Jeszcze w sprawie genezy terminu „fraszka”
DOI:
https://doi.org/10.18778/1505-9057.53.08Słowa kluczowe:
fraszka, epigramat, Fraszki, Satyr, Jan Kochanowski, Stanisław Orzechowski, Historyja trojańskaAbstrakt
Autor, rozważając sposoby rozumienia leksemu „fraszka” przez Jana Kochanowskiego, poddaje w wątpliwość tezę Sante Graciottiego, jakoby nie pojawił się ani razu w twórczości pisarza genologiczny sens tego leksemu. Za dostateczny dowód, iż jest inaczej, uznaje on opatrzenie przez czarnoleskiego poetę takim a nie innym tytułem swej obszernej epigramatycznej antologii w momencie porządkowania dorobku całego życia, a potwierdzenie, iż sens ten doczekał się rychłego zadomowienia, przynosi wydany krótko potem zbiór Melchiora Pudłowskiego Fraszek księga pierwsza (1586). W drugiej części artykułu próbuje się ustalić, komu należy przypisać pierwszeństwo, jeśli chodzi o użycie wyrazu „fraszka” w druku. Jak się okazuje, u samego Kochanowskiego leksem ten po raz pierwszy pojawia się w Satyrze (1564), wyprzedzają go natomiast nieznacznie zarówno Rozmowa albo dyjalog około egzekucyjej (1563) Stanisława Orzechowskiego, jak i anonimowa Historyja trojańska (1563).
Pobrania
Bibliografia
Barycz Henryk, Studia włoskie Stanisława Orzechowskiego, w: Henryk Barycz, Spojrzenia w przeszłość polsko-włoską, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1965, s. 171–195.
Google Scholar
Bedyniak Jarosław, Semantyka nazwy „fraszka” a konteksty kulturowe, „Pamiętnik Literacki” 2018, z. 1, s. 5–25.
Google Scholar
Graciotti Sante, Fraszki i „fraszki”. Z Padwy do Polski, w: Sante Graciotti, Od renesansu do oświecenia, t. 1, PIW, Warszawa 1991, s. 218–229.
Google Scholar
Historya prawdziwa, która się stała w Landzie, mieście niemieckim, wydał Z. Celichowski, Akademia Umiejętności, Kraków 1891.
Google Scholar
Historyja trojańska 1563, wydał S. Adalberg, Akademia Umiejętności, Kraków 1896.
Google Scholar
Kochanowski Jan, Dzieła polskie, t. 1, wstęp i przyp. J. Krzyżanowski, PIW, Warszawa 1953.
Google Scholar
Kochanowski Jan, Fraszki, oprac. J. Pelc, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1998, BN I 163.
Google Scholar
Kochanowski Jan, Treny, oprac. J. Pelc, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1972, BN I 1.
Google Scholar
Koehler Krzysztof, Stanisław Orzechowski i dylematy humanizmu renesansowego, Wydawnictwo Arcana, Warszawa 2004.
Google Scholar
Krzywy Roman, Epigramatyczne księgi mistrza z Czarnolasu, w: Dobrym towarzyszom. Studia o „Foriceniach i „Fraszkach” Jana Kochanowskiego, red. R. Krzywy, R. Rusnak, Wydawnictwa Wydziału Polonistyki Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2014, s. 9–24.
Google Scholar
Krzyżanowski Julian, Romans polski wieku XVI, PIW, Warszawa 1962.
Google Scholar
Lenart Mirosław, Patavium, Pava, Padwa. Tło kulturowe pobytu Jana Kochanowskiego na terytorium Republiki Weneckiej, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2013, Studia Staropolskie, Series Nova, t. XXXIII.
Google Scholar
Nowak-Dłużewski Julian, Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce: czasy Zygmuntowskie, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1966.
Google Scholar
Orzechowski Stanisław, Wybór pism, oprac. J. Starnawski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1972, BN I 210.
Google Scholar
Pelc Janusz, Jan Kochanowski w tradycjach literatury polskiej (od XVI do połowy XVIII w.), PIW, Warszawa 1965.
Google Scholar
Pelc Janusz, Kochanowski: szczyt renesansu w literaturze polskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
Google Scholar
Proteus abo Odmieniec. Satyra z roku 1564, wyd. W. Wisłocki, Akademia Umiejętności, Kraków 1890.
Google Scholar
Ryczek Wojciech, „Domi et foris cenare…”. O jednej z gier językowych Jana Kochanowskiego, w: Dobrym towarzyszom. Studia o „Foriceniach i „Fraszkach” Jana Kochanowskiego, red. R. Krzywy, R. Rusnak, Wydawnictwa Wydziału Polonistyki Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2014, s. 25–49.
Google Scholar
Schulte Jörg, Jan Kochanowski i renesans europejski. Osiem studiów, przekł. K. Wierzbicka-Trwoga, red. K. Wierzbicka-Trwoga, M. Rowińska-Szczepaniak, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2012.
Google Scholar
Skwarczyńska Stefania, Aspekt genologiczny „Fraszek” Jana Kochanowskiego, „Prace Polonistyczne” 1985, s. 53–86.
Google Scholar
Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M. R. Mayenowa, t. 24 (Pi–Pniowy), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Warszawa 1996.
Google Scholar
Słownik polszczyzny Jana Kochanowskiego, red. M. Kucała, t. 1 (a–h), Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1994.
Google Scholar
Stanisław Orzechowski, pisarz polityczny. Materiały z konferencji naukowej w pięćsetlecie urodzin renesansowego humanisty: Przemyśl–Żurawica 17–18 października 2013, red. J. Musiał, Księgarnia Akademicka, Przemyśl–Kraków 2014.
Google Scholar
Stanisława Orzechowskiego polskie dialogi polityczne („Rozmowa około egzekucyjej” i „Quincunx”), 1563–1564, wyd. J. Łoś, z obj. historycznymi S. Kota, Akademia Umiejętności, Kraków 1919.
Google Scholar
Starnawski Jerzy, Wstęp, w: S. Orzechowski, Wybór pism, oprac. J. Starnawski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1972, BN I 210.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.