Restytucja samorządu terytorialnego w Polsce w latach 90. Społeczne postrzeganie reform administracyjnych
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-600X.77.01Słowa kluczowe:
decentralizacja, reformy administracyjne, samorząd, społeczne postrzeganiaAbstrakt
Jednym z najważniejszych kroków w przejściu od „realnego socjalizmu” do demokracji był proces decentralizacji administracyjnej. W niecałe 10 lat po porozumieniach Okrągłego Stołu polski parlament był w stanie wprowadzić reformy, które zmieniły strukturę samorządów. Stworzył trzy szczeble samorządów i zapewnił redystrybucję władzy, odpowiedzialności, zadań i kompetencji między rządem (i jego instytucjami) a samorządami. Pierwszym celem artykułu jest przedstawienie tego procesu oraz wskazanie kluczowych decyzji i działań podejmowanych przez polski parlament. Druga część artykułu opiera się głównie na wynikach badań przeprowadzonych przez CBOS i organizacje pozarządowe. Dane pokazują, jak samorząd był postrzegany przez Polaków w ciągu ostatnich dwóch dekad, dostarczają informacji o poczuciu wpływu na sprawy lokalne, znaczeniu wyborów samorządowych, zaufaniu do władz lokalnych, wierze we wpływ władz lokalnych na rozwój lokalny, postrzeganiu roli i autonomii władz lokalnych. Druga część artykułu zawiera również wtórną analizę danych dotyczących frekwencji wyborczej w polskich wyborach samorządowych.
Bibliografia
Ajnenkiel A. (1977), Administracja w Polsce: zarys historyczny, Książka i Wiedza, Warszawa.
Google Scholar
Barański M., Kantyka S., Kubas S., Kuś M. (2007), Samorząd terytorialny i wspólnoty lokalne, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP, Warszawa.
Google Scholar
Bartkowski J., Nalewajko E., Post B., Słodkowska I. (2016), Droga do samorządności terytorialnej. Polska 1989–1990, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
Google Scholar
Bartkowski J. (2020), Polityczne postawy i zachowania wyborców wiejskich na tle ogólnopolskim, [in:] J. Wilkin, A. Hałasiewicz (eds.), Polska wieś 2020. Raport o stanie wsi, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Beshi T.D., Kaur R. (2020), Public Trust in Local Government: Explaining the Role of Good Governance Practices, “Public Organization Review”, vol. 20, p. 339 https://doi.org/10.1007/s11115-019-00444-6
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/s11115-019-00444-6
Błaś A., Boć J., Jeżewski J. (2003), Administracja publiczna, Kolonia Limited, Wrocław.
Google Scholar
Boć J. (ed.) (2001), Powiat: z teorii, kompetencje, komentarz, Kolonia Limited, Wrocław.
Google Scholar
Boguszewski R. (ed.) (2010), Ocena działalności władz lokalnych, czyli co się zmieniło w naszych miejscowościach od ostatnich wyborów samorządowych, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr BS/127/2010, Warszawa.
Google Scholar
Boguszewski R. (2016), Polska samorządność w ocenie i działaniu, [in:] T. Herudziński, P. Swacha (eds.), Społeczności lokalne wobec wyzwań współczesności, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, pp. 163–174.
Google Scholar
Boguszewski R., Czarnowska D., Dziwulska D. (2018), Współdecydowanie mieszkańców o sprawach lokalnych w kontekście rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Polsce na przykładzie m.st. Warszawy, [in:] R. Boguszewski (ed.), Społeczeństwo obywatelskie w teorii i praktyce, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
Google Scholar
Bożewicz M. (ed.) (2018), Wybory samorządowe – ich wygrani i zadowolenie Polaków z wyników, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr 161/2018, Warszawa.
Google Scholar
Bukowski Z., Jędrzejewski T., Rączka P. (2013), Ustrój samorządu terytorialnego, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa “Dom Organizatora”, Toruń.
Google Scholar
Burdziej S. (2016), Legitymizacja władzy a sprawiedliwość proceduralna, „Studia Socjologiczne”, no. 4(223), pp. 167–199.
Google Scholar
Cheema G.S. (2010), Building trust in government: An introduction, [in:] G.S. Cheema, V. Popovski (eds.), Building Trust in Government: Innovations in governance reform in Asia, United Nations University Press, New York, pp. 8–9.
Google Scholar
Coleman J. (1990), Foundations of Social Theory, Harvard University Press, Cambridge – London.
Google Scholar
Ćwiertniak B., Tarniewska-Peszko M. (1991), Pracownicy samorządowi, Wydawnictwo Prawnicze i Ekonomiczne “Lex”, Gdańsk.
Google Scholar
Dolnicki B. (2009), Samorząd terytorialny, Wolters Kluwer Polska, Kraków.
Google Scholar
Emilewicz J., Wołek A. (2000), Reformatorzy i politycy: gra o reformę ustrojową roku 1998 widziana oczami jej aktorów, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Warszawa.
Google Scholar
Faliński S. (2013), Warszawski samorząd terytorialny w latach 1990–2002: geneza, ustrój, idee ustrojowe, aktywność, Difin, Warszawa.
Google Scholar
Feliksiak M. (ed.) (2020), Poczucie wpływu na sprawy publiczne, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr 27/2020, Warszawa.
Google Scholar
Feliksiak M. (ed.) (2020a), Ocena działalności instytucji publicznych, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr 38/2020, Warszawa.
Google Scholar
Fukuyama F. (1997), Zaufanie: kapitał społeczny a droga do dobrobytu, transl. A. Śliwa, L. Śliwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Wrocław.
Google Scholar
Gendźwiłł A. (2017), Różne wybory, różne elektoraty? Specyfika uczestnictwa w wyborach lokalnych, “Studia Socjologiczne”, no. 1(224), pp. 81–102.
Google Scholar
Gendźwiłł A. (ed.) (2018), Wybory samorządowe – znaczenie, gotowość uczestnictwa oraz zainteresowanie decyzjami władz różnych szczebli, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr 23/2018, Warszawa.
Google Scholar
Gendźwiłł A., Żerkowska-Balas M. (2018), Polacy o samorządach. Opinia publiczna u progu samorządowej kampanii wyborczej, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa.
Google Scholar
Gendźwiłł A., Żółtak T. (2020), Ile partii w samorządzie? Partie sejmowe i listy lokalne w wyborach władz gmin w latach 2002–2018, “Studia Regionalne i Lokalne”, no. 2(80), pp. 40–66.
Google Scholar
Hall A. (2011), Osobista historia III RP, Rosner i Wspólnicy, Warszawa.
Google Scholar
Herrmann M. (ed.) (2010), Samorządność w Polsce – bilans dwudziestolecia, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr BS/144/2010, Warszawa.
Google Scholar
Herudziński T. (2019), Społeczna recepcja władz samorządowych w Polsce, [in:] J. Itrich-Drabarek, J.G. Otto (eds.), Wybory samorządowe – samorządowe wybory, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa.
Google Scholar
Hipsz N. (ed.) (2015), 25 lat państwa obywatelskiego. Społeczne oceny samorządności terytorialnej, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr 69/2015, Warszawa.
Google Scholar
Izdebski H. (2009), Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności, LexisNexis, Warszawa.
Google Scholar
Jaworska-Dębska B. (2020), Partycypacja społeczna w samorządzie terytorialnym: przemiany koncepcji prawnej i praktyki w latach 1990–2020: zagadnienia wybrane, “Samorząd Terytorialny”, no. 3, pp. 49–64.
Google Scholar
Kallas M. (2007), Historia ustroju Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Kisiel W. (2003), Ustrój samorządu terytorialnego w Polsce, LexisNexis, Warszawa.
Google Scholar
Kulesza M., Regulski J. (2009), Droga do samorządu: od pierwszych koncepcji do inicjatywy Senatu (1981–1989), Wolters Kluwer Polska, Warszawa.
Google Scholar
Leoński Z. (2006), Samorząd terytorialny w RP, C. H. Beck, Warszawa.
Google Scholar
Levitas A. (2018), Local government reform as state building: What the Polish case says about “decentralisation”, “Zarządzanie Publiczne”, no. 3(45), pp. 9–10 https://doi.org/10.15678/ZP.2018.45.3.01
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15678/ZP.2018.45.3.01
Mazuryk M. (2013), Pracownicy samorządowi: zarys problematyki, “Ius Novum”, no. 3, pp. 153–166.
Google Scholar
Meyer S., Ward P.R. (2009), Reworking the sociology of trust: making a semantic distinction between trust and dependence, The Future of Sociology. Proceedings of the Australian Sociological Association Conference.
Google Scholar
Milczarek T. (1999), Samorząd powiatowy, Infor, Warszawa.
Google Scholar
Mizgalski J., Sielski J. (eds.) (2012), Samorząd miejski i jego elity, Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza, Częstochowa.
Google Scholar
Mołdawa T. (ed.) (2008), Konstytucje Polskie 1918–2008, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa.
Google Scholar
Mungiu-Pippidi A. (ed.) (2015), Public Integrity and Trust in Europe, European Research Centre for Anti-Corruption, Berlin.
Google Scholar
Niewiadomski Z. (1998), Ustrój samorządu terytorialnego i administracji rządowej po reformie: zbiór aktów prawnych, Difin, Warszawa.
Google Scholar
Niziołek M. (2008), Problemy ustroju aglomeracji miejskich ze szczególnym uwzględnieniem Warszawy, Wolters Kluwer Polska, Warszawa – Kraków.
Google Scholar
Nowacka E.J. (2005), Polski samorząd terytorialny, LexisNexis, Warszawa.
Google Scholar
Nowacka E.J. (2010), Samorząd terytorialny jako forma decentralizacji administracji publicznej, LexisNexis, Warszawa.
Google Scholar
Olszewski P. (2007), Samorząd terytorialny w programach ugrupowań politycznych w Polsce (1989–1998), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Google Scholar
Omyła-Rudzka M. (ed.) (2020), Zaufanie społeczne, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr 43/2020, Warszawa.
Google Scholar
Piasecki A.K. (2003), Pracownicy samorządowi (1990–2002), “Samorząd Terytorialny”, no. 9, pp. 3–15.
Google Scholar
Piasecki A.K. (2009), Samorząd lokalny i wspólnoty lokalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Piekara A. (2005), Administracja, samorząd terytorialny, aktywność społeczna i rozwój, Centrum Studiów Samorządu Terytorialnego i Rozwoju Lokalnego Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Google Scholar
Pius XI (1931), Quadragesimo Anno http://www.vatican.va/content/pius-xi/en/encyclicals/documents/hf_p-xi_enc_19310515_quadragesimo-anno.html (accessed: 17.05.2021).
Google Scholar
Podgórski K., Martysz Cz. (1998), Samorząd powiatowy: praktyczny komentarz do ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r., Zachodnie Centrum Organizacji, Katowice – Zielona Góra.
Google Scholar
Putnam R.D. (1995), Demokracja w działaniu: tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech, transl. J. Szacki, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Fundacja im. Stefana Batorego, Kraków – Warszawa.
Google Scholar
Putnam R.D. (2000), Bowling Alone. The Collapse and Revival of American Community, Simon&Schuster Paperbacks, New York https://doi.org/10.1145/358916.361990
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1145/358916.361990
Regulski J. (2014), Życie splecione z historią, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar
Şahin A., Taşpinar Y. (2015), Citizens’ Trust in Public Institutions: A Field Study, IIAS-IISA International Congress of The International Institute of Administrative Sciences, Rio de Janeiro.
Google Scholar
Stępień J. (2020), Samorząd wolności, Wydawnictwo Nieoczywiste, Warszawa.
Google Scholar
Swianiewicz P. (2010), Local democracy, [in:] J. Kucharczyk, J. Zbieranek (eds.), Democracy in Poland 1989–2009. Challenges for the future, Poland Democracy Watch, Warszawa.
Google Scholar
Swianiewicz P. (2012), Środki unijne w samorządach – kto korzysta najwięcej, “Samorząd Terytorialny”, no. 5, pp. 9–24.
Google Scholar
Sześciło D. (2018), Recydywa centralizmu? Zmiany w polityce państwa wobec samorządu po 2015 roku, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa.
Google Scholar
Sześciło D. (2020), Samorząd–centrum. Bilans po trzydziestu latach od odrodzenia się samorządu i pięciu latach nowego centralizmu, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa.
Google Scholar
Sztompka P. (1997), Kulturowe imponderabilia szybkich zmian społecznych. Zaufanie, lojalność, solidarność, “Studia Socjologiczne”, no. 4(147), pp. 5–19.
Google Scholar
Sztompka P. (2007), Zaufanie. Fundament społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Google Scholar
Tokarski M. (2017), Samorząd lokalny jako beneficjent środków europejskich, [in:] K. Czarnecki, A. Lutrzykowski, R. Musiałkiewicz (eds.), Samorząd terytorialny w Polsce i Europie: aktualne problemy i wyzwania, Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej, Włocławek https://doi.org/10.21784/SamorzadTerytorialny.2017.015
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.21784/SamorzadTerytorialny.2017.015
Trutkowski C. (2016), Skuteczny urząd samorządowy. Rozwój kompetencji kadr jako element budowy sprawnej administracji lokalnej, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Warszawa.
Google Scholar
Van de Walle S. (2017), Trust in public administration and public services, [in:] C. Moedas (ed.), Trust at Risk: Implications for EU Policies and Institutions, Publications Office of the European Union, Luxemburg, p. 120.
Google Scholar
Wciórka B. (ed.) (2002), Jacy jesteśmy? Zaufanie Polaków do ludzi i instytucji publicznych oraz gotowość do współpracy, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr BS/40/2002, Warszawa.
Google Scholar
Wenzel M. (ed.) (2002), Oceny działalności instytucji publicznych, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr BS/78/2002, Warszawa.
Google Scholar
Wiśniewski M. (2015), Zaufanie do samorządu terytorialnego w Polsce – próba oceny, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, no. 3(77), pp. 321–334 https://doi.org/10.14746/rpeis.2015.77.3.22
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2015.77.3.22
Witkowski W. (2007), Historia administracji w Polsce: 1764–1989, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Wlaźlak K. (2010), Rozwój regionalny jako zadanie administracji publicznej, Wolters Kluwer, Warszawa.
Google Scholar
Wojarska M., Zabielska I. (2015), Samorząd lokalny jako beneficjent funduszy unijnych (na przykładzie gmin województwa warmińsko-mazurskiego), „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, no. 380.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15611/pn.2015.380.24
Wróbel S. (ed.) (2008), Samorząd miejski: zadania, instytucje, formy, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Poznań – Chorzów.
Google Scholar
Zawadzka B. (1993), Województwo i region: wnioski z doświadczeń francuskich, Agencja Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Zieliński E. (2013), Administracja rządowa i samorządowa w Polsce, Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, Warszawa.
Google Scholar
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78 poz. 483 ze zm.).
Google Scholar
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1990 Nr 16 poz. 94).
Google Scholar
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz.U. 1990 Nr 16 poz. 95).
Google Scholar
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. – ordynacja wyborcza do rad gmin (Dz.U. 1990 Nr 16 poz. 96).
Google Scholar
Ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. 1990 Nr 21 poz. 124).
Google Scholar
Ustawa z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. 1990 Nr 34 poz. 198).
Google Scholar
Ustawa z dnia 18 maja 1990 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. 1990 Nr 34 poz. 206).
Google Scholar
Ustawa z dnia 25 marca 1994 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. 1994 Nr 48 poz. 195).
Google Scholar
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. 1998 Nr 91 poz. 578).
Google Scholar
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. 1998 Nr 91 poz. 576).
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
