Ewolucja statusu społecznego i pozycji wielkich osiedli mieszkaniowych w strukturze rezydencjalnej miasta postsocjalistycznego. Wybrane przykłady

Ewa Szafrańska

doi:10.18778/0208-600X.52.03

Autor

Ewa Szafrańska Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Instytut Geografii Miast i Turyzmu, Zakład Geografii Miast

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.52.03

Słowa kluczowe:

wielkie osiedla mieszkaniowe, miasto postsocjalistyczne, struktura społeczno- przestrzenna miasta

Abstrakt

Wielkie osiedla mieszkaniowe o zabudowie blokowej, w języku potocznym i w literaturze naukowej określane też „blokowiskami” lub „osiedlami z wielkiej płyty”, stanowią najbardziej widoczne dziedzictwo socjalizmu we współczesnych miastach postsocjalistycznych i bardzo istotny element struktury społeczno-przestrzennej tych miast. Głównym celem artykułu jest ilustracja przemian, które nastąpiły po 1990 r. w strukturze społecznej, oraz prestiżu tych osiedli w mieście postsocjalistycznym, a także określenie, jaki jest kierunek, tempo, determinanty i efekty tych przemian. Za ważne uznano odpowiedź na dwa pytania: po pierwsze, jakie jest miejsce wielkich osiedli mieszkaniowych z strukturze społeczno-przestrzennej miasta postsocjalistycznego, a po drugie, czy osiedla te powielają ścieżki przekształceń wielkich osiedli w miastach zachodnioeuropejskich, czy też przekształcają się w sposób swoisty, specyficzny dla miast po socjalizmie? Pracę oparto na analizie dostępnej literatury omawiającej przemiany osiedli w wybranych krajach i miastach Europy Centralnej i Wschodniej oraz publikowanych wcześniej własnych badaniach empirycznych autorki.

Bibliografia

Andráško I., Lesová P., Kunc J., Tonev P. (2013), Perception of quality of life in Brno housing estates, „Hungarian Geographical Bulletin”, Vol. 62(1), s. 90–101.
Google Scholar

Augé M. (2010), Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Bernt M. (2007), Neither normalisation, nor decay: Housing estates in Eastern Germany, [w:] B. Komar, B. Kucharczyk-Brus (eds), Housing and environmental conditions in postcommunist countries, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice, s. 41–55.
Google Scholar

Bojar H. (1991), Rodzina i życie rodzinne, [w:] M. Marody (red.), Co nam zostało z tych lat… Społeczeństwo polskie u progu transformacji systemowej, Wydawnictwo Aneks, Londyn.
Google Scholar

Borowik I. (2003), Blokowiska – miejski habitat w oglądzie socjologicznym, Arboretum, Wrocław.
Google Scholar

Borowik I. (2007), Kierunki przemian współczesnego miasta – suburbanizacja oraz humanizacja blokowisk, [w:] I. Borowik, K. Sztalt (red.), Współczesna socjologia miasta. Wielość oglądów i kierunków badawczych dyscypliny, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 97–104.
Google Scholar

Chmielewski J. M., Mirecka M. (2001), Modernizacja osiedli mieszkaniowych, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
Google Scholar

Ciesiółka P. (2010), Rehabilitacja zabudowy blokowej na przykładzie osiedla Jana III Sobieskiego w Poznaniu, [w:] I. Jażdżewska (red.), Osiedla blokowe w strukturze przestrzennej miast, XXIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 89–100.
Google Scholar

Coudroyde Lille L. (2000), Jak dalece można porównywać miasta europejskie? Refleksje nad procesami i pojęciami na przykładzie osiedli mieszkaniowych we Francji w Polsce, [w:] I. Jażdżewska (red.), Miasto postsocjalistyczne – organizacja przestrzeni miejskiej jej przemian, XIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ŁTN, Łódź, s. 99–112.
Google Scholar

Csaba T. (2006), How We Really Live in Panel Blocks. Case Study on the Conditions and Potencials of Large Housing Estates in Budapest – for Sustainable Development, Roeleveld Sikkes Architects, Haga–Budapest.
Google Scholar

Czapska J. (2011), Zapobieganie przestępczości przez kształtowanie przestrzeni, Wydawnictwo UJ, Kraków.
Google Scholar

Czepczyński M. (1999), Rozwój i upadek koncepcji osiedli blokowych, [w:] T. Marszał (red.), Budownictwo mieszkaniowe w latach 90. Zróżnicowanie przestrzenne i kierunki rozwoju, „Biuletyn KPZK PAN”, z. 190, s. 49–67.
Google Scholar

Czismady A., (2003), Poverty and ethnicity in six post-socialist countries, „Forum”, Vol. 19, Budapest, s. 3–10.
Google Scholar

Dekker K., de Vos S., Musterd S., van Kempen R. (2011), Residential satisfaction in housing estates in european cities: A multi-level research approach, „Housing Studies”, Vol. 26, Issue 4, s. 479–499.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/02673037.2011.559751

Divinsky B. (2004), Slovakia. A continuing role for high-rise housing estates, [w:] R. Turkington, R. van Kempen, F. Wassenberg (eds), High-rise Housing in Europe. Current Trends and Future Prospects, Delft University Press, Delft, s. 215–230.
Google Scholar

Domański H. (2002), Główne kierunki zmian w strukturze społecznej, [w:] M. Marody (red.), Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
Google Scholar

Domański H. (2004), Struktura społeczna, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
Google Scholar

Dymnicka M. (2007), Osiedla za bramą a ciągłość kulturowa i społeczna w kształtowaniu przestrzeni miejskiej, [w:] B. Jałowiecki, W. Łukowski (red.), Gettoizacja polskiej przestrzeni miejskiej, Warszawa, s. 53–72.
Google Scholar

Enyedi G. (1998), Transformation in Central European postsocialist cities, [w:] G. Enyedi (ed.) Social Change and Urban Restructuring in Central Europe, Akademiai Kiadó. Budapest, s. 9–34.
Google Scholar

Éróss A. (2013), Past and present of large housing estates in Visegrad Countries and Armenia, „Hungarian Geographical Bulletin”, Vol. 62(1), Hungarian Academy of Science, s. 77–82.
Google Scholar

Gaczek W., Rykiel Z. (1999), Nowe lokalizacje mieszkaniowe w przestrzeni miasta, [w:] T. Marszał (red.), Budownictwo mieszkaniowe w latach 90. – zróżnicowanie przestrzenne i kierunki rozwoju, „Biuletyn KPZK PAN”, z. 190, s. 29–47.
Google Scholar

Gądecki J. (2007), Za murami – krytyczna analiza dyskursu na temat osiedli typu gated communities w Polsce, [w:] B. Jałowiecki, W. Łukowski (red.), Gettoizacja polskiej przestrzeni miejskie, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa, s. 87–103.
Google Scholar

Gerohazi E., Szemzo H. (2005), How to improve the inheroted bad reputation of a housing Estate:the story of Havann in Budapest, RESATE, Conference for researchers and policymakers 19–21.05.2005, Ljubljana, Slovenia, http://restate.geo.uu.nl/conference/posterexhibition/Hungary1.pdf (dostęp 20.09.2013).
Google Scholar

Gorczyca K. (2009), Wielkie osiedla mieszkaniowe – diagnoza stanu obecnego, podejmowane działania rewitalizacyjne, [w:] W. Jarczewski (red.), Przestrzenne aspekty rewitalizacji, t. 4, Instytut Rozwoju Miast, Kraków.
Google Scholar

Hamilton F. E. I. (1979), Spatial structure of East European cities, [w:] R. A. French, F. E. I. Hamilton (eds), The Socialist City, Spatial Structure and Urban Policy, John Wiley & Sons, Chichester, s. 195–262.
Google Scholar

Hamilton M., Hirszowicz M. (1995), Klasy i nierówności społeczne w perspektywie porównawczej, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Hegedus J., Tosic I. (1996), The Disintegration of the East European Housing Model, [w:] D. Clapham, J. Hegedus, K. Kintrea, I. Tosics, Housing Privatization in Eastern Europe, Greenwood Press, Westport.
Google Scholar

Jakóbczyk-Gryszkiewicz J., Marcińczak Sz., Wolaniuk A. (2014), Gentrification processes in the city, [w:] T. Marszał (ed.), Society and Space in Contemporary Poland in Łódź University Geographical Research, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 84–111.
Google Scholar

Jałowiecki B. (1995), Miasto polskie – między utopią a rzeczywistoscią, [w:] P. Starosta (red.), Zbiorowości terytorialne i więzi społeczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Jałowiecki B., Szczepański M. S. (2006), Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
Google Scholar

Jarosz D. (2010), Mieszkanie się należy… Studium z peerelowskich praktyk społecznych, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa.
Google Scholar

Jerschina J., Lesińska E., Pytliński Ł., Siwek H., (2012), Badania poczucia bezpieczeństwa mieszkańców Prądnika Czerwonego w Krakowie ze szczególnym uwzględnieniem wpływu zmian architektonicznych i technicznych na poziom lęku przed przestępczością, [w:] J. Czapska (red.), Zapobieganie przestępczości przez kształtowanie przestrzeni, Wydawnictwo UJ, Kraków, s. 201–247.
Google Scholar

Jewdokimow M. (2011), Zmiany społecznych praktyk zamieszkiwania, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa.
Google Scholar

Kabisch S., Grossmann K. (2013), Challenges for large housing estates in light of population decline and ageing. Results of a long-term survey in East Germany, „Habitat International”, Vol. 39, s. 232–239.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2012.12.003

Kahrik A., Tammaru T. (2010), Soviet prefabricated panel housing estates: Areas of continued social mix or decline? The case of Tallinn, „Housing Studies”, Vol. 25(2), s. 201–219.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/02673030903561818

Kaltenberg-Kwiatkowska E. (2005), Warunki mieszkaniowe w świadomości społecznej, [w:] Frąckiewicz L. (red.), Przeszłość i przyszłość polskiej polityki mieszkaniowej, Wydawnictwo IPISC, Warszawa, s. 153–169.
Google Scholar

Kiciński A. (2004), Poland. A future for the ‘blokowisko’?, [w:] R. Turkington, R. van Kempen, F. Wassenberg (eds), High-rise Housing in Europe. Current Trends and Future Prospects, Delft University Press, Delft, s. 187–202.
Google Scholar

Knorr-Siedow T. (1996), Present and future outlook for large housing estates, European Academy of the Urban Environment, Institute for Regional Development and Structural Planning, http://www.eaue.de/Housing/housfut/htm (dostęp 20.02.2012).
Google Scholar

Knorr-Siedow T. (1997), Facts about the history and context of the large prefabricated housing estates in Europe, the paper for the conference „A future for the large housing estates” Sofia, Bulgaria, 19–21 October.
Google Scholar

Knorr-Siedow T. (2004), Germany. Common legacy from a divided past, [w:] R. Turkington, R. van Kempen, F. Wassenberg (eds), High-rise Housing in Europe. Current Trends and Future Prospects, Delft University Press, Delft, s. 165–186.
Google Scholar

Knorr-Siedow T., Droste C. (2005), Large Housing Estates in Berlin, Germany: Opinions of Residents on Recent Developments, Faculty of Geosciences, Utrecht University, Utrecht.
Google Scholar

Kotus J. (2007), Natura wielkomiejskich sąsiedztw, Wydawnictwo UAM, Poznań.
Google Scholar

Kovács Z., Douglas M. (2004), Hungary. From socialist ideology to market reality, [w:] R. Turkington, R. van Kempen, F. Wassenberg (eds), High-rise Housing in Europe. Current Trends and Future Prospects, Delft University Press, Delft, s. 231–248.
Google Scholar

Kovács Z., Herfert G. (2012), Development pathways of large housing estates in post-socialist cities: An international comparison, „Housing Studies”, Vol. 27, No. 3, s. 324–342.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/02673037.2012.651105

Lewicka M. (2004), Identyfikacja z miejscem zamieszkania mieszkańców Warszawy: determinanty i konsekwencje, [w:] J. Grzelak, T. Zarycki (red.), Społeczna mapa Warszawy, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
Google Scholar

Marcińczak S. (2009), Przemiany struktury społeczno-przestrzennej Łodzi w latach 1988–2005, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Matlovic R., Ira V., Sykora L., Szczyrba Z. (2001), Procesy transformacyjne struktury przestrzennej miast postkomunistycznych (na przykładzie Pragi, Bratysławy, Ołomuńca oraz Preszowa), [w:] I. Jażdżewska (red.), Miasto postsocjalistyczne – organizacja przestrzeni miejskiej i jej przemiany, cz. II, XIV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ŁTN, Łódź, s. 243–252.
Google Scholar

Matlovic R., Sedlakova A. (2007), Transformation processes of the urban space in post-communist cities, [w:] M. Malikowski, S. Solecki (red.), Przemiany przestrzenne w dużych miastach Polski i Europy Środkowo-Wschodniej, Nomos, Kraków, s. 32–46.
Google Scholar

Musterd S., van Kempen R. (2005), Large-scale Housing Estates in European Cities: Opinions of residents on recent developments, RESTATE report 4k, Utrecht University, Utrecht.
Google Scholar

Prak N. L., Priemus H. (1986), A model for the analysis of the decline of postwar housing, „The International Journal of Urban and Regional Research”, No. 10, s. 1–7.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-2427.1986.tb00001.x

Racoń-Leja K. (2010), Bariery w kształtowaniu przestrzeni publicznej w zespołach mieszkaniowych, „Architektura. Czasopismo Techniczne”, z. 6, s. 165–170.
Google Scholar

Rembarz G. (2005), Jakość przestrzeni publicznej w procesie reurbanizacji wielkich osiedli mieszkaniowych, [w:] M. Kochanowski (red.), Przestrzeń publiczna miasta postindustrialnego, „Biblioteka urbanisty”, 5, Urbanista, Warszawa.
Google Scholar

Rembarz G. (2010), Rola przestrzeni publicznej w odnowie i kształtowaniu miejskiego środowiska mieszkaniowego, [w:] P. Lorens, J. Martyniuk-Pęczek (red.), Zarządzanie rozwojem przestrzennym miast, Wydawnictwo Urbanista, Gdańsk.
Google Scholar

Rewers E. (2005), Post-polis. Wstęp do filozofii ponowoczesnego miasta, Universitas, Kraków.
Google Scholar

Rębowska A. (2000), Rehabilitacja blokowisk, [w:] Z. Ziobrowski, D. Ptaszycka-Jackowska, A. Rębowska, A. Geissler (red.), Rewitalizacja, rehabilitacja, restrukturyzacja. Odnowa miast, IGPiK, Kraków, s. 85–105.
Google Scholar

Rębowska A., Jeżak J., Rydzik W., Węglowski M. (2006), Strategie rehabilitacji „blokowisk”, Instytut Rozwoju Miast, Kraków.
Google Scholar

Rodzoś J., Flaga M. (2010), Nowa sytuacja społeczna starych osiedli mieszkaniowych na przykładzie osiedla im A. Mickiewicza w Lublinie, [w:] I. Jażdżewska (red.), Osiedla blokowe w strukturze przestrzennej miast, XXIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 101–118.
Google Scholar

Ruoppila S., Kåhrik A. (2003), Socio-economic residential differentiation in post-socialist Tallinn, „Journal of Housing and the Built Environment”, Vol. 18, s. 49–73.
Google Scholar

Rykiel Z. (1999), Przemiany struktury społeczno-przestrzennej miasta polskiego a świadomość terytorialna jego mieszkańców, Prace Geograficzne Nr 170, IGiPZ PAN, Wrocław.
Google Scholar

Sagan I. (2000), Miasto. Scena konfliktów i współpracy, Wydawnictwo UG, Gdańsk.
Google Scholar

Słodczyk J. (2010), Geneza i rozwój osiedli blokowych, [w:] I. Jażdżewska (red.), Osiedla blokowe w strukturze przestrzennej miast, XXIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 11–25.
Google Scholar

Stanilov K. (2007), Housing trends in Central and Eastern European cities during and after the period of transition, [w:] K. Stanilov (eds), The Post-Socislist City. Urban Form and Space Transformations in Central and Eastern Europe after Socialism, „Series: GeoJournal Library”, Vol. 92, Springer, Dorgdrecht, s. 173–190.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4020-6053-3_9

Stenning A., Smith A., Rochovská A., Świątek D. (2010), Domesticating Neo-liberalism: Spaces of Economic Practice and Social Reproduction in Post-Socialist Cities, Wiley-Blackwell, West Sussex.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/9781444325409

Szafrańska E. (2008), Kapitał ludzki i społeczny w przestrzeni miasta. Przykład Łodzi, [w:] J. Słodczyk, E. Szafranek (red.), Mechanizmy i uwarunkowania budowania konkurencyjności miast, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 63–78.
Google Scholar

Szafrańska E. (2009), Atrakcyjność mieszkaniowa blokowiska w opinii mieszkańców na przykładzie zespołu mieszkaniowego Retkinia Północ w Łodzi, [w:] I. Jażdżewska (red.), Duże i średnie miasta polskie w okresie transformacji, XXII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 197–210.
Google Scholar

Szafrańska E. (2010), Stereotypy i rzeczywistość. Atrakcyjność mieszkaniowa blokowiska w opinii mieszkańców, [w:] M. Madurowicz (red.), Wartościowanie współczesnej przestrzeni miejskiej, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, s. 331–340.
Google Scholar

Szafrańska E. (2013a), Large housing estates in Post-Socialist Poland as a housing policy challenge, „European Spatial Research and Policy”, Vol. 20, No. 1, s. 119–129.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/esrp-2013-0006

Szafrańska E. (2013b), Przemiany społeczno-demograficzne w wielkich osiedlach mieszkaniowych Łodzi w okresie transformacji, [w:] J. Dzieciuchowicz, A. Janiszewska (red.), Przemiany w sferze zachowań demograficznych w okresie przekształceń społeczno-gospodarczych, „Space-Society-Economy”, No. 12, s. 93–108.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-3180.12.06

Szafrańska E. (2014), Transformations of large housing estates in post-socialist city: The case of Łódź, Poland, „Geographia Polonica”, Vol. 87, No. 1, s. 77–94.
Google Scholar

Szafrańska E. (2014), Transformations of large housing estates in post-socialist city: The case of Łódź, Poland, „Geographia Polonica”, Vol. 87, No. 1, s. 77–94.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7163/GPol.2014.5

Szczepański M. (1991), „Miasto socjalistyczne” i świat społeczny jego mieszkańców, „Rozwój Regionalny – Rozwój Lokalny – Samorząd Terytorialny”, t. 32, EIRRiL, UW, Warszawa.
Google Scholar

Szelenyi I. (1983), Urban Inequalities under State Socialism, Oxford Univerity Press.
Google Scholar

Szelenyi I. (1996), Cities under socialism and after, [w:] G. Andrusz, M. Harloe, I. Szelény I (eds), Cities after Socialism. Urban and Regional Change and Conflict in Post-Socialist Societies, Blackwell Publishers, Oxford, s. 286–317.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/9780470712733.ch10

Temelová J., Novák J., Ouředníček M., Puldová P. (2011), Housing Estates in the Czech Republic after socialism: Various Trajectories and inner differentiation, „Urban Studies”, Vol. 48(9), s. 1811–1834.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0042098010379279

Tosics I. (2005), City development in Central and Eastern Europe since 1990, [w:] F. E. I. Hamilton, K. Dimitrovska-Andrews, N. Pichler-Milanovic (eds), Transformation of Cities in Central and Eastern Europe: Towards Golobalization, United Nations University, Tokyo, New York, Paris, s. 44–78.
Google Scholar

Tosics I., Gerőházy É., Szemző H. (2005), Large housing estates in Budapest and Nyíregyháza, Hungary. Opinions of residents on recent developments, RESTATE report, Utrecht University, Utrecht.
Google Scholar

Tuan Y. F. (1987), Przestrzeń i miejsce, PIW, Warszawa.
Google Scholar

Turkington R., van Kempen R., Wassenberg F. (2004), High Rise Housing in Europe, Delft University Press, Delft.
Google Scholar

Tyszka Z. (1982), Rodziny współczesne w Polsce, IWZZ, Warszawa.
Google Scholar

Warzywoda-Kruszyńska W., Grotowska-Leder J. (1996), Wielkomiejska bieda w okresie transformacji, Instytut Socjologii, Łódź.
Google Scholar

Wassenberg F., van Kempen R. (2004), The Nethrlands. Modernist housing in a developed welfare state, [w:] R. Turkington, R. van Kempen, F. Wassenberg (eds), High-rise Housing in Europe: Current Trends and Future Prospects, Delft University Press, Delft, s. 129–146.
Google Scholar

Węcławowicz G. (1988), Struktury społeczno-przestrzenne w miastach Polski, Prace habilitacyjne IGIPZ PAN, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wyd. PAN, Wrocław.
Google Scholar

Węcławowicz G. (2000), Kształtowanie się nowego modelu zróżnicowań społeczno-przestrzennych miasta w Europie Środkowej – wybrane elementy przejścia od miasta socjalistycznego do miasta postsocjalistycznego, [w:] I. Jażdżewska (red.), Miasto postsocjalistyczne – organizacja przestrzeni miejskiej i jej przemiany, XIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ŁTN, Łódź, s. 25–30.
Google Scholar

Węcławowicz G., Kozłowski S., Bajek R. (2003), Large Housing Estates in Poland. Overview of developments and problems in Warsaw, RESTATE report, Utrecht University, Utrecht.
Google Scholar

Węcławowicz G. (2007), Geografia społeczna miast, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Wiest K. (2011), Large-scale housing estates in Central and East European cities: Between residential preferences and local housing market differences, „Housing. Theory and Society”, Vol. 28, No. 4, s. 410–431.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/14036096.2011.592213

Wojtkun G. (2004), Osiedle mieszkaniowe w strukturze miasta XX wieku, Wydawnictwo Politechniki Szczecińskiej, Szczecin.
Google Scholar

Zborowski A. (2000), Przemiany przestrzeni miasta postsocjalistycznego. Teoria i praktyka, [w:] I. Jażdżewska (red.), Miasto postsocjalistyczne – organizacja przestrzeni miejskiej i jej przemiany, XIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ŁTN, Łódź, s. 61–66.
Google Scholar

Zborowski A. (2005), Przemiany struktury społeczno-przestrzennej regionu miejskiego w okresie realnego socjalizmu i transformacji ustrojowej (na przykładzie Krakowa), IGiGP UJ, Kraków.
Google Scholar