Wizualne badania socjologiczne z wykorzystaniem filmu i wideo (na przykładzie badań nad miastem)

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.73.01

Słowa kluczowe:

film a socjologia, socjologia filmu, badania wizualne, film socjologiczny, miasto

Abstrakt

Wykorzystanie filmu i wideo w badaniach socjologicznych, czy też w ogóle na obszarze nauk społecznych, ma już swoją długą i ugruntowaną tradycję. Obrazy ruchome stanowiły z jednej strony obiekt analiz, jak miało to chociażby miejsce w socjologii filmu, z drugiej zaś używano ich jako narzędzia badawczego. Poza tym nagrania filmowe mogą przybrać postać samodzielnej wypowiedzi naukowej, jak dzieje się to w filmie socjologicznym.

Zastosowanie metod wizualnych, opartych zarówno na obrazach nieruchomych, jak i ruchomych, bardzo dobrze sprawdza się w eksploracji przestrzeni fizycznej i społecznej miasta. W swoim artykule chciałbym pokazać, w jaki sposób można wykorzystać filmy oraz sam proces pozyskiwania danych filmowych w badaniach socjologicznych, zaś szczególnymi przypadkami, którymi głównie chciałbym zilustrować moje rozważania, będą przykłady prac dotyczących tematyki miejskiej. Trzeba zauważyć, że już początki kina związane są z pokazywaniem przestrzeni miejskiej, czego przykładem mogą być chociażby filmy braci Lumière’ów, którzy zresztą swój kinematograf traktowali przede wszystkim jako narzędzie naukowe.

Problematyka związana z miastami pojawia się w pracach badawczych socjologów filmu, którzy poddawali analizie między innymi obrazy o tematyce miejskiej. Później socjologowie sami zaczynają już używać kamer w swoich badaniach, jak również w działalności dydaktycznej. Jednym ze sposobów użycia kamery w ich pracach jest po prostu zapis obserwacji pewnych miejsc i zachowań ludzi, które następnie poddaje się analizie przy zastosowaniu różnych metod wykształconych na obszarze socjologii czy też przejętych z innych nauk. Następną techniką, szczególnie nadającą się do eksploracji przestrzeni miejskiej, jest użycie mobilnej kamery, czego przykładem jest chociażby wideozwiedzanie, którego pomysłodawczynią jest Sarah Pink. Ważne miejsce w badaniach społecznych zajmuje wreszcie film socjologiczny, którego obiektem zainteresowań jest także miasto.

Bibliografia

Albrecht G.L. (1985), Videotape Safaris: Entering the Field with a Camera, “Qualitative Sociology”, no. 4, pp. 325–344.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/BF00988843

Altenloh E. (1914), Zur Soziologie des Kino. Die Kino-Unternehmung und die sozialen Schichten ihrer Besucher, Eugen Diederichs, Jena.
Google Scholar

Birri F. (1986), The Roots of Documentary Realism, [in:] J. Burton (ed.), Cinema and Social Change in Latin America: Conversations with Filmmakers, University of Texas Press, Austin.
Google Scholar

Bohnsack R. (2007), Die dokumentarische Methode in der Bild- und Fotointerpretation, [in:] R. Bohnsack, I. Nentwig-Gesemann, A.-M. Nohl (eds.), Die dokumentarische Methode und ihre Forschungspraxis. Grundlagen qualitativer Sozialforschung, VS Verlag für Sozialwissenschaften, Wiesbaden.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-531-90741-3

Bohnsack R. (2009), Qualitative Bild- und Videointerpretation. Die dokumentarische Methode, Verlag Barbara Budrich, Opladen, Farmington Hills.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-8349-9441-7_20

Bystroń J.S. (1975), Socjologia kina, [in:] J. Bocheńska (ed.), Polska myśl filmowa. Antologia tekstów z lat 1898–1939, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Google Scholar

Caldwell G. (2011), Zastosowanie wideo do celów rzecznictwa, transl. K. Olechnicki, [in:] M. Frąckowiak, K. Olechnicki (eds.), Badania wizualne w działaniu. Antologia tekstów, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warszawa.
Google Scholar

Czeczot-Gawrak Z. (1977), Zarys dziejów teorii filmu pierwszego pięćdziesięciolecia 1895–1945, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław.
Google Scholar

Drozdowski R., Kaczmarek J., Krajewski M. (2006), Otwarta Baza Danych Wizualnych, [in:] J. Kaczmarek, M. Krajewski (eds.), Co widać?, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Google Scholar

Dudek K.J. (2009), Filmy weselne. Nowe media a zmiany w rytuale, “Kultura i Społeczeństwo”, no. 4, pp. 117–130.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2009.53.4.5

Heath C., Knoblauch H., Luff P. (2000), Technology and social interaction: the emergence of ‘workplace studies’, “British Journal of Sociology”, no. 2, pp. 299–320.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-4446.2000.00299.x

Heusch L. de (1962), Cinéma et sciences sociales. Panorama du film ethnographique et sociologique, [in:] Rapports et documents de sciences sociales, no. 16.
Google Scholar

Kaczmarek J. (2011), Gubin i Guben – miasta na pograniczu: socjologiczne studium sąsiedztwa, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Google Scholar

Kaczmarek J. (2014), Zobaczyć społeczeństwo: film i wideo w badaniach socjologicznych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Google Scholar

Konecki K.T. (2012), Czy ciało jest świątynią duszy? Współczesna praktyka jogi jako fenomen psychospołeczny, Difin, Warszawa.
Google Scholar

Kurt R. (2010), Diener zweier Damen. Videobasierte Sozialforschung zwischen Datendokumentation und Filmproduktion, [in:] M. Corsten, M. Krug, C. Moritz (eds.), Videographie praktizieren: Herangehensweisen, Möglichkeiten und Grenzen, VS Verlag für Sozialwissenschaften, Wiesbaden.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-531-92054-2_8

Lomax H., Casey N. (1998), Recording Social Life: Reflexivity and Video Methodology, “Sociological Research Online”, no. 2, http://www.socresonline.org.uk/3/2/1 (accessed 8.10.2019).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5153/sro.1372

Mitchell W.J.T. (2009), Zwrot piktorialny, “Kultura Popularna”, no. 1, pp. 4–19.
Google Scholar

Moritz C. (2010), Die Feldpartitur. Mikroprozessuale Transkription von Videodaten, [in:] M. Corsten, M. Krug, C. Moritz (eds.), Videographie praktizieren: Herangehensweisen, Möglichkeiten und Grenzen, VS Verlag für Sozialwissenschaften, Wiesbaden.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-531-92054-2_7

Murray L. (2012), Patrząc na i patrząc wstecz: wizualizacja w badaniach nad przemieszczaniem się, transl. A. Dzik, [in:] M. Bogunia-Borowska, P. Sztompka (eds.), Fotospołeczeństwo. Antologia tekstów z socjologii wizualnej, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Google Scholar

Pauwels L. (2011), Zwrot wizualny w badaniach i komunikacji wiedzy. Kluczowe problemy rozwijania kompetencji wizualnej w naukach społecznych, transl. M. Frąckowiak, [in:] M. Frąckowiak, K. Olechnicki (eds.), Badania wizualne w działaniu. Antologia tekstów, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warszawa.
Google Scholar

Pink S. (2009), Etnografia wizualna. Obrazy, media i przedstawienie w badaniach, transl. M. Skiba, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar

Pink S. (2011), Uruchamiając etnografię wizualną. Wytwarzanie szlaków, miejsc i obrazów, transl. Ł. Rogowski, [in:] M. Frąckowiak, K. Olechnicki (eds.), Badania wizualne w działaniu. Antologia tekstów, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warszawa.
Google Scholar

Reichertz J., Englert C.J. (2011), Einführung in die qualitative Videoanalyse. Eine hermeneutisch-wissenssoziologische Fallanalyse, VS Verlag für Sozialwissenschaften, Wiesbaden.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-531-92053-5

Ruby J. (2011), Kilka opowieści z Oak Park: eksperymentalna wideoetnografia, transl. W. Rapior, [in:] M. Frąckowiak, K. Olechnicki (eds.), Badania wizualne w działaniu. Antologia tekstów, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warszawa.
Google Scholar

Saryusz-Wolska M. (2007), Berlin: filmowy obraz miasta, Rabid, Kraków.
Google Scholar

Sooryamoorthy R. (2011), Kulisy kręcenia filmów badawczych w socjologii, transl. M. Brzozowska-Brywczyńska, [in:] M. Frąckowiak, K. Olechnicki (eds.), Badania wizualne w działaniu. Antologia tekstów, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warszawa.
Google Scholar

Wagner-Willi M. (2007), Videoanalysen des Schulalltags. Die dokumentarische Interpretation schulischer Übergangsrituale, [in:] R. Bohnsack, I. Nentwig-Gesemann, A.-M. Nohl (eds.), Die dokumentarische Methode und ihre Forschungspraxis. Grundlagen qualitativer Sozialforschung, VS Verlag für Sozialwissenschaften, Wiesbaden.
Google Scholar

Opublikowane

2020-06-30

Jak cytować

Kaczmarek, J. . (2020). Wizualne badania socjologiczne z wykorzystaniem filmu i wideo (na przykładzie badań nad miastem). Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, (73), 5–19. https://doi.org/10.18778/0208-600X.73.01