Translacja i dominacja. Struktura przepływu tłumaczeń w światowych i polskich naukach społecznych

Abstrakt

Artykuł przedstawia hierarchię światowych nauk społecznych, zarysowaną przez pryzmat struktury przepływu tłumaczeń książek. Stojąc na stanowisku, że wymiany translatorskie są uwikłane w globalne relacje władzy, autor, posługując się danymi z bazy UNESCO (Index Translationum) analizuje strukturę i ewolucję tak rozumianego systemu. Wprowadzone zostaje kluczowe rozróżnienia na „eksport” i „import” translacji (tłumaczenie „na” dany język i „z” danego języka) oraz możliwość dokonywania obliczeń „bilansu wymian translatorskich” (analogicznie do salda importu i eksportu w ekonomii wymian międzynarodowych). Wszystko to służy określaniu pozycji poszczególnych języków i krajów na znanej z teorii systemu światowego płaszczyźnie centrum– peryferie. Przedstawione w artykule obliczenia wskazują na powiększający się, silny rozdźwięk między centrum i peryferiami, prowadzący do sytuacji, w której idee zachodnie stają się coraz popularniejsze w świecie, zaś idee wytwarzane na peryferiach i półperyferiach są konsekwentnie marginalizowane. Pozycja polskich nauk społecznych w tak zarysowanym układzie, pomimo otwarcia na zachodnie idee po 1989 r., pozostaje stabilna i lokuje się półperyferiach systemu.