Linguistic Equivalence of the Hebrew Term Eden in Slavic Translations of the Bible

Authors

  • Agata Kawecka Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Katedra Filologii Słowiańskiej
  • Rafał Zarębski Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej, Katedra Historii Języka Polskiego

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-140X.06.03

Keywords:

Slavic old and new translations of the Bible, proper names, Eden

Abstract

The authors study different equivalents of the Hebrew word Eden in selected old and new Slavic translations of the Bible. The equivalents of this lexeme have been excerpted from several Slavic translations of the Bible, which were selected on the basis of diverse criteria. The translations are presented chronologically and old translations are opposed to the new ones. They represent three groups of Slavic languages: West Slavic, East Slavic and South Slavic and are connected with the base of translation, i.e. the original text and/or Greek or Latin text. They can also be classified according to religious denomination and the strategy of the translation.
The observation of those equivalents enables us to see not only their variety and mutual influence among translations but also the struggle of Slavic translators with a very difficult language matter. Many factors were important in that struggle: genetic and structural distances between Semitic and Slavic languages, different perceptions of reality in distant cultures, the discrepancy between biblical and Slavonic realities and the influence of religious denomination. Another important factor was the state of biblical knowledge at the time – incomparably poorer in the case of the oldest Slavic translations in comparison to modern ones.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Bible svata aneb všecka svata pisma Stareho i Noveho Zakona podle posledniho vydani kralickeho z roku 1613, http://www.etf.cuni.cz/~rovnanim/bible/k/Mt1.php [21 IV 2016].
Google Scholar

Biblia hebrajska, http://tanach.leszek-kwiatkowski.eu/ [15 IV 2016].
Google Scholar

Biblia Krolowej Zofii (szaroszpatacka): wraz ze staroczeskim przekładem Biblii, ed. S. Urbańczyk, V. Kyas, Wrocław 1965–1971.
Google Scholar

Biblia Sacra Vulgata, http://www.drbo.org/lvb/ [20 IV 2016].
Google Scholar

Biblia Swięta tho iest Księgi Starego y Nowego Zakonu, wlaśnie z żydowskiego, greckiego y łacińskiego, nowo na Polski ięzyk z pilnością y wiernie wyłożone.… drukowano w Brześciu Litewskim z roskazania a nakładem… Mikolaia Radziwila… Roku Pańskiego [1563] miesiąca Wrzesnia dnia czwartego, http://mbc.malopolska.pl/dlibra/docmetadata?id=83322&from=publication [19 IV 2016].
Google Scholar

Biblia święta, to jest księgi Starego i Nowego Przymierza z żydowskiego i greckiego języka na polski pilnie i wiernie przetłumaczone, Gdańsk 1632, http://www.bibliagdanska.pl/biblia.php?d [12 IV 2016].
Google Scholar

Biblia To Iest Księgi Starego Y Nowego Testamentu, Według Łacińskiego przekładu starego, w kościele powszechnym przyiętego, na Polski ięzyk z pilnością przełozone […] Przez […] Iakuba Wuyka […], http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=12433 [11 IV 2016].
Google Scholar

Biblia to jest Księgi starego i Nowego Przymierza. Księgi Nowego Przymierza Kto pospolicie Nowym Testamentem zową z wielką pracą y pilnym poprawieniem z Greckiego na Polski ięzyk przetłumaczone, http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/docmetadata?id=4263&from=publication [10 IV 2016].
Google Scholar

Biblia to jest księgi Starego i Nowego zakonu na polski język z pilnością według łacińskiej Biblii, od Kościoła krześcijańskiego powszechnie przyjętej, nowo wyłożona…, Krakow 1561, http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=230780&from=FBC [12 IV 2016].
Google Scholar

Biblija ili Sveto pismo Staroga i Novoga zavjeta, http://www.pouke.org/svetopismo/ [15 IV 2016].
Google Scholar

BJBLJ Cžeska to gest Swate Pjsmo Podle Starožitneho a Obecneho Latinskeho od Wsseobecne Cyrkwe Swate Ržjmske potwrzeneho a vžjwaneho Přeľoženj […] W Starem Městě Pražskem w Kollegi Sw. Kljmenta Towaryšstwa P. Gežjsse skrze Joachyma Jana Kamenickeho Faktora Leta M. DCC. XV. [= 2. dil] Prorokowe A Knihy Machabeysky. Nakladem Dědictwj Swateho Waclawa […] Leta 1712. [= 3. dil] Druhy djl Biblj totižto Nowy Zakon Podle stareho obecneho Latinskeho textu, od samospasytedlne Ržjmske Katoljcke Cyrkwe schwaleneho, a až posawad wtež Cyrkwi vžjwaneho […] Leta Paně 1677 […] [= 3. dil, NZ].
Google Scholar

Česky ekumenicky překlad: Pismo svate Stareho i Noveho Zakona podle ekumenickeho vydani z r. 1985, Praha 1987, http://www.biblenet.cz/ [23 IV 2016].
Google Scholar

Jeruzalemska bible. Pismo svate vydane Jeruzalemskou biblickou školou, Praha 2005, http://www.jeruzalemskabible.cz/ [24 IV 2016].
Google Scholar

Novum Testamentum Graece et Latine, ed. E. Nestle, K. Aland, Stuttgart 1984, https://sites.google.com/site/nestle1904/mat/23 [20 IV 2016].
Google Scholar

Pismo svate Stareho zakona, ed. F. Kotalik, J. Merell, Praha 1955–1958.
Google Scholar

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z językow oryginalnych, ed. K. Dynarski, 1Poznań 1965, 41983, http://biblia.deon.pl/ [15 IV 2016].
Google Scholar

Septuaginta, ed. A. Rahlfs, 9Stuttgart 1971, http://www.ellopos.net/elpenor/physis/septuagintgenesis/41.asp?pg=5 [21 IV 2016].
Google Scholar

Staročeska bible Dražďanska a Olomoucka: kriticke vydani nejstaršiho českeho překladu bible ze 14. stoleti. 3, Genesis – Esdraš, ed. V. Kyas, Praha 1988.
Google Scholar

Библия сиреч Книгите на Свещеното Писание на Вехтия и Новия Завет, http://www.bgpatriarshia.bg/index.php?file=bible_old_testament.xml [16 IV 2016].
Google Scholar

Библия сиречь книги Ветхого и Нового Завета на языке словенском, Острог 1581.
Google Scholar

Библия, сиреч Священото писание на вехтий и новий завет. Вярно и точно преведено от първообразното, Цариград 1871, http://biblia.bg/index.php?k=30&g=1&tr2=1 [16 IV 2016].
Google Scholar

“Библия руска” выложена доктором Франциском Скориною из славного града Полоцка, Богу кочти и людем посполитым к доброму научению, Прага 1517–1519.
Google Scholar

Bieńkowska D., Nazwy własne i formy od nich derywowane w XVI-wiecznych przekładach tekstow ewangelicznych, AUL.FL 27, 1993, p. 9–14.
Google Scholar

Bieńkowska D., O niektorych problemach przekładu biblijnego (na przykładzie miast, miasteczek i wsi), [in:] Biblia w kulturze polskiej, ed. S. Rzepczyński, Słupsk 1996, p. 215–228.
Google Scholar

Bjelajac B., Sveto pismo u Srba, Beograd 1997.
Google Scholar

Breza E., Odmiana nazw własnych w Nowym Testamencie Biblii Wujka i Biblii Tysiąclecia, [in:] Biblia a kultura Europy, vol. I, ed. M. Kamińska, E. Małek, Łodź 1992, p. 152–159.
Google Scholar

Cieślikowa A., Jak „ocalić w tłumaczeniu” nazwy własne?, [in:] Między oryginałem a przekładem II.
Google Scholar

Przekład, jego tworzenie się i wpływ, ed. J. Twardzikowa, M. Filipowicz-Rudek, Krakow 1996, p. 311–320.
Google Scholar

Cieślikowa A., Onimizacja, apelatywizacja a derywacja, [in:] Onimizacja i apelatywizacja, ed. Z. Abramowiczowa, E. Bogdanowicz, Białystok 2006, p. 47–56.
Google Scholar

Dittmann R., Mistni jmena v českych překladech Stareho zakona, Olomouc 2009.
Google Scholar

Długosz-Kurczabowa K., Apelatywizacja biblijnych nazw własnych w języku polskim, Wrocław–Warszawa–Krakow 1990.
Google Scholar

Długosz-Kurczabowa K., Onomastyka Nowego Testamentu, SOcc 46–47, 1989–1990, p. 71–88.
Google Scholar

Encyklopedia katolicka, vol. XVI, ed. S. Wilk, Lublin 2012.
Google Scholar

Friedelowna T., Biblijna onomastyka w staro-cerkiewno-słowiańskim Psałterzu synajskim, AUNC. FP 40, 1993, p. 3–25.
Google Scholar

Kamińska M., Onomastyka biblijna tekstow przekładowych jako problem badawczy, [in:] Onomastyka literacka, ed. M. Biolik, Olsztyn 1993, p. 321–328.
Google Scholar

Klawek A., Onomastyka biblijna, On 7, 1961, p. 403–416.
Google Scholar

Komarek K., Apelatywizacja w toponimii biblijnej, [in:] Onimizacja i apelatywizacja, ed. Z. Abramowiczowa, E. Bogdanowicz, Białystok 2006, p. 113–117.
Google Scholar

Komarek K., Osobni jmena v českych biblich, Olomouc 2000.
Google Scholar

Księga Rodzaju. Wstęp – Przekład z oryginału. Komentarz, vol. I.1, ed. S. Łach, Poznań 1962.
Google Scholar

Księgi prorokow mniejszych. Ozeasza – Joela – Amosa – Abdiasza – Jonasza – Micheasza. Wstęp – Przekład z oryginału. Komentarz, ed. S. Łach, Poznań 1968.
Google Scholar

Kwilecka I., Rola przekładow biblijnych w rozwoju języka polskiego od Średniowiecza do Renesansu, [in:] eadem, Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Poznań 2003, p. 265–279.
Google Scholar

Kwilecka I., Średniowieczna Biblia francuska a najstarsze zachodniosłowiańskie przekłady biblijne, [in:] eadem, Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Poznań 2003, p. 153–175.
Google Scholar

Malec M., Onomastyka w „Rozmyślaniu przemyskim”, Po 22–23, 2003, p. 345–390.
Google Scholar

Moszyński L., Hebr. ha – Adam: nomen apellativum – nomen proprium w renesansowych przekładach biblijnego opisu życia pierwszego człowieka (Gn I 26 – V5), Sla 61, 1992, p. 503–508.
Google Scholar

Moszyński L., Szymon Budny jako onomasta. 3. Ojkonimia, [in:] Ogrod nauk filologicznych. Księga Jubileuszowa poświęcona Profesorowi Stanisławowi Kochmanowi, ed. W. Chlebda, M. Balowski, Opole 2005, p. 445–455.
Google Scholar

Naumow A., Franciszek Skoryna z Połocka jako biblista, КМс 18, 2009, p. 166–173.
Google Scholar

Odelain O., R. Seguineau, Dictionnaire des noms propres de la Bible, Paris 1978.
Google Scholar

Osadnik W., Teoria wielosystemowa i rodzaje ekwiwalencji w przekładzie, Katowice 2010.
Google Scholar

Rienecker F., Maier G., Leksykon biblijny, ed. W. Chrostowski, Warszawa 2001.
Google Scholar

Rospond S., Onomastica sacra w Nowym Testamencie: Ewangelia św. Marka w świetle nazewnictwa, On 28, 1983, p. 5–32.
Google Scholar

Rospond S., Onomastica sacra. 3. Ewangelia św. Mateusza w świetle nazewnictwa, RHu 30–31.6, 1982–1983, p. 183–191.
Google Scholar

Slovnik spisovneho jazyka českeho, http://ssjc.ujc.cas.cz/search.php?hledej=Hledat&heslo=zahrada&sti=EMPTY&where=hesla&hsubstr=no [20 IV 2016].
Google Scholar

Słownik języka polskiego, ed. W. Doroszewski, vol. I–XI, Warszawa 1996–1997.
Google Scholar

Słownik staropolski, ed. S. Urbańczyk, vol. I–XI, Krakow 1953–2002.
Google Scholar

Słownik wiedzy biblijnej, ed. B.M. Metzger, M.D. Coogan, Warszawa 1997.
Google Scholar

Solak E., Nowobułgarska Biblia i jej język, Krakow 1997.
Google Scholar

Sowa F., Osobowe nazwy własne w polskich przekładach Biblii, [in:] Biblia a kultura Europy, vol. I, ed. M. Kamińska, E. Małek, Łodź 1992, p. 81–85.
Google Scholar

Umińska-Tytoń E., Nazwy osobowe w tzw. dynamicznym przekładzie Nowego Testamentu, [in:] Onomastyka literacka, ed. M. Biolik, Olsztyn 1993, p. 329–335.
Google Scholar

Zarębski R., Nazwy osobowe w polskich przekładach Nowego Testamentu, Łodź 2006.
Google Scholar

Zarębski R., Tłumaczenie obcych nazw geograficznych w dawnych i wspołczesnych polskich przekładach Nowego Testamentu, [in:] Studia nad słownictwem dawnym i wspołczesnym językow słowiańskich, ed. J. Kamper-Warejko, I. Kaproń-Charzyńska, J. Kulwicka-Kamińska, Toruń 2007, p. 113–123.
Google Scholar

Znosko A., Słownik cerkiewnosłowiańsko-polski, Białystok 1996.
Google Scholar

Български тълковен речник, ed. Д. ПОПОВ, София 2001.
Google Scholar

ДОНЕВ Д., Историята на българската Библия, http://old.evangelskivestnik.net/statia.php?mysid=37 [20 IV 2016].
Google Scholar

ЗАРЕМБСКИ Р., Номинации с определителна филиативна дескрипция в Зографския кодекс на фона на някои славянски преводи на Евангелието, Pbg 37.4, 2013, p. 81–94.
Google Scholar

ИВАНОВА Д., Традиция и приемственост в новобългарските преводи на Евангелието. Текстология и език, Пловдив 2002.
Google Scholar

ИВАНОВА Д., Езикът на Библията. Български синодален превод 1925 г., Пловдив 2003.
Google Scholar

К истории отечественной Библии (130-летие Синодального перевода), www.rpsc-spb.ru/2010-12-23-14-47-16 [22 IV 2016].
Google Scholar

МОСКОВЉЕВИЋ M., Речник савременог српског jезика с jезичким саветником, Београд 2000.
Google Scholar

ПЕТКОВИЋ C., Речник црквенословенскога jезика, Сремски Карловци 1935.
Google Scholar

ЧОЛОВА С., Към въпроса за библейските преводи в България, http://ebox.nbu.bg/pro/2%20Zv.%20Cholova%20+%20r.pdf [28 IV 2016].
Google Scholar

Downloads

Published

2016-12-30

How to Cite

Kawecka, A., & Zarębski, R. (2016). Linguistic Equivalence of the Hebrew Term Eden in Slavic Translations of the Bible. Studia Ceranea, 6, 43–60. https://doi.org/10.18778/2084-140X.06.03

Issue

Section

Articles

Most read articles by the same author(s)

Similar Articles

<< < 1 2 3 4 5 6 7 8 9 > >> 

You may also start an advanced similarity search for this article.