Protesty kibiców piłkarskich w Polsce w XXI wieku. Analiza ruchu społecznego

Rafał Chwedoruk

doi:10.18778/1733-8069.11.2.05

Autor

Rafał Chwedoruk Uniwersytet Warszawski, Instytut Nauk Politycznych, ul. Nowy Świat 67, 00-046 Warszawa

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.11.2.05

Słowa kluczowe:

ruch społeczny, protest, kibice, działanie społeczne, tożsamość, organizacja sieciowa

Abstrakt

Tekst podejmuje problematykę protestów społecznych kibiców piłkarskich w Polsce w XXI wieku, koncentrując się na zagadnieniu, czy te działania można uznać za działania ruchu społecznego. Protesty, skierowane przeciw właścicielom klubów sportowych, komercjalizacji sportu i potem przeciw polityce państwa, miały szeroki zasięg, a ich cele obejmowały problemy wolności obywatelskich. Organizacja protestów osiągnęła wysoki poziom, jej istnienie poprzedzało początek protestu, miała też charakter sieciowy, komponowała czynnik formalny i nieformalny. Panika moralna w mediach wokół problemu przemocy stadionowej zdeterminowała tożsamość ruchu. Tworzyły ją imperatyw solidarności wewnętrznej, retoryka ofiary i samogloryfikacja ruchu. Protesty kibiców podległy procesom upolitycznienia, zwłaszcza gdy zbiegały się w czasie z kampaniami wyborczymi. Działania ruchu podczas protestów były niekonwencjonalne. Istotną rolę odegrały w nich happeningi, a także logika osobistego świadectwa. Ruchy kibicowskie musiały także przeciwstawić się próbom kreowania kontrruchów. Najważniejsze protesty kibiców zakończyły się ich sukcesami.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Rafał Chwedoruk - Uniwersytet Warszawski, Instytut Nauk Politycznych, ul. Nowy Świat 67, 00-046 Warszawa

Rafał Chwedoruk, ur. 1969, politolog, dr hab., profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Jego zainteresowania to myśl polityczna, ruchy społeczne, polityka historyczna. Ostatnią ważniejszą publikacją jest Syndykalizm rewolucyjny. Antyliberalna rewolta XX wieku, Warszawa 2013.

Bibliografia

A-klasowa Lechia Gdańsk (2001) „To My Kibice” nr 3, s. 10.
Google Scholar

McAdam Doug (2008) Model procesu politycznego [w:] Krzysztof Gorlach, Patrick H. Mooney, red., Dynamika życia społecznego. Współczesne koncepcje ruchów społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 19–42.
Google Scholar

Against modern ultras! (2012) „Nienawidzimy Wszystkich”, nr 1, s. 5.
Google Scholar

Alchimowicz Tomasz (2007) Nasz człowiek, rozmowa z Tomaszem Alchimowiczem. Rozmawiał Maciej Dobrowolski. „Nasza Legia”, nr 26 (533), s. 14–15.
Google Scholar

Antonowicz Dominik (2011) To nie ma nic wspólnego z kibicowaniem. Rozmowa z doktorem Dominikiem Antonowiczem. Rozmawiał Marcin Jałoszewski. „Metro”, 4 października, s. 1–2.
Google Scholar

Antonowicz Dominik, Kossakowski Radosław, Szlendak Tomasz (2011) Ostatni bastion antykonsumeryzmu? Kibice industrialni w dobie komercjalizacji sportu. „Studia Socjologiczne”, nr 3 (202), s. 113–139.
Google Scholar

Apel do wszystkich kibiców. Nie dla Kujawiaka Włocławek w Bydgoszczy (2006) [dostęp 1 maja 2014 r.]. Dostępny w Internecie http://zawiszafans.net/hydroprotest/apel.htm
Google Scholar

Auclair Philippe (2014) Un mouvement paneuropéen. „France Football” Avril 8, s. 44–47.
Google Scholar

B. (2008a) Ależ rekord! „Tylko Legia”, nr 7, s. 4.
Google Scholar

B. (2008b) Jak ukryć niską frekwencję. „Tylko Legia”, nr 7, s. 4.
Google Scholar

B. (2008c) Tort śmietankowy czy cyjankowy. „Tylko Legia”, nr 7, s. 4.
Google Scholar

Biliński Tomasz (2011) Legioniści lepsi od mistrzów. „Polska The Times-Sport”, nr 70, s. II.
Google Scholar

Bińczyk Jarosław, Walczak Jacek (2007) Zakaz, którego nie ma. „Gazeta Wyborcza” 11 sierpnia, s. 28.
Google Scholar

Blumsztajn Seweryn (2008) Nie budujcie takiej Legii. „Gazeta Stołeczna”, 18 września, s. 1.
Google Scholar

Blumsztajn Seweryn (2010) Komentarz [w:] Piotr Machajski, Bez selekcji. Bez sensu, „Gazeta Stołeczna”, 6 września, s. 3.
Google Scholar

Castells Manuel (2013) Sieci oburzenia i nadziei: ruchy społeczne w erze Internetu. Przełożyła Olga Siara. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Chlebowicz Piotr (2009) Chuligaństwo stadionowe. Studium kryminologiczne. Warszawa: Wolters Kluwer.
Google Scholar

„Czas na fikcję” czyli film o zabójcy Przemka (2003) „To My Kibice”, nr 2 (17), s. 6.
Google Scholar

Czy wiesz że (2011) ulotka, brak miejsca wydania, zbiory autora.
Google Scholar

Dąbrowska Zuzanna (2011) Ustawka z rządem Tuska. „Uważam Rze”, nr 12, s. 32–35.
Google Scholar

Della Porta Donatella, Diani Mario (2009) Ruchy społeczne. Wprowadzenie. Przełożyła Agata Sadza. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Diani Mario (2008) Analiza sieciowa [w:] Krzysztof Gorlach, Patrick H. Mooney, red., Dynamika życie społecznego. Współczesne koncepcje ruchów społecznych Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 191–214.
Google Scholar

Dość terroru „Starucha”!, Grupa kibiców Legii, „Gazeta Stołeczna”, 8 kwietnia, s. 2.
Google Scholar

Dudała Jerzy (2004) Fani-chuligani. Rzecz o polskich kibolach. Studium socjologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Google Scholar

Dudała Jerzy (2012) Kibol to brzmi dumnie. Z Jerzym Dudałą rozmawia Rafał Kotomski, „Nowe Państwo”, nr 5, s. 21–27.
Google Scholar

Dybalski Kuba (2010) Herb dobrej woli. „Gazeta Wyborcza – Sport”, 6 maja, s. 24.
Google Scholar

Dziesięć lat „To My Kibice”. Rozmowa z redaktorem naczelnym TMK (2011). „To My Kibice”, nr 7 (118), s. 18–20.
Google Scholar

Dziewulski Stefan (2007) Krok po kroku. Rozmawiała Małgorzata Chłopaś. „Nasza Legia”, nr 36 (543), s. 6–8.
Google Scholar

Dziewulski Stefan (2011) Wojnę z kibolami można wygrać. Ze Stefanem Dziewulskim rozmawia Robert Małolepszy. „Polska The Times – Sport”, 23 maja, s. XII.
Google Scholar

Eksplozja pośród ciszy! (2007) „Nasza Legia”, nr 38 (545), s. 12–13.
Google Scholar

E-mail do zainteresowanych tworzeniem Klubu Kibica (2007) „To My Kibice”, nr 9 (72), s. 7.
Google Scholar

El Waltero Guevara (2008) „To My Kibice”, nr 5 (80), s. 51.
Google Scholar

F. (2011) Nasze deja vu. „Kibol”, nr 2, s. 4.
Google Scholar

Filar Marian (2008) Zróbmy z kibiców obywateli. Z profesorem Marianem Filarem, prawnikiem-karnistą i posłem Partii Demokratycznej, rozmawia Marek Pielach. „Polska The Times”, 9 września, s. 27.
Google Scholar

Foryś Grzegorz (2008) Dynamika sporu. Protesty rolników w III RP. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Google Scholar

Foxx (2010) Połączyła nas Legia Warszawa. Wywiad z Foxxem, fanatykiem Legii Warszawa. „To My Kibice”, nr 10 (109), s. 34–37.
Google Scholar

Garner Roberta (1996) Contemporary movements and ideologies. New York: McGraw Hill.
Google Scholar

Gońda Marcin (2013) Supporters Movement: „Against Modern Football” and Sport Mega Events: European and Polish Contexts. „Przegląd Socjologiczny”, t. 62, nr 3, s. 85–106.
Google Scholar

Hutnik Nowa Huta (2012) Wywiad z kibicami Hutnika. Rozmawiał Kuba Olkiewicz. „To My Kibice”, nr 6 (129), s. 46–48.
Google Scholar

Ignasiewicz Marek (2005) Konflikt trwa. „Nasza Legia”, nr 46 (429), s. 4–5.
Google Scholar

J. (2009) Korespondencja wojenna. „To My Kibice”, nr 11 (98), s. 30–31.
Google Scholar

J. (2005) Początek końca? „To My Kibice”, nr 10 (49), s. 59, 62.
Google Scholar

J., Adam Krasowicz (2005) Legia-eskalacja konfl iktu. „To My Kibice”, nr 11 (50), s. 15.
Google Scholar

J., Marcin Kądziołka (2004) Hip-hop a kibice. „To My Kibice”, nr 4 (31), s. 46.
Google Scholar

JasiuP (2004) „Klatka”. „To My Kibice”, nr 1 (28), s. 43.
Google Scholar

JasiuP (2005) Generacja kibice.pl. „To My Kibice”, nr 1 (40), s. 50–51.
Google Scholar

Jesteśmy zdesperowani mówi kilku znanych kibiców z Łazienkowskiej (2001) Rozmawiał P. Kucza. „Nasza Legia”, nr 35 (229), s. 19.
Google Scholar

Jest porozumienie! (2005) „Nasza Legia”, nr 48 (451), s. 10–11.
Google Scholar

Jędrzejewski Mariusz (2011) Wspólna sprawa kibiców. „Kibol”, nr 1, s. 4.
Google Scholar

Kar_cel (2006) Quis custodiet ipsos custodes. „To My Kibice”, nr 11 (62), s. 54.
Google Scholar

Karpiko (2008) Sukces czy słabość? „Tylko Legia”, nr 5, s. 1.
Google Scholar

Kibice będą walczyć o klub (2008) „Polska T he Times”, 18 września, s. 23.
Google Scholar

Kibice za bezpieczeństwem (2011) „To My Kibice”, nr 9 (120), s. 27.
Google Scholar

Kim jest Walter (b.d.) ulotka, bez daty i miejsca wydania, zbiory autora.
Google Scholar

Klandermans Bert, Tarrow Sidney (2008) Mobilizacja w ruchach społecznych: o syntezie koncepcji europejskich i amerykańskich [w:] Krzysztof Gorlach, Patrick H. Mooney, red., Dynamika życie społecznego. Współczesne koncepcje ruchów społecznych Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 64–97.
Google Scholar

Klub opublikował teksty porozumień z SKLW (2010) [dostęp 25 września 2014 r.]. Dostępny w Internecie http://legionisci.com/news/38281_Klub_opublikowal_teksty_porozumien_z_SKLW.html
Google Scholar

Kolejna fuzja, tym razem bydgoska (2001) „To My Kibice”, nr 1, s. 11.
Google Scholar

Kołodziejczyk Michał (2011) Legia cierpliwa jest. „Rzeczpospolita”, 11 kwietnia, s. A22.
Google Scholar

Komuna pełną gębą (2011) „To My Kibice”, nr 6 (117), s. 30.
Google Scholar

KoniecITI.PL (2009) „To My Kibice”, nr 12 (99), s. 26.
Google Scholar

Kontrofensywa (2006) „To My Kibice”, nr 5 (56), s. 51.
Google Scholar

Korespondencja wojenna (2011a) „To My Kibice”, nr 8 (119), s. 21.
Google Scholar

Korespondencja wojenna (2011b) „To My K ibice”, nr 10 (121), s. 32–33.
Google Scholar

Kosmala Paweł (2007) Nie ma odwrotu. Z Pawłem Kosmalą, prezesem KP Legia rozmawia Małgorzata Chłopaś. „Nasza Legia”, nr 37 (544), s. 6–9.
Google Scholar

Koz (2011) Kibole Donka ziemniaczana stonka. „Życie Warszawy”, 7–8 maja, s. 4.
Google Scholar

Krzysiek (2007) List kibica z „Żylety”: ja kocham Legię. „Gazeta Wyborcza – Sport”, 5 listopada, s. 2.
Google Scholar

Kucza Piotr (2004) Kibice przerwali. „Nasza Legia” nr 28 (379), s. 13.
Google Scholar

Kuczyński Paweł (1994), Początki socjologii ruchów społecznych w Polsce [w:] Paweł Kuczyński, Marcin Frybes, red., W poszukiwaniu ruchu społecznego. Wokół socjologii Alaina Touraine’a. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 156–184.
Google Scholar

Kuczyński Paweł (2002) Powrót ruchu społecznego [w:] Paweł Kuczyński, Marcin Frybes, red., Panorama ruchów społecznych w Polsce. „Zeszyty Naukowe Collegium Civitas”, nr 4, s. 8–18.
Google Scholar

Kuhn Gabriel (2011) Soccer vs. the State. Tackling Football and Radical Politics Oakland: PM Press.
Google Scholar

L. (2011) „Kibice razem”. „To My Kibice”, nr 2 (113), s. 30–31.
Google Scholar

L. (2002) Nowa socjologia. „To My Kibice”, nr 10 (14), s. 39.
Google Scholar

L. (2003) Ultramanifest. „To My Kibice”, nr 5 (20), s. 46.
Google Scholar

L. (2004) Mentalność. „To My Kibice”, nr 4 (31), s. 11.
Google Scholar

L. (2007a) Kibol-to brzmi dumnie. „To My Kibice”, nr 12 (75), s. 54–55.
Google Scholar

L. (2007b) Piłka nożna dla bogatych. „To My Kibice”, nr 7 (70), s. 54–55.
Google Scholar

L. (2007c) Siła organizacji. „To My Kibice”, nr 9 (72), s. 54.
Google Scholar

Latkowski Sylwester (2004) To nie jest film o kibicach. Rozmowa z Sylwestrem Latkowskim. „To My Kibice”, nr 2 (29), s. 14–15.
Google Scholar

Lebiedziński Rafał (2010) Taka jest kibiców wola. „Magazyn Futbol”, nr 5 (44), s. 14–22.
Google Scholar

Legia jako klub znalazła się po 6 latach rządów ITI na dnie (2010), ulotka, bez miejsca wydania, zbiory autora.
Google Scholar

Leniarski Radosław, Szadkowski Michał, Żytnicki Piotr (2011) Kto w kibolu widzi partnera. „Gazeta Wyborcza”, 11 maja, s. 39.
Google Scholar

Lisiewicz Piotr (2011a) Kibice wyśmiewają rząd Tuska. „Gazeta Polska”, 27 kwietnia, s. 15.
Google Scholar

Lisiewicz Piotr (2011b) Przeciwko Tuskowi: od Radzionkowa po Belgrad. „Gazeta Polska”, 15 czerwca, s. 19.
Google Scholar

Lisiewicz Piotr (2011c) Matołowi nie podawaj! „Gazeta Polska”, 29 czerwca, s. 21.
Google Scholar

Lisiewicz Piotr (2011d), Dodruk kibolskiego „Nowego Państwa”. „Gazeta Polska”, 15 czerwca, s. 18.
Google Scholar

GRE (2012) Kibice do burmistrza: Świata polityki nie poważamy. „Gazeta Wyborcza – Sport”, 8 sierpnia, s. 3.
Google Scholar

List kibiców Zawiszy Bydgoszcz (2006) „To My Kibice” nr 6 (57), s. 59.
Google Scholar

Lofland John (1993) Theory-bashing and Answer-improving in the Study of Social Movements, „The American Sociologist”, no. 24, s. 37-58 [dostęp 21 września 2014 r.]. Dostępny w Internecie http://link.springer.com/article/10.1007%2FBF02691960#page-1
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/BF02691960

Ł. (2011) Na początku był Zin. „To My Kibice”, nr 2 (113), s. 58–59.
Google Scholar

Ł. (2012) W jaką stronę idziemy? „Nienawidzimy Wszystkich”, nr 3, s. 3.
Google Scholar

Łuczewski Michał (2011) Naród jako ruch społeczny, „Studia Socjologiczne” nr 3(202), s. 55–72.
Google Scholar

Maciek (2011a) Kibol, kto to taki? „Kibol”, nr 1, s. 2–3.
Google Scholar

Maciek (2011b) Dla kogo ta piłka? „Kibol”, nr 2, s. 3.
Google Scholar

Malz Arié, Rohdewald Stefan, Wiederkehr Stefan (2007) Sport zwischen Ost und West. Eine kurze Einführung [w:] Arié Malz, Stefan Rohdewald, Stefan Wiederkehr Sport zwischen Ost und West. Beitrage zur Sportgeschichte Osteuropas im 19 und 20. Jahrhunderts Osnabrück 2007: fibre Verlag, s. 11–39.
Google Scholar

Mannheim Karl (1986) Myśl konserwatywna. Przełożył Sławomir Magala. Warszawa 1986: Kolegium Otryckie.
Google Scholar

Markowicz Krzysztof (2011) Byliśmy wzorem, jesteśmy wrogiem nr 1. Z Krzysztofem Markowiczem rozmawiali Jarosław Stróżyk i Wojciech Wybranowski. „Rzeczpospolita”, 31 maja, s. A8.
Google Scholar

Mielczarek Adam (2012) Ruch „Solidarności” w świetle teorii ruchów społecznych [dostęp 10 września 2014 r.]. Dostępny w Internecie http://www.civitas.edu.pl/pub/nasza_uczelnia/seminarium_solidarnosc/Mielczarek-tekst-9.01.pdf
Google Scholar

Mieliśmy dość siły, by zażegnać ten konflikt. Wywiad z kibicami GKS Katowice (2012) „To My Kibice”, nr 9 (132), s. 38–39.
Google Scholar

Miklas Leszek (2010) Na nowym stadionie nie będzie ciszy. Rozmowa z Leszkiem Miklasem, prezesem Legii, „Gazeta Stołeczna”, 7 kwietnia, s. 20.
Google Scholar

Miklas Leszek (2007) Nie ma żadnej wojny. Rozmowa z Leszkiem Miklasem, rozmawiał Rafał Błoński. „Gazeta Wyborcza – Sport”, 30 sierpnia, s. 20.
Google Scholar

Mikołajewska Blanka (2008) Na ostrzu żylety. „Polityka”, nr 3 (2653), s. 8.
Google Scholar

Millward Peter (2012) Reclaiming the Kop? Analysing Liverpool Supporters, Twenty-First Century Mobilisations [dostęp 27 września 2014 r.]. Dostępny w Internecie http://www.academia.edu/1298425/Millward_P._2012_Reclaiming_the_Kop_Analysing_Liverpool_supporters_twenty-first_century_mobilisations_Sociology
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0038038511425557

MS (2008) Jak zamknąć usta kibicom. „Tylko Legia”, nr 6, s. 4.
Google Scholar

Nie daj się oszukać (2011) ulotka, brak miejsca wydania, zbiory autora.
Google Scholar

Nie dla supermarketu na stadionie Legii! (2008) ulotka, brak miejsca wydania, zbiory autora.
Google Scholar

Nie upadłeś Zawiszo, kiedy byłeś na dole (2013) [dostęp 10 marca 2014 r.]. Dostępny w Internecie http://www.kibice.net/publicystyka/100-nie-upadles-zawiszo-gdy-byles-na-dole.html
Google Scholar

Niesiołowski Stefan (2011) Kłamstwo nie wygra. Rozmowa z wicemarszałkiem Sejmu Stefanem Niesiołowskim. Rozmawia Monika Olejnik. „Angora” 9 października, s. 16–18.
Google Scholar

Nigdy nie będziesz Zawiszakiem (2009) „To My Kibice”, nr 10 (97), s. 38–40.
Google Scholar

NoName88 (2005) Kibic w mediach. „To My Kibice”, nr 8 (47), s. 14–15.
Google Scholar

Nowakowski Krzysztof (2008) Czy ITI to zbawcy Legii. „Tylko Legia”, nr 3, s. 3.
Google Scholar

Nowosielski Michał (2011) Socjologiczna refleksja na temat ruchów społecznych, „Przegląd Zachodni”, nr 4, s. 3–28.
Google Scholar

Novikova Kateryna (2013) Networks and Social Movement Mobilisation. Theoretical Framework for theIinternet-baded protest and Activism Reasearch, „Transformacje”, nr 3–4 (78–79), s. 109–126.
Google Scholar

O co chodzi kibicom? (2007) „Nasza Legia”, nr 46 (553), s. 7.
Google Scholar

Oleszek Kazimierz (2013) Angielskie drenowanie kieszeni. „Piłka Nożna”, nr 39, s. 28–29.
Google Scholar

Olkiewicz Kuba (2012a) Wojtek „Kelner”. „To My Kibice”, nr 10 (133), s. 53–54.
Google Scholar

Olkiewicz Kuba (2012b) A nie mówiłem? „To My Kibice”, nr 3 (126), s. 19.
Google Scholar

Opp Karl-Dieter (2009) Theories of Political Protest and Social Movements: A Multidisciplinary Introduction, Critique, and Synthesis. London Taylor & Francis.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203883846

Orłowski Witold (2011) W futbolu jak w gospodarce, fundamenty to podstawa. Rozmawiali Jakub Ciastoń, Michał Szadkowski. „Gazeta Wyborcza”, 22–23 października, s. 43.
Google Scholar

Ostrowski Jarosław (2007) Kultura musi być. Z Jarosławem Ostrowskim rozmawiają Robert Piątek i Małgorzata Chłopaś. „Nasza Legia”, nr 42 (549), s. 8–9.
Google Scholar

Otta Mateusz (2006) Nie zapomnijmy o Zawiszy [dostęp: 29 stycznia 2012 r.]. Dostępny w Internecie www.tylkolech.pl
Google Scholar

OZSK do KGP (2011) „Kibol”, nr 2, s. 2.
Google Scholar

OZSK: protestujemy! (2011) „Kibol”, nr 1, s. 2.
Google Scholar

Pałaszewski Piotr (2012) Polscy ultrasi-artyści, czy stadionowi bandyci [w:] Emil Pływaczewski i Bernard Wiśniewski, red., Przestępczość stadionowa. Diagnoza i przeciwdziałanie zjawisku. Szczytno: WSPol, s. 59–63.
Google Scholar

„Państwo prawa” – III RP (2012) „Nienawidzimy wszystkich”, nr 6, s. 4.
Google Scholar

Paszczak (2010) Wyborcza i kibole. „To My Kibice”, nr 1 (100), s. 52–53.
Google Scholar

PB (2008) Będzie nowy stadion? „Tylko Legia”, nr 6, s. 2.
Google Scholar

Piątek Marcin (2012) Racje i race. „Polityka”, 28 listopada, s. 108–110.
Google Scholar

Piątek Robert (2004) Bilety niezgody. „Nasza Legia”, nr 28 (379), s. 8.
Google Scholar

I Liga, 3 kolejka (2004) „To My Kibice”, nr 9 (36), s. 7.
Google Scholar

08.2012 – legioniści Powstańcom Warszawskim!!! (2012) „Nienawidzimy Wszystkich”, nr 13, s. 4.
Google Scholar

Pietraszewski Marcin, Szadkowski Michał (2011) Mafiosi i kibole Ruchu Chorzów. „Gazeta Wyborcza“ 18 lutego, s. 1, 5.
Google Scholar

Posłowie też protestowali (2007) „Nasza Legia”, nr 38 (545), s. 4.
Google Scholar

Prawda się nie liczy (2011) „Kibol”, nr 2, s. 1.
Google Scholar

Prominente Persönlichkeiten für Violett-Weiß (2008) [dostęp 2 października 2013 r.]. Dostępny w Internecie http://www.violett-weiss.at/prominente.php
Google Scholar

Przytomny (2011a) Duch trybun. „To My Kibice”, nr 12 (123), s. 42–43.
Google Scholar

Przytomny (2011b) Historia zatacza koło. „To My Kibice”, nr 7 (118), s. 29.
Google Scholar

Pytlakowski Piotr (2011a) Kopanina z kibicami. „Polityka”, 11 maja, s. 14–16.
Google Scholar

Pytlakowski Piotr (2011b) Polska Partia Kibolska. „Polityka”, 5 października, s. 28–30.
Google Scholar

Ryciak Igor (2011) Teddy Boy. „Newsweek”, 22 maja, s. 32–33.
Google Scholar

Que (2005) Zjazdy Klubów Kibica 1975–1985. „To My Kibice”, nr 2 (41), s. 14–15.
Google Scholar

Sakiewicz Tomasz (2012) Mamy takie same cele. Wywiad z Tomaszem Sakiewiczem, redaktorem naczelnym „Gazety Polskiej”, rozmawiał Kuba Olkiewicz. „To My Kibice”, nr 2 (125), s. 38–39.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1353/col.2012.0086

Saunders Clare (2013) Enviromental Networks and Social Movement Theory. London: Bloomsbury Academic.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5040/9781472544490

Serbscy kibice polemizują z Donaldem Tuskiem (2011) [dostęp 1 lipca 2011 r.]. Dostępny w Internecie http://www.polskieradio.pl/43/265/Artykul/385232,Serbscy-kibice-polemizuja-z-Donaldem-Tuskiem
Google Scholar

Skromny ale własny klub. Odcinek 1: KSZO Ostrowiec (2012) „To My Kibice”, nr 1 (124), s. 34–36.
Google Scholar

Słupsk’98 (2004) „To My Kibice”, nr 2 (29), s. 22–25.
Google Scholar

Spaaij Rámon (2006) Understanding Football Hooliganism. A Comparison of Six Western European Football Clubs. Amsterdam: Amsterdam University Press [dostęp 1 lipca 2012 r.]. Dostępny w Internecie http://dare.uva.nl/cgi/arno/show.cgi?fi d=544979
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5117/9789056294458

Stadion Wembley „zamknięty” (2011) „To My Kibice”, nr 7 (118), s. 15.
Google Scholar

Stankiewicz Andrzej (2009) Sponsorowanie sponsorów. „Newsweek”, 7 czerwca, s. 6.
Google Scholar

Ograniczanie wolności podczas imprez sportowych i zgromadzeń publicznych (2011), Warszawa, zbiory autora.
Google Scholar

Staruchowicz Piotr (2011) Ich nie będzie, my będziemy. Rozmowa z Piotrem Staruchowiczem. „Polityka”, 18 maja, s. 26.
Google Scholar

Staruchowicz Piotr (2013) Wywiad, „Staruch” Legia Warszawa. „To My Kibice”, nr 5 (140), s. 48–50.
Google Scholar

Stanek Tomasz, Ślaski Rafał (2005) Bezpieczeństwo przede wszystkim? „Nasza Legia”, nr 21 (424), s. 20–21.
Google Scholar

Stec Rafał (2011) Czy wreszcie przestaniemy klęczeć przed kibolem. „Gazeta Wyborcza”, 5 kwietnia, s. 32.
Google Scholar

Stec Rafał (2007) Szalik zobowiązuje. „Gazeta Wyborcza – Sport”, 5 listopada, s. 4.
Google Scholar

Stowarzyszenie o proteście kibiców (2007) [dostęp 10 września 2014 r.]. Dostępny w Internecie http://legionisci.com/news/23953_Stowarzyszenie_o_protescie_kibicow.html
Google Scholar

Stróżyk Jarosław, Wybranowski Wojciech (2011) Donald m…ole, czyli kogo popierają kibole. „Rzeczpospolita”, 24 maja, s. A8.
Google Scholar

Szadkowski Michał (2010) Kto zwinął transparent? Rywale Laty oskarżają PZPN i kiboli. „Gazeta Wyborcza”, 8 stycznia, s. 31.
Google Scholar

Tarrow Sidney (1998) Power in Movement: social movements and contentious politics. New York : Cambridge University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511813245

Testa Alberto (2009) The Ultras: An Emergency Social Movement? „Review of European Studies”, vol. 1, no. 2 [dostęp 11 maja 2011 r.]. Dostępny w Internecie http://scholar.google.pl/scholar_url?hl=pl&q=http://www.ccsenet.org/journal/index.php/res/article/download/4574/3908&sa=X&scisig=AAGBfm1whyMG8hq9lnm5whIz5rf2d01D-g&oi=scholarr&ei=ZDGXU9uCHKXm7AbVrIDYAQ&ved=0CCQQgAMoADAA
Google Scholar

Trzy do zera (2007) „Nasza Legia”, nr 36 (543), s. 14–15.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0907568207081958.

Tylko prawda jest ciekawa? (2011) „Kibol”, nr 2, s. 3.
Google Scholar

Wąsowicz Jarosław (2007) „Solidarność” – Lechia Gdańsk – rozmowa z ks. Jarosławem Wąsowiczem. Rozmawia JasiuP. „To My Kibice”, nr 1 (63), s. 15.
Google Scholar

Ujawnienie (2007) „Nasza Legia”, nr 39 (546), s. 12.
Google Scholar

Ultras/Hooligans czy podział jest potrzebny (2002) „To My Kibice”, nr 6 (10), s. 46–47.
Google Scholar

Ultraprotest.pl (2006) „To My Kibice”, nr 11 (62), s. 4.
Google Scholar

Walka kibiców Zawiszy Bydgoszcz (2006) [dostęp 25 maja 2007 r.]. Dostępny w Internecie http://www.kibice.net/news/9-walka-kibicow-zawiszy-bydgoszcz.html
Google Scholar

Walter Mariusz (2007) Nie oddamy Legii. Rozmowa z Mariuszem Walterem. Rozmawiał Jerzy Baczyński. „Polityka”, 28 lipca, s. 84–85.
Google Scholar

Wawrzynowski Marek (2008) Legia zapamięta Odrę. „Dziennik”, 20–21 października, s. 28.
Google Scholar

Wejchert Jan (2005) Legia będzie wielka. Rozmawiał Łukasz Cielemęcki, „Piłka Nożna”, nr 28, s. 17–18.
Google Scholar

Wieści z Legii (2010) „To My Kibice”, nr 4 (103), s. 35.
Google Scholar

Wiśniewski Wojciech (2011a) Kto nie skacze, ten za Tuskiem, rozmawiał Piotr Pytlakowski. „Polityka”, 18 maja, s. 27.
Google Scholar

Wiśniewski Wojciech (2011b) Ludzie przestaną nas postrzegać jako bandytów. Rozmowa z Wojciechem Wiśniewskim. „To My Kibice”, nr 11 (122), s. 44–45.
Google Scholar

Woźniak Tomasz (2008) Albo dialog albo pat. Tomasz Woźniak, członek zarządu SKLW, mówi o przyczynach protestu, zajściach w Bełchatowie i perspektywach na rozwiązanie konfliktu. „Tylko Legia”, nr 3, s. 1–2.
Google Scholar

Wróblewski Bogdan (2008) Kibice Legii oskarżają policję. „Gazeta Wyborcza”, 10 września, s. 8.
Google Scholar

Wybranowski Wojciech (2011) Co wolno skandować i pisać na transparentach. „Rzeczpospolita”, 16 maja, s. A5.
Google Scholar

Z. (2012) Czasem trzeba powiedzieć „nie”. „To My Kibice”, nr 1 (124), s. 47.
Google Scholar

Z. (2011) Dziwny jest ten świat. „To My Kibice”, nr 6 (117), s. 42–43.
Google Scholar

Za i przeciw: polityka na stadionach (2002) „To My Kibice”, nr 7 (11), s. 22–23.
Google Scholar

Zarzycki Rafał (2012) Pustki. „Gazeta Stołeczna”, 15 listopada, s. 16.
Google Scholar

Zawisza walczy o stadion (2008) „To My Kibice”, nr 8 (83), s. 6.
Google Scholar

Zawisza wywalczył swoje (2011) „To My Kibice”, nr 1 (112), s. 14.
Google Scholar

Zieliński Roman (1997) Liga chuliganów. Wrocław: Croma Zirakzadeh Cyrus Ernesto (1997) Social movements in Politics: A Comparative Study. London–New York: Longman.
Google Scholar

Żytnicki Piotr (2013) Wszyscy kumple Lecha Poznań. „Gazeta Wyborcza”, 17–18 sierpnia, s. 14–15.
Google Scholar