Problemy metodologiczne futurologii jako „dyscypliny naukowej”

Arkadiusz Kołodziej

doi:10.18778/0208-600X.61.06

Autor

Arkadiusz Kołodziej Uniwersytet Szczeciński, Instytut Socjologii

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.61.06

Słowa kluczowe:

futurologia, prognoza, metodologia, studia nad przyszłością

Abstrakt

Wiek XX obok rosnącego tempa zmian przynosi dynamiczny rozwój nauki. Połączenie tych czynników tworzy zapotrzebowanie oraz nadzieję na racjonalne, skuteczne i naukowe poznanie przyszłości. Część tych nadziei zogniskowała się wokół futurologii jako dyscypliny ukierunkowanej nie tylko na badanie, ale także na kształtowanie przyszłości. Mimo dynamicznego rozwoju działalności prognostycznej, licznych badań i publikacji, futurologia nie uzyskała jednak miana pełnoprawnej i niebudzącej metodologicznych wątpliwości dyscypliny naukowej.
Niniejszy tekst przedstawia podstawowe problemy metodologiczne związane z unaukowieniem studiów nad przyszłością, sposoby rozumienia futurologii jako odrębnej dyscypliny oraz paradygmaty postrzegania przyszłości. Rozważania te zostaną uzupełnione o kilka przykładów prognostycznych obrazujących potencjał studiów nad przyszłością w obrębie nauk społecznych.

Bibliografia

Baade F. (1962), Rok 2000. Ku czemu zmierza świat?, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Google Scholar

Bőnisch A. (1980), Futurologia – jej funkcje i cele, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar

Czarkowski A. (1986), Typologia prospektywnego myślenia, „Studia Socjologiczne”, nr 3(102), s. 17–37.
Google Scholar

Enzer S. (1976), Zastosowanie połączonych metod – delfickiej i wzajemnego oddziaływania – do badań przyszłości, [w:] A. Siciński, J. Gzula (red.), Problemy metodologii prognozowania, Książka i Wiedza, Warszawa, s. 220–249.
Google Scholar

Flechtheim O. K. (1980), Der Kampf um die Zukunft. Futurologie, Verlag J. H. W. Dietz Nachf. GmbH, Bonn, Berlin.
Google Scholar

Frankfort-Nachmias Ch., Nachmias D. (2001), Metody badawcze w naukach społecznych, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
Google Scholar

Frelek R. (1970), Europejskie prognozy, Wydawnictwo Interpress, Warszawa.
Google Scholar

Halpern P. (2004), Na tropach przeznaczenia. Z dziejów przewidywania przyszłości, Wydawnictwo CiS, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Google Scholar

Hirszowicz M. (1998), Spory o przyszłość, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
Google Scholar

Jantsch E. (1976), Metody prognozowania technicznego, [w:] A. Siciński, J. Gzula (red.), Problemy metodologii prognozowania, Książka i Wiedza, Warszawa, s. 23–217.
Google Scholar

Karpiński A. (2009), Co trzeba wiedzieć o studiach nad przyszłością, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa.
Google Scholar

Kołodziej A. (2015), Prognozowanie zjawisk społecznych w obrębie socjologii – nadzieje, możliwości, ocena trafności, [w:] I. Sobieraj, A. Kołodziej (red.), Prognoza, interwencja i ewaluacja w naukach społecznych, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, s. 11–27.
Google Scholar

Kosow H., Gaßner R. (2008), Methods of future and scenario analysis. Overview, assessment, and selection criteria, Dt. Inst. für Entwicklungspolitik, Bonn.
Google Scholar

Kuosa T. (2011), Evolution of futures studies, “Futures”, no. 43, s. 327–336.
Google Scholar

Lem S. (1970), Fantastyka i futurologia, T. I, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Linstone H. A. (2002), Corporate planning, forecasting, and the long wave, “Futures”, no. 34, s. 317–336.
Google Scholar

Malthus T. (1798), An Essay on the Principle of Population, Printed for J. Johnson, in St. Paul’s Church-Yard, London.
Google Scholar

Mannheim K. (1985), Ideologia i utopia, [w:] A. Chmielecki, S. Czerniak, J. Niżnik, S. Rainko (red.), Problemy socjologii wiedzy, PWN, Warszawa, s. 312–394.
Google Scholar

McHale J. (1976), Problemy prognozowania społecznego i kulturowego, [w:] A. Siciński, J. Gzula (red.), Problemy metodologii prognozowania, Książka i Wiedza, Warszawa, s. 455–471.
Google Scholar

McRae H. (1996), Świat w roku 2020, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa.
Google Scholar

Meadows D. H., Meadows D. L., Randers J., Behrens W. W. (1973), Granice wzrostu, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Google Scholar

Pawłowski Z. (1974), Teoria prognozy ekonometrycznej w gospodarce socjalistycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar

Phillips Shively W. (2001), Sztuka prowadzenia badań politycznych, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
Google Scholar

Rolbiecki W. (1970), Ewolucja prognostyki, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, nr 15/3, s. 507–526.
Google Scholar

Sardar Z. (2010), The Namesake: Futures; futures studies; futurology; futuristic; foresight –What’s in a name?, “Futures”, no. 42, s. 177–184.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.futures.2009.11.001

Sadowski W. (1977), Decyzje i prognozy, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Google Scholar

Secomski K. (1973), Wstęp do wydania polskiego, [w:] D. H. Meadows, D. L. Meadows, J. Randers, W.W. Behrens (red.), Granice wzrostu, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, s. 7–26.
Google Scholar

Siciński A. (1976), Przedmowa, [w:] A. Siciński, A. Rażniewski (red.), Studia z teorii i metodologii prognozowania społecznego. Prognozowanie zachowań, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 7–13.
Google Scholar

Siciński A. (1976a), Przedmowa, [w:] A. Siciński, J. Gzula (red.), Problemy metodologii prognozowania, Książka i Wiedza, Warszawa, s. 9–18.
Google Scholar

Steinmüller K. (1997), Grundlagen und Methoden der Zukunftsforschung. Szenarien, Delphi, Technikvorausschau, Sekretariat für Zukunftsforschung, Gelsenkirchen.
Google Scholar

Strzelecki J. (1966), Futurologia realistyczna, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 10/2, s. 187–190.
Google Scholar

Szacki J. (2002), Historia myśli socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar