Strategie legitymizacyjne społecznego świata polskich pięściarzy. Agresja i męskość w doświadczeniach sportowców

Maria Lis

doi:10.18778/1733-8069.19.2.04

Autor

Maria Lis Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie https://orcid.org/0000-0002-7172-9603

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.19.2.04

Słowa kluczowe:

strategie legitymizacyjne, agresja, społeczny świat, męskość hybrydyczna, boks

Abstrakt

Artykuł prezentuje wyniki badań, których celem było poznanie zbiorowości polskich pięściarzy i dowiedzenie się, w jaki sposób uprawomocniają oni realizowane w ich społecznym świecie działanie podstawowe, związane z ranieniem drugiego człowieka. Z jednej strony bowiem w kulturach zachodnich życie ludzkie stanowi podlegającą ochronie wartość, a agresję traktuje się jako dewiację społeczną, z drugiej jednak istnieją dziedziny życia, takie jak sport i męskość, w których skłonność do zachowań agresywnych jest premiowana. Problematykę pięściarstwa autorka osadziła w ramie teoretycznej koncepcji społecznych światów. Korzystała także z teorii płci Raewyn Connell. Przeprowadziła indywidualne wywiady pogłębione z dwunastoma polskimi pięściarzami. Z badań wynika, iż mężczyźni silnie utożsamiają się z własnym społecznym światem i wskazują na jego unikalność. Posługują się też licznymi strategiami legitymizacyjnymi, by uchronić zbiorowość przed negatywną percepcją społeczną. Strategie te dotyczą głównie trzech aspektów pięściarstwa – niebezpieczeństwa, krzywdy i agresji. Sportowcy odbierają boks jako sport ściśle związany z płcią, reprodukując przy tym hegemoniczny wzorzec męskości oraz przejawiając męskość hybrydyczną.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Maria Lis - Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

Absolwentka socjologii Wydziału Humanistycznego Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, doktorantka Szkoły Doktorskiej AGH. Członkini Katedry Studiów nad Społeczeństwem i Technologią Wydziału Humanistycznego AGH. Naukowo zainteresowana socjologią sportu, zróżnicowaniem kultur w społeczeństwie informacyjnym, społecznym wymiarem technologii, socjologią środowiska.

Bibliografia

Ambroży Tadeusz, Snopkowski Piotr, Mucha Dariusz, Tota Łukasz (2015), Obserwacja i analiza walki sportowej w boksie, „Security, Economy & Law”, no. 9, s. 58–71.
Google Scholar

Arcimowicz Krzysztof (2017), Męskość hegemoniczna i granice dyskursu w serialu „Breaking Bad”, [w:] Daria Bruszewska-Przytuła, Monika Cichmińska, Anna Krawczyk-Łaskarzewska, Alina Naruszewicz-Duchlińska (red.), Seriale w kontekście kulturowym: dyskurs, konwencja, reprezentacja, Olsztyn: Instytut Polonistyki i Logopedii, s. 63–74.
Google Scholar

Babbie Earl (2005), Badania społeczne w praktyce, przełożyli Witold Betkiewicz, Marta Bucholc, Przemysław Gadomski, Jacek Haman, Agnieszka Jasiewicz-Betkiewicz, Agnieszka Kłoskowska-Dudzińska, Michał Kowalski, Maja Mozga, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Bandura Albert (1999), Moral Disengagement in the Perpetuation of Inhumanities, „Personality and Social Psychology Review”, vol. 3(3), s. 193–209, https://doi.org/10.1207/s15327957pspr0303_3
Google Scholar

Bańko Mirosław (2010), Pięściarz czy bokser?, https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/piesciarz-czy-bokser;11716.html (dostęp: 4.11.2022).
Google Scholar

Bednarz-Łuczewska Paulina, Łuczewski Michał (2012), Podejście biograficzne, [w:] Dariusz Jemielniak (red.), Badania jakościowe. Metody i narzędzia, t. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 121–143.
Google Scholar

Byczkowska Dominika (2011), Objaśnienia (Accounts), [w:] Krzysztof T. Konecki, Piotr Chomczyński (red.), Słownik socjologii jakościowej, Warszawa: Wydawnictwo Difin, s. 193–195.
Google Scholar

Byczyński Marcin (2012), Pojedynek honorowy – demonstracja kompetencji honorowych czy pieniactwo?, „Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna”, t. 1, nr 2, s. 117–128, https://doi.org/10.14746/fped.2012.1.2.7
Google Scholar

CBOS (2020), Wartości w czasach zarazy, „Komunikat z Badań”, nr 160, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/K_160_20.PDF (dostęp: 1.02.2023).
Google Scholar

Clarke Adele E. (1991), Social Worlds/Arenas Theory as Organizational Theory, [w:] David R. Maines (red.), Social Organization and Social Process. Essays in Honor of Anselm Strauss, New York: Aldine de Gruyter, s. 119–158.
Google Scholar

Coleman James W. (2002), The Criminal Elite: The Sociology of White-Collar Crime, New York: St. Martin’s.
Google Scholar

Connell Raewyn (1987), Gender and Power: Society, the Person and Sexual Politics, Cambridge: Polity Press.
Google Scholar

Connell Raewyn (2005), Masculinities, Berkeley: University of California Press.
Google Scholar

Connell Raewyn (2019), Socjologia płci. Płeć w ujęciu globalnym, przełożyła Olga Siara, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Connell Raewyn, Pearse Rebecca (2015), Gender in World Perspective, Cambridge: Polity Press.
Google Scholar

Cressey Paul G. (1932), The Taxi-Dance Hall. A Sociological Study in Commercialized Recreation and City Life, Chicago: University of Chicago Press.
Google Scholar

Cromwell Paul, Thurman Quint (2003), The devil made me do it: use of neutralizations by shoplifters, „Deviant Behavior”, no. 24, s. 535–550, https://doi.org/10.1080/713840271
Google Scholar

Cynarski Wojciech J., Litwiniuk Artur (2007), Kultura przemocy na przykładzie boksu, „Idō – Ruch dla Kultury: rocznik naukowy : [filozofia, nauka, tradycje wschodu, kultura, zdrowie, edukacja]”, t. 7, s. 84–95, https://bazhum.pl/bib/volumurle/7451/ (dostęp: 3.03.2023).
Google Scholar

Darmas Marcin (2019), Na dystans. Rozważania socjologiczne o boksie, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Frączek Adam (1996), Agresja i przemoc wśród dzieci i młodzieży jako zjawisko społeczne, [w:] Adam Frączek, Irena Pufal-Struzik (red.), Agresja wśród dzieci i młodzieży: perspektywa psychoedukacyjna, Kielce: Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, s. 37–55.
Google Scholar

Frątczak Ewa, Mynarska Monika (2007), Badania jakościowe na użytek demografii, „Studia Demograficzne”, nr 2(152), s. 3–22, https://econjournals.sgh.waw.pl/SD/article/view/2605 (dostęp: 4.11.2022).
Google Scholar

Gałaszewski Michał (2020), Droga do kariery sportowej, „Humanitarian Corpus”, t. 1, nr 35, s. 81–88, http://enpuir.npu.edu.ua/bitstream/handle/123456789/31131/gum_35_vol1.pdf;jsessionid=1A82D99B57936EAE395E9B6EC1939D9B?sequence=1 (dostęp: 4.11.2022).
Google Scholar

Gospodarczyk Marta (2019), Rolnicy, kowboje i drwale. Koncepcje wiejskich męskości w obszarze badań nad wsią, „Studia Socjologiczne”, nr 4(235), s. 103–127, http://dx.doi.org/10.24425/sts.2019.126158
Google Scholar

Gudkova Svetlana (2012), Wywiad w badaniach jakościowych, [w:] Dariusz Jemielniak (red.), Badania jakościowe. Metody i narzędzia, t. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 144–163.
Google Scholar

Hyży Ewa (2010), Chrześcijański ruch Promise Keepers a „kryzys męskości”. Perspektywa feministyczna, [w:] Magdalena Dąbrowska, Andrzej Radomski (red.), Męskość jako kategoria kulturowa. Praktyki męskości, Lublin: Wydawnictwo Portalu Wiedza i Edukacja, s. 67–85.
Google Scholar

Jump Deborah (2020), The Criminology of Boxing, Violence and Desistance, Bristol: Bristol University Press, http://dx.doi.org/10.46692/9781529203257
Google Scholar

Kacperczyk Anna (2005), Zastosowanie koncepcji społecznych światów w badaniach empirycznych, [w:] Elżbieta Hałas, Krzysztof T. Konecki (red.), Konstruowanie jaźni i społeczeństwa. Europejskie warianty interakcjonizmu symbolicznego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 169–191.
Google Scholar

Kacperczyk Anna (2011a), Legitymizacja (Legitimation), [w:] Krzysztof T. Konecki, Piotr Chomczyński (red.), Słownik socjologii jakościowej, Warszawa: Wydawnictwo Difin, s. 162–163.
Google Scholar

Kacperczyk Anna (2011b), Teoria światów społecznych (Social world theory), [w:] Krzysztof T. Konecki, Piotr Chomczyński (red.), Słownik socjologii jakościowej, Warszawa: Wydawnictwo Difin, s. 295–297.
Google Scholar

Kacperczyk Anna (2016), Społeczne światy. Teoria – empiria – metody badań na przykładzie świata wspinaczki, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Kelle Udo (2005), “Emergence” vs. “Forcing” of Empirical Data? A Crucial Problem of “Grounded Theory” Reconsidered, „Qualitative Social Research”, vol. 6, no. 2, https://doi.org/10.17169/fqs-6.2.467
Google Scholar

Kluczyńska Urszula (2010), Sport jako obszar konstruowania tożsamości mężczyzn. Znaczenia wpisane w sport i możliwości ich redefiniowania, [w:] Magdalena Dąbrowska, Andrzej Radomski (red.), Męskość jako kategoria kulturowa. Praktyki męskości, Lublin: Wydawnictwo Portalu Wiedza i Edukacja, s. 86–99.
Google Scholar

Kluczyńska Urszula (2021), Męskości hybrydowe, czyli wilk w owczej skórze. Definiowanie konceptu, „Przegląd Krytyczny”, t. 3, nr 2, s. 35–49, https://doi.org/10.14746/pk.2021.3.2.2
Google Scholar

Kołodziejczyk Jakub (2004), Agresja i przemoc w szkole. Konstruowanie programu przeciwdziałania agresji, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Sophia.
Google Scholar

Konecki Krzysztof T. (2005a), Ludzie i ich zwierzęta. Interakcjonistyczno-symboliczna analiza społecznego świata właścicieli zwierząt domowych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Konecki Krzysztof T. (2005b), Od redakcji: jakościowe rozumienie innych a socjologia jakościowa, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. I, nr 1, s. 1–3, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Przeglad_Socjologii_Jakosciowej/Przeglad_Socjologii_Jakosciowej-r2005-t1-n1/Przeglad_Socjologii_Jakosciowej-r2005-t1-n1-s1-3/Przeglad_Socjologii_Jakosciowej-r2005-t1-n1-s1-3.pdf (dostęp: 4.11.2022).
Google Scholar

Kwiatkowska Anna, Nowakowska-Kaliszuk Agnieszka (2006), Mężczyzna polski. Psychospołeczne czynniki warunkujące pełnienie ról zawodowych i rodzinnych, Białystok: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku.
Google Scholar

Leszczyńska Katarzyna, Dziuban Agata (2012), Pomiędzy esencjalizmem a konstruktywizmem. Płeć (kulturowa) w refleksji teoretycznej socjologii – przegląd koncepcji, „Studia Humanistyczne AGH”, t. 11, nr 2, s. 13–34, http://dx.doi.org/10.7494/human.2012.11.2.13
Google Scholar

Lipiec Józef (2005), Boks jako sytuacja graniczna, „Idō – Ruch dla Kultury : rocznik naukowy : [filozofia, nauka, tradycje wschodu, kultura, zdrowie, edukacja]”, t. 5, s. 177–185, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Id_Ruch_dla_Kultury_rocznik_naukowy_filozofia_nauka_tradycje_wschodu_kultura_zdrowie_edukacja_/Id_Ruch_dla_Kultury_rocznik_naukowy_filozofia_nauka_tradycje_wschodu_kultura_zdrowie_edukacja_-r2005-t5/Id_Ruch_dla_Kultury_rocznik_naukowy_filozofia_nauka_tradycje_wschodu_kultura_zdrowie_edukacja_-r2005-t5-s177-185/Id_Ruch_dla_Kultury_rocznik_naukowy_filozofia_nauka_tradycje_wschodu_kultura_zdrowie_edukacja_-r2005-t5-s177-185.pdf (dostęp: 3.03.2023)
Google Scholar

Lis Maria (2022), Społeczny świat polskich pięściarzy. Strategie legitymizacyjne uprawiania boksu w doświadczeniach mężczyzn-sportowców, niepublikowana praca magisterska, Kraków: Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie.
Google Scholar

Łozowska Katarzyna R. (2010), Męskie oswajanie codzienności, [w:] Magdalena Dąbrowska, Andrzej Radomski (red.), Męskość jako kategoria kulturowa. Praktyki męskości, Lublin: Wydawnictwo Portalu Wiedza i Edukacja, s. 161–173.
Google Scholar

Maj Agnieszka (2013), Analiza treści, [w:] Marta Makowska (red.), Analiza danych zastanych. Przewodnik dla studentów, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 127–147.
Google Scholar

Marzec Wiktor (2011), Granice (teorii) społecznych światów, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. VII, nr 1, s. 1–21, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Przeglad_Socjologii_Jakosciowej/Przeglad_Socjologii_Jakosciowej-r2011-t7-n1/Przeglad_Socjologii_Jakosciowej-r2011-t7-n1-s3-21/Przeglad_Socjologii_Jakosciowej-r2011-t7-n1-s3-21.pdf (dostęp: 4.11.2022).
Google Scholar

Matthews Christopher R. (2021), ‘The fog soon clears’: Bodily negotiations, embodied understandings, competent body action and ‘brain injuries’ in boxing, „International Review for the Sociology of Sport”, vol. 56, no. 5, s. 719–738, https://doi.org/10.1177/1012690220907026
Google Scholar

Nosal Przemysław (2015), Społeczne ujęcie sportu. (Trudne) definiowanie zjawiska i jego dyskurs, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. XI, nr 2, s. 16‒38, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Przeglad_Socjologii_Jakosciowej/Przeglad_Socjologii_Jakosciowej-r2015-t11-n2/Przeglad_Socjologii_Jakosciowej-r2015-t11-n2-s16-38/Przeglad_Socjologii_Jakosciowej-r2015-t11-n2-s16-38.pdf (dostęp: 4.11.2022).
Google Scholar

Nosal Przemysław, Jakubowska Honorata (2017), Zakończenie. Kierunki rozwoju polskiej socjologii sportu, [w:] Honorata Jakubowska, Przemysław Nosal (red.), Socjologia sportu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 265–276.
Google Scholar

Owton Helen (2015), Reinventing the Body-Self: Intense, Gendered and Heightened Sensorial Experiences of Women’s Boxing Embodiment, [w:] Alex Channon, Christopher R. Matthews (red.), Global Perspectives on Women in Combat Sports. Global Culture and Sport Series, London: Palgrave Macmillan, s. 221–236, https://doi.org/10.1057/9781137439369_14
Google Scholar

Pankowska Dorota (b.d.), Płeć i rodzaj a edukacja. Podstawowe pojęcia, https://docplayer.pl/29207769-Plec-i-rodzaj-a-edukacja-podstawowe-pojecia.html (dostęp: 4.11.2022).
Google Scholar

Potasińska Anna (2012), Między stereotypem a opisem – konsekwencje społecznego postrzegania zjawiska bezrobocia, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1, s. 159–173, http://dx.doi.org/10.2478/v10276-012-0008-2
Google Scholar

Radomski Andrzej (2010), Kultura 2.0 a praktyki męskości, [w:] Magdalena Dąbrowska, Andrzej Radomski (red.), Męskość jako kategoria kulturowa. Praktyki męskości, Lublin: Wydawnictwo Portalu Wiedza i Edukacja, s. 113–127.
Google Scholar

Sandberg Sveinung, Copes Heith, Pedersen Willy (2019), When Peaceful People Fight: Beyond Neutralization and Subcultural Theory, „The British Journal of Criminology”, vol. 59, no. 6, s. 1309–1327, https://doi.org/10.1093/bjc/azz032
Google Scholar

Scott Marvin B., Stanford Lyman M. (1975), Accounts, [w:] Alfred R. Lindesmith, Anselm L. Strauss, Norman K. Denzin (red.), Readings in Social Psychology, Illinois: The Dryden Press Hinsdale.
Google Scholar

Shibutani Tamotsu (1955), Reference Groups as Perspectives, „American Journal of Sociology”, vol. 60, no. 6, s. 562–569.
Google Scholar

Simonides Paulina (2014), Płeć kulturowa w ujęciu Raewyn Connell, „Studia Socjologiczne”, t. 215, nr 4, s. 275–283.
Google Scholar

Skoczylas Łukasz (2011), Hegemoniczna męskość i dywidenda patriarchatu. O społecznej teorii płci kulturowej Raewyn Connell, „Refleksje. Pismo Naukowe Studentów i Doktorantów WNPiD UAM”, nr 4, s. 11–18, https://doi.org/10.14746/r.2011.4.01
Google Scholar

Strauss Anselm L. (1978), A Social World Perspective, [w:] Anselm L. Strauss (red.), Creating Sociological Awareness. Collective Images and Symbolic Representations, New Brunswick: Transaction Press, s. 233–244.
Google Scholar

Strauss Anselm L. (1993), Continual Permutations of Action, New York: Aldine de Gruyter.
Google Scholar

Sykes Gresham M., Matza David (1957), Techniques of Neutralization: A Theory of Delinquency, „American Sociological Review”, vol. 22, no. 6, s. 664–670, https://doi.org/10.2307/2089195
Google Scholar

Szczepanik Renata (2007), Kulturowo-społeczna „płeć” agresji. Perspektywa pedagogiczna, [w:] Joanna Wawrzyniak (red.), Socjologiczne i psychopedagogiczne aspekty przemocy, Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej, s. 57–68.
Google Scholar

Turner Jonathan H. (1985), Struktura teorii socjologicznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Wacquant Loïc (2004), Body & Soul: Notebooks of an Apprentice Boxer, New York: Oxford University Press.
Google Scholar

Woodward Kath (2007), Boxing, masculinity and identity. The ‘I’ of the Tiger, London–New York: Routledge.
Google Scholar

YouTube (2012), Wgad – Profesor Bralczyk o bokserach, https://www.youtube.com/watch?v=Ibjr8zhHcEo (dostęp: 4.11.22).
Google Scholar

Zalewska Karolina (2013), Stereotypy męskości i kobiecości a zachowania agresywne mężczyzn chorujących na schizofrenię, praca doktorska, Katowice: Instytut Psychologii Wydziału Pedagogiki i Psychologii.
Google Scholar

Zimnica-Kuzioła Emilia (2018), Społeczny świat teatru. Areny polskich publicznych teatrów dramatycznych, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar