Zagadka społeczeństwa terapeutycznego: historia, konteksty, praktyka

Łukasz Andrzejewski

doi:10.18778/1733-8069.13.1.03

Autor

Łukasz Andrzejewski Instytut Psychologii, Wydział Nauk Pedagogicznych, Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, ul. Strzegomska 55, 53-611 Wrocław

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.13.1.03

Słowa kluczowe:

społeczeństwo terapeutyczne, medykalizacja, kultura terapeutyczna, healthism, polityka zdrowotna

Abstrakt

Niniejszy artykuł jest próbą kontekstowej prezentacji i krytycznej analizy społeczeństwa terapeutycznego. Bazując na trzech zastrzeżeniach związanych z pracą Katie Wright, prezentuję zwięzłą historię idei społeczeństwa terapeutycznego w perspektywie zmian społecznych i kulturowych, począwszy od drugiej połowy lat 60., oraz przemian w obszarze zdrowia publicznego i polityki zdrowotnej. Główni teoretycy „zwrotu terapeutycznego”, Thomas Szasz, Philip Rieff i James L. Nolan, których prace stanowią główną inspirację dla Wright, postrzegają społeczeństwo terapeutyczne jako niepokojące zjawisko nierozerwalnie związane z kondycją amerykańskiej psychiatrii początków drugiej połowy XX wieku. W niniejszym artykule proponuję odmienne podejście od dominującego kanonu interpretacji, dlatego w drugiej części przedstawiam analizę fenomenu Prozacu, symptomatyczną dla zjawiska społeczeństwa terapeutycznego. Następnie, badając kontekst omawianego zjawiska, przywołuję koncepcję healthismu Roberta Crawforda. W czwartej części koncentruję się na problemie pozytywnej interpretacji społeczeństwa terapeutycznego w perspektywie koncepcji Health-in-All-Policies, stanowiącej udaną próbę redefinicji społecznego znaczenia zdrowia. W ostatniej części prezentuję Strategię walki z rakiem w Polsce 2015‒2024 jako przykład pozytywnej interpretacji społeczeństwa terapeutycznego, której podstawowy sens zasadza się na solidarności pomiędzy światem zdrowych a mniejszością ludzi chorych.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Łukasz Andrzejewski - Instytut Psychologii, Wydział Nauk Pedagogicznych, Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, ul. Strzegomska 55, 53-611 Wrocław

Łukasz Andrzejewski, adiunkt w Instytucie Psychologii DSW we Wrocławiu, zainteresowany politycznymi aspektami ochrony zdrowia, szczególnie chorób przewlekłych. Autor Polityki Nowotworowej (2012). Stypendysta m.in. MNiSW, Fundacji Kościuszkowskiej oraz Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu. Prezes Fundacji Polska Liga Walki z Rakiem.

Bibliografia

Andrzejewski Łukasz (2012) Polityka nowotworowa. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar

Andrzejewski Łukasz (2015) Antropologiczne zwierciadło psychiatrii. „Prace Kulturoznawcze”, nr 18, s. 207–221.
Google Scholar

Attwood Tony (2006) Zespół Aspergera. Wprowadzenie. Przełożyła Małgorzata Łamacz. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Google Scholar

Balog James E (2009) The Moral Justification for a Compulsory Human Papillomavirus Vaccination Program. „American Journal of Public Health”, vol. 99, no. 4, s. 616‒622.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2105/AJPH.2007.131656

Beck Ulrich (2004) Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności. Przełożył Stanisław Cieśla. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Google Scholar

Beck Ulrich, Giddens Anthony, Scott Lash (2009) Modernizacja refleksyjna. Polityka, tradycja i estetyka w porządku społecznym nowoczesności. Przełożył Jacek Konieczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Blackburn Georg L. (2011) The Medicalization of Obesity Individual, Economic, and Medical Consequences. „Virtual Mentor. American Medical Association Journal of Ethics”, vol. 13, no. 12, s. 890‒895.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1001/virtualmentor.2011.13.12.pfor1-1112

Borowiec Agnieszka, Lignowska Izabella (2012) Czy ideologia healthismu jest cechą dystynktywną klasy średniej w Polsce? „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 95‒112.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/v10276-012-0025-1

Conrad Peter (2007) The Medicalization of Society. On the Transformation of Human Conditions into Treatable Disorders. Baltimore: The John Hopkins University Press.
Google Scholar

Crawford Robert (1980) Healthism and the Medicalization of Everyday Life. „International Journal of Health Services”, vol. 10, no. 3, s. 365‒388.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2190/3H2H-3XJN-3KAY-G9NY

Crawford Robert (2006) Health as a Meaningful Social Practice. „Health”, vol. 10, no. 4, s. 401‒420.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1363459306067310

De Vita Vincent T., Chu Edward (2008) A History of Cancer Chemotherapy. „Cancer Res.”, vol. 68(21), s. 8643‒8653.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1158/0008-5472.CAN-07-6611

Domaradzki Jan (2013) Extra Medicinam Nulla Salus Medicine as a Secular Religion. „Polish Sociological Review”, no. 181, s. 21‒38.
Google Scholar

Eliott Carl (2004) Better than Well: American Medicine Meets the American Dream. New York: W. W. Norton & Company.
Google Scholar

Foucault Michel (1999) Narodziny kliniki. Przełożył Paweł Mrówczyński. Warszawa: Wydawnictwo KR.
Google Scholar

Foucault Michel (2011) Narodziny biopolityki. Wykłady z Collège de France 1978/1979. Przełożył Michał Herer. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Frances Allan (2013) Saving Normal. An Insider’s Revolt Against Out-of-Control Psychiatric Diagnosis, DSM-5, Big Pharma, and the Medicalization of Ordinary Life. New York: HarperCollins.
Google Scholar

Gabiś Tomasz, Rolik Mateusz (2012) Kilka uwag o państwie terapeutycznym. „Nowa Debata” [dostęp 29 stycznia 2017 r.]. Dostępny w Internecie http://nowadebata.pl/2012/03/18/kilka-uwag-o-panstwie-terapeutycznym-2/
Google Scholar

Ghossain Anthony, Ghossain Michael E. (2009) History of Mastectomy Before and After Halsted. „Lebanese Medical Journal”, vol. 57(2), s. 65‒71.
Google Scholar

Guyatt Gordon H. (1991) Evidence-Based Medicine. „American College of Physicians Journal”, vol. A-16, s. 111.
Google Scholar

Horowitz Irwing Louis (2000) From the Therapeutic Society to the Regulatory State: Theoretical Issues in Studying Privacy and Publicity. „Knowledge, Technology & Policy”, vol. 13, no. 3, s. 93–103.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s12130-000-1023-9

Jacyno Małgorzata (2007) Kultura indywidualizmu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Naukowe PWN.
Google Scholar

Jassem Jacek, Kozierkiewicz Adam, Krzakowski Maciej (2016) Wojna z rakiem. „Menedżer Zdrowia”, nr 3, s. 24‒29.
Google Scholar

Klawiter Maren (2008) The Biopolitics of Breast Cancer. Changing Cultures of Disease and Activism. Minneapolis, London: University of Minesota Press.
Google Scholar

Kramer Peter D. (1993) Listening to Prozac: A Psychiatrist Explores Antidepressant Drugs and the Remaking of the Self. New York: Viking/Penguin.
Google Scholar

Kramer Peter D. (2014) Why Doctors Need Stories. „New York Times”, October 14th.
Google Scholar

Kwiatkowska-Moskalewicz Katarzyna (2016) Szczerbata Ameryka. Ponad 100 milionów Amerykanów nie może sobie pozwolić na usługi dentystyczne [dostęp 29 stycznia 2017]. Dostępny w Internecie http://wiadomosci.wp.pl/kat,1356,title,Szczerbata-Ameryka-Ponad-100-mln-Amerykanow-nie-moze-sobie-pozwolic-na-uslugi-dentystyczne,wid,18290932,wiadomosc.html?ticaid=1184c8
Google Scholar

Lane Christopher (2007) Shyness: How Normal Behavior Became a Sickness. New Haven, London: Yale University Press.
Google Scholar

Lasch Christopher (2015) Kultura narcyzmu. Amerykańskie życie w czasach malejących oczekiwań. Przełożyli Grzegorz Ptaszek i Aleksander Skrzypek. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie SEDNO.
Google Scholar

Lemke Thomas (2010) Biopolityka. Przełożył Tomasz Dominiak. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Google Scholar

Leppo Kimmo, Ollila Eeva, Peña Sebatian, Wismar Mathias, Cook Sarah (2013) Health in All Policies. Seizing Opportunities, Implementing policies. World Health Organization. Region Office for Europe [dostęp 3 września 2016]. Dostępny w Internecie http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0007/188809/Health-in-All-Policies-final.pdf
Google Scholar

Luhrmann Tanya Marie (2000) Of Two Minds: The Growing Disorder in American Psychiatry. New York: Knopf.
Google Scholar

Luyten Jeroen, Engelen Bart, Beutels Philippe (2014)The Sexual Ethics of HPV Vaccination for Boys. „HEC Forum”, vol. 26, no. 1, s. 27‒42.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s10730-013-9219-z

Manning Philip, Ray George (1993) Shyness, Self-Confidence, and Social Interaction. „Social Psychology Quarterly”, vol. 56, no. 3, s. 178‒192.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/2786777

Mavissakalian Matig R., Perel James M. (2000) The Side Effects Burden of Extended Imipramine Treatment of Panic Disorder. „Journal of Clinical Psychopharmacology”, vol. 50, no. 5, s. 547‒555.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1097/00004714-200010000-00010

Metodyka pomiaru kosztów pośrednich w polskim systemie ochrony zdrowia (2013) EY Polska [dostęp 4 września 2016 r.]. Dostępny w Internecie http://www.ey.com/Publication/vwLUAssets/Raport_Metodyka_pomiaru_kosztow_posrednich_17.09/$FILE/Raport_Metodyka%20pomiaru%20kosztow%20posrednich_17.09.pdf
Google Scholar

Nasierowski Tadeusz (1996) Psychiatria polityczna w Rosji sowieckiej do 1951. „Postępy Psychiatrii i Neurologii”, t. 5, s. 453‒470.
Google Scholar

Nolan James L. jr (1998) The Therapeutic State: Justifying Government at Century’s End. New York: New York University Press.
Google Scholar

Raz Mical (2013) The Lobotomy Letters: The Making of American Psychosurgery. Rochester, NY: University of Rochester Press.
Google Scholar

Rettig Richard A. (1977) Cancer Crusade: The Story of the National Cancer Act of 1971. Princeton: Princeton University Press.
Google Scholar

Rieff Philip (1966) Triumph of the Therapeutic. Uses of Faith after Freud. New York: Harper&Row.
Google Scholar

Rose Nikolas (2011) Polityka życia samego. Przełożyli Agnieszka Kowalczyk i Maciej Szlinder. „Praktyka Teoretyczna”, nr 2‒3, s. 187‒209.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/prt.2011.3.8

Searight Russel H., McLaren Lesley A. (1998) Attention-Deficit Hyperactivity Disorder: The Medicalization of Misbehavior. „Journal of Clinical Psychology in Medical Settings”, vol. 5, no. 4, s. 467‒495.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1023/A:1026263012665

Shorter Edward (2005) Historia psychiatrii. Od zakładu dla obłąkanych po erę Prozacu. Przełożył Piotr Turski. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna.
Google Scholar

Sontag Susan (2016) Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory. Przełożył Jarosław Anders. Kraków: Wydawnictwo Karakter.
Google Scholar

Studenski Ryszard, Studenska Anna (2010) Nieśmiałość a ocena funkcjonowania w sytuacjach niewymagających ekspozycji społecznej. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Psychologica”, nr 14, s. 3‒17.
Google Scholar

Środa Magdalena (2013) Indywidualizm i jego krytycy. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia
Google Scholar

Szasz Thomas S. (1977) The Theology of Medicine. The Political-Philosophical Foundations of Medical Ethics. New York: Harper and Row.
Google Scholar

Szasz Thomas S. (1984) The Therapeutic State. Psychiatry in the Mirror of Current Events. Amherst, NY: Prometheus Books.
Google Scholar

Szasz Thomas S. (2001) The Therapeutic State. „The Independent Review”, vol. 5, no. 4, s. 485‒521.
Google Scholar

Waligórska Anna, Strzęsak Erwin (2015) Niedźwiedzia przysługa. Pacjent na szybkiej ścieżce onkologicznej. „Menedżer Zdrowia”, t. 8, s. 64‒67.
Google Scholar

Walt Gill (1994) Health Policy: An Introduction to Process and Power. London: Zed Books.
Google Scholar

Wieczorkowska Magdalena (2012) Medykalizacja społeczeństwa w socjologii amerykańskiej. „Przegląd Socjologiczny”, vol. 62, nr 2, s. 31–56.
Google Scholar

Wieczorkowska Magdalena (2015) Medykalizacja wyglądu – nowy wymiar zdrowego ciała.„Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 55, s. 93‒109.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0208-600X.55.06

Włodarczyk Włodzimierz C. (2014) Współczesna polityka zdrowotna. Wybrane zagadnienia. Warszawa: Wolters Kluwers.
Google Scholar

Wright Katie (2010) The Rise of the Therapeutic Society. Psychological Knowledge & the Contradictions of Cultural Change. Washington, DC: New Academia Publishing.
Google Scholar

Wysocki Mirosław J., Miller Maria (2003) Paradygmat Lalonde’a, Światowa Organizacja Zdrowia i nowe zdrowie publiczne. „Przegląd Epidemiologiczny”, t. 57, s. 505‒512.
Google Scholar