „Psychologia społeczna”, t. 3, nr 5, s. 191–200.
Google Scholar

Ziebland Sue, Wyke Sally (2012) Health and Illness in a Connected World: How Might Sharing Experiences on the Internet Affect People’s Health? „The Milbank Quarterly”, vol. 90, no. 2, s. 219–249.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-0009.2012.00662.x

Pobrania

Opublikowane

2021-05-31

Jak cytować

Skiba, A. (2021). Internetowa grupa wsparcia jako przestrzeń na opowieść o depresji i innych zaburzeniach psychicznych. Przypadek grupy „Porcelanowe Aniołki”. Przegląd Socjologii Jakościowej, 17(2), 110–131. https://doi.org/10.18778/1733-8069.17.2.06

Numer

Dział

Artykuł