Przestrzenno-materialny krajobraz obozu koncentracyjnego

Łukasz Posłuszny

doi:10.18778/1733-8069.16.1.08

Autor

Łukasz Posłuszny Uniwersytet Wrocławski https://orcid.org/0000-0001-7117-054X

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.16.1.08

Słowa kluczowe:

przestrzeń, instytucja totalna, krajobraz, materialność, obóz koncentracyjny

Abstrakt

W prezentowanym artykule podejmuję problem konstrukcji instytucji totalnej, analizując jej aspekt przestrzenno-materialny. Przedmiotem analizy jest obóz koncentracyjny na Majdanku (KL Lublin), natomiast teoretyczną skrzynkę narzędziową stanowi podejście biograficzne użyte do analizy przestrzeni oraz materialności. Artykuł składa się z trzech głównych komponentów. Rozpoczyna go rekonstrukcja metodologii badań, w której wyjaśniam teoretyczne podłoże pracy i dwa warianty sposobu badania biografii – przestrzeni i rzeczy – oraz określam ramy materiału badawczego i sposób jego interpretacji. Następnie przechodzę do problemu przestrzenno-materialnej historii obozów i konstrukcji Majdanka, rozpoczynając od analizy historii i wzorów organizacji przestrzennej obozów koncentracyjnych, poprzez refleksję nad ich symbolicznym aspektem, po ostatnią część, ujmującą obóz w kategoriach ekologicznych.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Łukasz Posłuszny - Uniwersytet Wrocławski

Łukasz Posłuszny, adiunkt w Zakładzie Socjologii Kultury i Cywilizacji Uniwersytetu Wrocławskiego. Jego zainteresowania koncentrują się w obszarze badań nad socjologią przestrzeni i materialności (przedmiotów), pamięcią oraz codziennością. Autor książki Przestrzenne formy upamiętniania Zagłady (2014).

Bibliografia

Archiwum Państwowego Muzeum na Majdanku (APMM) VII/M-497.
Google Scholar

Archiwum Państwowego Muzeum na Majdanku (APMM) VII/M-595.
Google Scholar

Archiwum Państwowego Muzeum na Majdanku (APMM) VII/M-688.
Google Scholar

Appadurai Arjun (1986) Introduction. Commodities and the politics of value [w:] Arjun Appadurai, ed., The Social life of things. Commodities in cultural perspective. New York: Cambridge University Press, s. 3–63.
Google Scholar

Bachmann-Medick Doris (2012) Cultural turns: Nowe kierunki w naukach o kulturze. Przełożyła Krystyna Krzemieniowa. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Baranowska Aneta (2013) Człowiek w instytucji totalnej. Społeczne aspekty służby polskich żołnierzy poza granicami kraju. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar

Bartov Omer (1996) Murder in Our Midst: The Holocaust, Industrial Killing, and Representation. Oxford, New York: Oxford University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/1431397

Baumann Zygmunt (2009) Nowoczesność i zagłada. Przełożył Tomasz Kunz. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Błońska Stefania (1988) Pół roku i parę dni [w:] Krystyna Tarasiewicz, red., My z Majdanka: wspomnienia byłych więźniarek. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, s. 149–158.
Google Scholar

Czapliński Przemysław (2016) Poruszona mapa: wyobraźnia geograficzno-kulturowa polskiej literatury przełomu XX i XXI wieku. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Domańska Ewa (2006) The return to things. „Archaeologia Polona”, nr 44, s.171–85.
Google Scholar

Domańska Ewa (2010) Muzułman: świadectwo i figura [w:] Łukasz Musiał i in., red., W sprawie Agambena: konteksty krytyki. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, s. 67−86.
Google Scholar

Douglas Mary (2007) Czystośći zmaza. Przełożyła Marta Bucholc. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Fechner Eberhard, Kranz Tomasz (1996) Proces: obóz na Majdanku w świetle wypowiedzi uczestników rozprawy przed Sądem Krajowym w Düsseldorfie. Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku.
Google Scholar

Foucault Michel (2009) Nadzorować i karać: Narodziny więzienia. Przełożył. Tomasz Komendant. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Google Scholar

Goffman Erving (2011) Instytucje totalne: O pacjentach szpitali psychiatrycznych i mieszkańcach innych instytucji totalnych. Przełożyła Olena Waśkiewicz. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Henare Amiria J. M., Holbraad Martin, Wastell Sari (2007) Thinking through things [w:] Amiria J. M. Henare, Martin Holbraad, Sari Wastell, eds., Thinking through things. Theorising artefacts ethnographically. London, New York: Routledge, s. 1−31.
Google Scholar

Hicks Dan (2010) The Material-Cultural Turn: event and effect [w:] Dan Hicks, Mary C. Beaudry, eds., The Oxford Handbook of Material Culture Studies. New York: Oxford University Press, s. 25–98.
Google Scholar

Hodder Ian (2012) Entangled: An Archaeology of the Relationships between Humans and Things. Oxford: Wiley-Blackwell.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/9781118241912

Horkheimer Max, Adorno Theodor W. (2010) Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne. Przełożyła Małgorzata Łukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar

Jagoda Zenon, Kłodziński Stanisław, Masłowski Jan (1984) Więźniowie Oświęcimia. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Kamiński Andrzej Józef (1990) Koszmar niewolnictwa: Obozy koncentracyjne od 1896 do dziś. Analiza. Przełożyli Halina Zarychta, Andrzej Józef Kamiński. Warszawa: Przedświt.
Google Scholar

Kiełboń Janina, Balawejder Edward, (red.) (2004) Państwowe Muzeum na Majdanku w latach 1944-1947: wybór dokumentów. Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku.
Google Scholar

Knowles Anne Kelly, Jaskot Paul B. (2014) Mapping the SS Concentration Camps [w:] Anne Kelly Knowles i in., eds., Geographies of the Holocaust. Bloomington: Indiana University Press, s. 18–50
Google Scholar

Kolen Jan, Renes Johannes (2015) Landscape Biographies: Key Issues [w:] Jan Kolen, Johannes Renes, Rita Hermans, eds., Landscape biographies: geographical, historical and archaeological perspectives on the production and transmission of landscapes. Amsterdam: Amsterdam University Press, s. 21–47.
Google Scholar

Kopytoff Igor (2004) Kulturowa biografia rzeczy: utowarowienie jako proces. Przełożyła Ewa Klekot [w:] Marian Kempny, Ewa Nowicka, red., Badanie kultury: Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje. Warszawa: Wydawnictwo PWN, s. 249–274.
Google Scholar

Krajewski Marek (2011) Okna władzy, władza okna [w:] Konrad Pustoła, red., Widoki władzy. Warszawa: Bęc Zmiana, s. 13−24.
Google Scholar

Krajewski Marek (2013) Są w życiu rzeczy... Szkice z socjologii przedmiotów. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana.
Google Scholar

Krell Alan (2002) The Devil’s Rope: A Cultural History of Barbed Wire. London: Reaktion Books.
Google Scholar

Kwiatkowski Jan (1966) 485 dni na Majdanku. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Google Scholar

Mailander Elissa (2015) Female SS Guards and Workday Violance: The Majdanek Concentration Camp, 1942-1944. Przełożyła Patricia Szobar. East Lansing: Michigan State University Press.
Google Scholar

Małczyński Jacek (2015) Krajobraz zagłady w perspektywie posthumanistycznej. „Historyka: studia metodologiczne”, z. 45, s. 55–77.
Google Scholar

Małczyński Jacek (2017) Historia środowiskowa Zagłady. „Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 2, s. 17–33.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18318/td.2017.2.2

Mańkowski Zygmunt (1991) Obozy hitlerowskie – Majdanek – Lubelszczyzna [w:] Tadeusz Mencel, red., Majdanek 1941−1944. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, s. 19–38.
Google Scholar

Marszałek Józef (1987) Majdanek: obóz koncentracyjny w Lublinie. Warszawa: Interpress.
Google Scholar

Megargee Geoffrey P., ed. (2009) Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945. Bloomington: Indiana University Press.
Google Scholar

Mencel Tomasz, (red.) (1991) Majdanek 1941-1944. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Google Scholar

Mühlhahn Klaus (2010) The Concentration Camp in Global Historical Perspective. „History Compass”, nr 6, s. 543–561.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1478-0542.2010.00687.x

Netz Reviel (2009) Barbed Wire: an ecology of modernity. Middletown: Wesleyan University Press.
Google Scholar

Olesiuk Danuta (2011) Urządzenie przestrzenne Państwowego Muzeum na Majdanku 1944−2010: Plany i realizacja. „Zeszyty Majdanka” nr 25, s. 227–271.
Google Scholar

Pajączkowska Agnieszka (2017) Brama [w:] Iwona Kurz i in., red., Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej. Warszawa: Instytut Kultury Polskiej UW, s. 23–55.
Google Scholar

Panz Mieczysław (1977) Prawo pięści. Warszawa: „Pax”.
Google Scholar

Perzanowska Stefania (1970) Gdy myśli do Majdanka wracają. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Google Scholar

Posłuszna Joanna, Posłuszny Łukasz (2015) The Aural Landscape of Majdanek [w:] Wojciech Klimczyk, Agata Świerzowska, red., Music and Genocide. Berlin, New York, Oxford: Peter Lang Verlag, s. 105–120.
Google Scholar

Posłuszny Łukasz (2015) Materiał, przedmiot i obiekt komemoratywny: Studium chleba w kontekście obozu koncentracyjnego [w:] Elżbieta Wichrowska i in., red., Afektywne historie i polityki pamięci. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, s. 482–498.
Google Scholar

Posłuszny Łukasz (2016) Powroty do normalności więźniów obozów koncentracyjnych. „Spotkania Humanistyczne”, nr 2, s. 71–82.
Google Scholar

Posłuszny Łukasz (2017a) Instytucje totalne dzisiaj: stan badań, krytyka, rekonfiguracje. „Studia Socjologiczne”, nr 4, s. 121–145.
Google Scholar

Posłuszny Łukasz (2017b) Memory in relation to an object in a context of the materially deprived total institution of the Nazi concentration camp [w:] Barbara Törnquist-Plewa, Niklas Bernsand, Marco La Rosa, eds., In Search of Transcultural Memory in Europe. Lund: The Centre for European Studies, s.125–133.
Google Scholar

Posłuszny Łukasz (2017c) Ucieleśniona totalność. Cień obozu w życiu codziennym byłych więźniów [w:] Joanna Posłuszna, red., Psyche – Trauma – Pamięć. Instytucje totalne i ich ślad w pamięci. Kraków: Aureus, s. 25–42.
Google Scholar

Posłuszny Łukasz (2019) Materialny świadek, czyli co mówi pasiak obozowy [w:] Katarzyna Grzybowska, Sylwia Papier, Roma Sendyka, red., Rzeczowy świadek. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 249–270.
Google Scholar

Preda Alex (1999) The turn to things. Arguments for a Sociological Theory of Things. „The Sociological Quarterly”, no. 2, s. 347–366.
Google Scholar

Schuppli Susan (2012) Najbardziej niebezpieczny film świata. Przełożył Jakub Staniszewski [w:] Krzysztof Gutfrański i in., red., Materialność. Gdańsk: Instytut Sztuki Wyspa, s. 247–284.
Google Scholar

Sendyka Roma (2013) Pryzma: zrozumieć nie-miejsce pamięci („non-lieux de mémoire”). „Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 1–2, s. 323–344.
Google Scholar

Sofsky Wolfgang (2016) Ustrój terroru. Obóz koncentracyjny. Przełożyła Małgorzata Łukasiewicz. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny.
Google Scholar

Spierenburg Pieter (1995) The body and the state. Early modern Europe [w:] Norval Morris, David J. Rothman, eds., The Oxford history of the prison. The practice of punishment in Western society. New York, Oxford: Oxford University Press, s. 49–77.
Google Scholar

Thiel Jens (2013) Between recruitment and forced labour: The radicalization of German labour policy in occupied Belgium and northern France. “First World War Studies”, nr 1, s. 39–50.
Google Scholar

van Alphen Ernst (2004) Zabawa w Holokaust. Przełożyła Katarzyna Bojarska. „Literatura na Świecie”, nr 1–2, s. 217–244.
Google Scholar

Wachsmann Nikolaus (2016) KL: Historia nazistowskich obozów koncentracyjnych. Przełożył Maciej Antosiewicz. Warszawa: Świat Książki.
Google Scholar

Węgrzyn Łukasz (2015) Granice nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady na terenie okupowanej Polski. „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”, nr 4, s. 277–290.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2300-0562.04.11

Wójcik Anna (2012) Informator o zasobie archiwalnym Państwowego Muzeum na Majdanku. Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku.
Google Scholar