Różne sposoby definiowania autyzmu. Przegląd stanowisk

Maja Drzazga-Lech; Monika Kłeczek; Marta Ir

doi:10.18778/0208-600X.79.03

Autor

Maja Drzazga-Lech Instytut Socjologii, Uniwersytet Śląski, ul. Bankowa 1, 40-007 Katowice https://orcid.org/0000-0002-2820-2603
Monika Kłeczek Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i Osobom Dorosłym z Zespołem Aspergera oraz Zaburzeniami Pokrewnymi „AS”, ul. Barlickiego 16/5, 43-300 Bielsko-Biała https://orcid.org/0000-0003-2278-6836
Marta Ir Akademia WSB: Dąbrowa Górnicza, ul. Cieplaka 1C, 41-300 Dąbrowa Górnicza https://orcid.org/0000-0002-2697-4503

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.79.03

Słowa kluczowe:

zaburzenia ze spektrum autyzmu, stany ze spektrum autyzmu, wzór rozwojowy, zdrowie

Abstrakt

Autyzm jest pojęciem wieloznacznym, nieostrym. W nomenklaturze medycznej kilkakrotnie już zmieniał się jego zakres semantyczny. W artykule przedstawiono sposoby występowania tego pojęcia w klasyfikacjach międzynarodowych DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) i ICD (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems). Cechą wspólną tych definicji jest redukcjonistyczne podejście do pacjenta (jednostki zredukowanej do objawów chorobowych) i myślenie w kategoriach choroby bądź zaburzenia (ASD – Autism Spectrum Disorder). Obecnie istnieją również inne ujęcia autyzmu, o uznanie prawomocności których zabiegają aktorzy społeczni/grupy interesu spoza establishmentu medycznego. W opinii publicznej silnie zakorzenione jest skojarzenie autyzmu z puzzlem bądź kolorem niebieskim spopularyzowane przez fundację Autism Speaks. Ponadto w wydarzeniach medialnych, publikacjach o charakterze popularno-naukowym, naukowym, w tym w literaturze terapeutycznej, coraz częściej występuje określenie „stany ze spektrum autyzmu” (Autism Spectrum Condition). Ukazanie sporu o definicję autyzmu jest istotne, gdyż z argumentacji każdej ze stron wynikają implikacje w stosunku do zdrowia.

Bibliografia

Asperger H. (1991), ‘Autistic psychopathy’ in childhood, przeł. U. Frith, [in:] U. Frith (red.), Autism and Asperger syndrome, Cambridge University Press, New York, s. 37–92, https://doi.org/10.1017/CBO9780511526770.002
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511526770.002

Baron-Cohen S. (2000), Is Asperger syndrome/high-functioning autism necessarily a disability?, „Development and psychopathology”, t. 12(3), s. 489–500, https://doi.org/10.1017/S0954579400003126
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0954579400003126

Baron-Cohen S. (2002), Is Asperger Syndrome Necessarily Viewed as a Disability?, „Focus on autism and other developmental disabilities”, t. 17(3), s. 186–191, https://doi.org/10.1177/10883576020170030801
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/10883576020170030801

Baron-Cohen S. (2020), The Pattern Seekers. A New Theory of Human Invention, Allen Lane, Dublin.
Google Scholar

Buchen L. (2011), Scientists and Autism: When Geeks Meet, „Nature”, nr 479, s. 25–27, https://doi.org/10.1038/479025a
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1038/479025a

Charon R., Weyer P. (2008), The Art of Medicine. Narrative Evidence Based Medicine, „The Lancet”, t. 371, s. 296–297, https://doi.org/10.1016/S0140-6736(08)60156-7
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0140-6736(08)60156-7

Conrad P. (1992), Medicalization and Social Control, „Annual Review of Sociology”, t. 18, s. 209–232, https://doi.org/10.1146/annurev.so.18.080192.001233
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.so.18.080192.001233

Conrad P., Tan C.D. (2014), Autism, the internet, and medicalization, [in:] P. Wehling, W. Viehöver (red.), The public shaping of medical research: Patient associations, health movements and biomedicine, Routledge, London, s. 111–131.
Google Scholar

Feinstein A. (2010), A History of Autism. Conversations with the Pioneers, Wiley Blackwell, Chichester, https://doi.org/10.1002/9781444325461
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/9781444325461

Furgał E. (2018), Własnym głosem o spektrum autyzmu, https://krytykapolityczna.pl/nauka/wlasnym-glosem-o-spektrum-autyzmu/ (dostęp: 13.11.2021).
Google Scholar

Furgał E. (2019), Neuroróżnorodni. Jak zmieniało się myślenie o autyzmie, „Znak”, nr 766, s. 22–27.
Google Scholar

Glynne-Owen R. (2010), Early intervention and autism: The impact of positivism and the call for change, „The International Journal of Children’s Rights”, t. 18(3), s. 405–416, https://doi.org/10.1163/157181810X497431
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1163/157181810X497431

Kanner L. (1943), Autistic disturbances of affective contact, „Nervous Child”, s. 217–250.
Google Scholar

Kłos J., Gromadecka-Sutkiewicz M., Zysnarska M. (2014), Medykalizacja – wyzwanie XXI wieku, „Hygeia Public Health”, t. 49(3), s. 382–383.
Google Scholar

Ławicka J. (2019), Człowiek w spektrum autyzmu. Podręcznik pedagogiki empatycznej, Wydawnictwo i Drukarnia Św. Krzyża, Opole.
Google Scholar

Ławicka J. (2020), 18 czerwca to Dzień Autystycznej Dumy. Oto manifest samorzeczników!, http://www.niepełnosprawni.pl (dostęp: 15.04.2021).
Google Scholar

McGuire A.E., Michalko R. (2011), Minds between us: Autism, mindblindness and the uncertainty of communication, „Educational Philosophy and Theory”, t. 43(2), s. 162–177, https://doi.org/10.1111/j.1469-5812.2009.00537.x
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1469-5812.2009.00537.x

Nowakowski M. (2013), Medykalizacja we współczesnych społeczeństwach. Studium literatury przedmiotu, praca doktorska, http://phavi.umcs.pl/at/attachments/2014/0117/100934-michal-nowakowski-praca-doktorska.pdf (dostęp: 20.03.2017).
Google Scholar

Omyła-Rudzka M. (red.) (2018), Społeczny obraz autyzmu, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr 44/2018, Warszawa.
Google Scholar

Płatos M. (2018), Autyzm odcieleśniony. Historia społecznego konstruowania autyzmu jako choroby, zaburzenia i niepełnosprawności, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura”, t. 10(1), s. 100–112, https://doi.org/10.24917/20837275.10.1.8
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.24917/20837275.10.1.8

Sacks O. (1999), Antropolog na Marsie, przeł. P. Amsterdamski i in., Zysk i S-ka, Poznań.
Google Scholar

Silberman S. (2020), Neuroplemiona. Dziedzictwo autyzmu i przyszłość neuroróżnorodności, przeł. B. Kotarski, Vivante, Białystok.
Google Scholar

Sinclair J. (1993), Don’t Mourn For Us, „Our Voice”, t. 1(3), s. 1–4.
Google Scholar

Wróblewski M. (2018), Medykalizacja nadpobudliwości. Od globalnego standardu do peryferyjnych praktyk, Universitas, Kraków.
Google Scholar

Zurzycka P., Radzik T. (2015), Medycyna narracyjna – zarys problematyki, „Problemy Pielęgniarstwa”, t. 23(3), s. 428–432, https://doi.org/10.5603/PP.2015.0070
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5603/PP.2015.0070