Empowered patient autonomy in the network in the selected area of theoretical reflection and empirical analysis

Alicja Łaska-Formejster

doi:10.18778/0208-600X.74.01

Autor

Alicja Łaska-Formejster Department of Sociology of Politics and Morality, Institute of Sociology, University of Łódź, ul. Rewolucji 1905 r. 41/43, 90-214 Łódź https://orcid.org/0000-0002-8341-6268

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.74.01

Słowa kluczowe:

autonomia, autonomiczność, percepcja autonomiczności, empowered patient, pacjent w sieci, sieć, analiza jakościowa

Abstrakt

Celem artykułu jest percepcja pojmowania autonomiczności przez wzmocnionych wiedzą, upodmiotowionych poprzez świadomość odpowiedzialności za własne zdrowie i znajomość przynależnych praw pacjentów (empowered). Owej percepcji dokonano poprzez analizę ich wypowiedzi opublikowanych na 16 forach i portalach internetowych o tematyce medycznej, w których pojawiały się nawiązania do komponentów autonomiczności. Do analizy jakościowej zakwalifikowano 127 postów. Wyniki badania umożliwiły sformułowanie wniosku, że autorzy wpisów autonomiczność (choć nie przywołują tego pojęcia) identyfikują (intuicyjnie) w jej właściwym znaczeniu, zwracając uwagę na pryncypialne jej przymioty, które ją określają, i uprawnienia, które stanowią jej filar. Percypowali oni owe przymioty w przebiegu i cechach interakcji pacjent-personel medyczny (demaskując ich deficyt), w kontekście posiadanych przez uczestników relacji uprawnień i obowiązków oraz w opiniach o kwalifikacjach lekarzy i pożądanych ich kompetencjach (głównie miękkich).

Bibliografia

Aring C.D. (1958), Sympathy and empathy, “Journal of American Medical Association”, vol. 167(4), pp. 448–452.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1001/jama.1958.02990210034008

Atras A., Marczewski K. (2004), Znaczenie świadomej zgody pacjenta na działania medyczne, “Zdrowie Publiczne”, no. 114.
Google Scholar

Bandura A. (1977), Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change, “Psychological Review”, no. 84(2), pp. 191–215.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/0033-295X.84.2.191

Bandura A. (1997), Social Foundations of Thought and Action, Prentice Hall, Englewood Cliffs– New York.
Google Scholar

Barański J. (2002), Niektóre aspekty komunikowania się lekarza z pacjentem, [in:] J. Barański, W. Piątkowski (eds.), Zdrowie i choroba. Wybrane problemy socjologii medycyny, Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław.
Google Scholar

Beauchamp T.L., Childress J.F. (1996), Zasady etyki medycznej, transl. W. Jacórzyński, Książka i Wiedza, Warszawa
Google Scholar

Brzeziński T. (2002), Etyka lekarska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
Google Scholar

Bujny J. (2007), Prawa pacjenta. Między autonomią a paternalizmem, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.
Google Scholar

Business Insider (2020), Zdrowie w sieci. Blisko 50 proc. Polaków szuka w internecie medycznych porad, https://businessinsider.com.pl/technologie/nowe-technologie/medyczne-porady-w-internecie-czego-szukaja-polacy/snd19t3 (accessed 30.06.2020).
Google Scholar

CBOS (2001), Wiedza o prawach pacjenta 2001, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2001/K_070_01.PDF (accessed 9.10.2019).
Google Scholar

Cohen E. (2010), The Empowered Patient, Ballantine Books Trade Paperbacks, New York.
Google Scholar

Coulter A., Ellins J. (2007), Effectiveness of strategies for informing, educating, and involving patients, “The BMJ”, no. 335, https://www.researchgate.net/publication/6223140_Effectiveness_of_strategies_for_informing_educating_and_involving_patients (accessed 7.10.2019).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1136/bmj.39246.581169.80

Coulter A., Entwistle V., Gilbert D. (1999), Sharing decisions with patients: is the information good enough?, “The BMJ”, no. 318(7179), pp. 318–322.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1136/bmj.318.7179.318

Czarnecki P. (2008), Dylematy etyczne współczesności, Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa.
Google Scholar

Dolińska-Zygmunt G. (ed.) (2001), Podstawy psychologii zdrowia, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Google Scholar

Faden R.R., Beauchamp T.L. (1986), A History and Theory of Informed Consent, Oxford University Press, New York.
Google Scholar

Gaertner H. (1997), Lekarz, pacjent, empatia, “Sztuka Leczenia”, vol. 3(3).
Google Scholar

Gallagher M.W. (2012a), Self-efficacy, [in:] V.S. Ramachandran (ed.), Encyclopedia of Human Behavior, Academic Press, New York.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-12-375000-6.00312-8

Gallagher M.W. (2012b), Self-Efficacy, University of Kansas, Elsevier, Lawrence.
Google Scholar

Gałuszka M., Legiędź-Gałuszka M. (2008), Medycyna i zdrowie w społeczeństwie ryzyka, [in:] M. Gałuszka (ed.), Zdrowie i choroba w społeczeństwie ryzyka biomedycznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Medycznego, Łódź.
Google Scholar

Gemius (2018), Wyniki badania Gemius/PBI za maj 2018, https://www.gemius.pl/wszystkie-artykuly-aktualnosci/wyniki-badania-gemiuspbi-za-maj-2018.html (accessed 27.10.2019).
Google Scholar

Gordon T., Edwards W.S. (1999), Pacjent jako partner, transl. T. Szafrański, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Google Scholar

Górski A. (ed.) (2012), Leksykon prawa medycznego: 100 podstawowych pojęć, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.
Google Scholar

Gregor B., Stawiszyński M. (2005), Wykorzystanie Internetu w badaniach panelowych rynku , [in:] M. Sokołowski (ed.), Oblicza Internetu. Internet a globalne społeczeństwo informacyjne, Algraf, Elbląg–Biskupiec.
Google Scholar

Hallisy J.A. (2008), The Empowered Patient. Hundreds of life-saving facts, action steps and strategies you need to know, PatientsaftyCA.org., San Francisco.
Google Scholar

Hine C. (1998), Virtual Ethnography, http://www.cirst.uqam.ca/pcst3/pdf/Communications/hine.pdf (accessed 27.10.2019).
Google Scholar

Hohn M.D. (1998), Empowerment Health Education in Adult Literacy: A guide for public health and adult literacy practitioners, policy makers, and funders, National Institute for Literacy, Laurence.
Google Scholar

Jurek K. (2013), Badania społeczne w Internecie. Wirtualna etnografia w teorii i praktyce, “Nauka i Szkolnictwo Wyższe”, vol. 1(41), pp. 86–98.
Google Scholar

Kalisiewicz D. (ed.) (1995), Nowa encyklopedia powszechna PWN, vol. 1, Warszawa.
Google Scholar

Kubczak A. (2002), Cybersocjologia? Internet jako przedmiot zainteresowania socjologów, [in:] L.M. Haber (ed.), Polskie doświadczenia w kształtowaniu społeczeństwa informacyjnego, Wydział Nauk Społecznych Stosowanych Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków, pp. 183–190.
Google Scholar

Kubiak R. (2016), Prawo pacjenta do intymności i poszanowania godności. Część II, “Medycyna Paliatywna”, vol. 8(4).
Google Scholar

Kulik W. (2018), Cztery miliardy internautów, http://www.benchmark.pl/aktualnosci/ile-osob-ma-dostep-do-internetu-na-swiecie-juz-ponad-4-miliardy.html (accessed 27.10.2019).
Google Scholar

Lofland J., Snow D.A., Anderson L., Lofland L.H. (2009), Analiza układów społecznych, transl. A. Kordasiewicz, S. Urbańska, M. Żychlińska, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Lyons M. (2007), Should patients have a role in patient safety? A safety engineering view, “Quality and Safety in Health Care”, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2653153/ (accessed 24.10.2019).
Google Scholar

Łaska-Formejster A. (2002), Proces kształtowania roli zawodowej lekarza rodzinnego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Łaska-Formejster A. (2014a), Pacjenci ery empowered wyzwaniem dla nowych form zarządzania i strategii marketingowych w ochronie zdrowia, [in:] A. Depta (ed.), Zarządzanie zdrowiem a problemy społeczeństwa obywatelskiego, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź, pp. 17–29.
Google Scholar

Łaska-Formejster A. (2014b), Nowoczesne technologie komunikacyjne w systemie opieki zdrowotnej. E-narzędzia i pacjent doby “empowered” a etos zawodu lekarza, [in:] D. Walczak-Duraj (ed.), Praca – rynek pracy – zatrudnienie w perspektywie humanistycznej, “Humanizacja Pracy”, no. 2(276), pp. 186–202.
Google Scholar

Łuków P., Pasierski T. (2014), Etyka medyczna z elementami filozofii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
Google Scholar

Marody M., Batorski D., Nowak A. (ed.) (2006), Społeczna przestrzeń internetu, Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej “Academica”, Warszawa.
Google Scholar

Medical Code of Ethics, https://nil.org.pl/uploaded_images/1574857770_kodeks-etyki-lekarskiej.pdf (accessed 2.02.2020).
Google Scholar

Miller R.K., Washington K.D. (2016), Healthcare Business Market Research Handbook 2017–2018, Richard K. Miller & Associates, Loganville.
Google Scholar

Nowacka M. (2005), Autonomia pacjenta jako problem moralny, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Google Scholar

Olesch A. (2012), Ludzka twarz ochrony zdrowia, “Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia”, no. 10, pp. 11–12.
Google Scholar

Ossowska M. (1963), Podstawy nauki o moralności, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar

Ostrowska A. (2010), Zróżnicowanie społeczne i nierówności w zdrowiu, [in:] W. Piątkowski (ed.), Socjologia z medycyną. W kręgu myśli naukowej Magdaleny Sokołowskiej, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
Google Scholar

Salmon P. (2002), Psychologia w medycynie wspomaga współpracę z pacjentem i proces leczenia, transl. M. Gajdzińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Google Scholar

Słońska Z. (2010), Społeczna natura zdrowia: teoria i praktyka, [in:] W. Piątkowski (ed.), Socjologia z medycyną. W kręgu myśli naukowej Magdaleny Sokołowskiej, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
Google Scholar

Sokołowska M. (1986), Socjologia medycyny, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa.
Google Scholar

Sprawozdanie (2015), Sprawozdanie dotyczące przestrzegania praw pacjenta na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, https://www.rpp.gov.pl/gfx/bpp/userfiles/_public/bip/sprawozdania_roczne/sprawozdanie_2014_r.pdf (accessed 3.11.2019).
Google Scholar

Staniszewska M. (2013), Internet jako narzędzie prowadzenia badań społecznych, “Acta Innovations”, no. 9, pp. 51–57.
Google Scholar

Szewczyk K. (2009), Bioetyka. Medycyna na granicach życia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Szymczak M. (ed.) (1988), Słownik języka polskiego, vol. 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar

Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, tekst jedn. Dz.U. z 2017 r., poz. 125.
Google Scholar

Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Dz.U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417 z późn. zm.
Google Scholar

World Health Organisation (WHO) (1998), Health Promotion Glossary, World Health Organization, Geneva, https://www.who.int/healthpromotion/about/HPR%20Glossary%201998.pdf?ua=1 (accessed 24.10.2019).
Google Scholar

World Health Organisation (WHO) (2009), Guidelines on Hand Hygiene in Health Care: First Global Patient Safety Challenge Clean Care Is Safer Care, World Health Organization, Geneva, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK144022/ (accessed 24.10.2019).
Google Scholar

Wichrowski M. (1992), Spór o autonomię pacjenta, “Medicus”, no. 4.
Google Scholar

Więckowska E. (2005), Umiejętność komunikowania się jako czynnik kształtujący efektywność relacji lekarz-pacjent i pacjent-lekarz, [in:] B. Płonka-Syroka (ed.), Relacje lekarz-pacjent w aspekcie społecznym, historycznym i kulturowym, Wydawnictwo DiG, Oficyna Wydawnicza Arboretum, Wrocław–Warszawa.
Google Scholar

Zając J.M., Krejtz K. (2007), Internet jako przedmiot i obszar badań psychologii społecznej, “Psychologia Społeczna” vol. 2, 3–4(5), pp. 191–200.
Google Scholar