Wolność słowa zakonspirowana w przestrzeni publicznej

Piotr Winskowski

doi:10.18778/1505-9057.55.16

Authors

Piotr Winskowski Dr inż. arch., Politechnika Krakowska, Wydział Architektury, Instytut Projektowania Architektonicznego, ul. Warszawska 24, 31-155 Kraków https://orcid.org/0000-0002-2437-7342

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.55.16

Keywords:

freedom of speech, freedom of thought, freedom of action, 20th century monuments, 21st century monuments, the Free Speech Memorial

Abstract

The article discusses the various strategies employed during the second half of the twentieth century to represent ideas in public space. It focuses not on the classical monuments-subjects, but rather on the strategies for modifying the parameters of “empty” space so that the latter conveyed the intended content. When such content applied to the issue of freedom of speech and the purpose of the monument was to commemorate the efforts and achievements of specific individuals in that area, the designers faced specific and sometimes divergent requirements. One example of an endeavour to meet those requirements was the competition design for the Free Speech Memorial in Warsaw (2013) prepared by Katarzyna Wojtyga, Olaf Cirut, Piotr Winskowski and Jacek Godlewski.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Piotr Winskowski, Dr inż. arch., Politechnika Krakowska, Wydział Architektury, Instytut Projektowania Architektonicznego, ul. Warszawska 24, 31-155 Kraków

Piotr Winskowski, Ph.D. Eng. architect, employee of the Faculty of Architecture, Cracow University of Technology (1993–) and of the Faculty of Painting (1998–) and the Faculty of Sculpture (2012–), the Academy of Fine Arts in Krakow. He also held lectures at, e.g. the Chair of International Cultural Studies at the Jagiellonian University (2005–2012) and at the Post-graduate Curator Course at the Jagiellonian University (2006–2010). He is the author of works in theory of architecture, modern and post-modern architecture, and the relationships between architecture and other arts, e.g. Modernizm przebudowany. Inspiracje techniką w architekturze u progu XXI wieku (2000), Uwarunkowania kulturowe architektury wobec przemian cywilizacyjnych końca XX wieku (2001, co-author and editor), Miasto – między przestrzenią a koncepcją przestrzeni (2010, co author and co-editor) and the author of 140 academic papers and popular science articles.

References

Aksjologiczne spektrum sztuki, [tom] 3. Estetyczne przestrzenie, red. Piotr Kawiecki, Józef Tarnowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2005.
Google Scholar

Barucki Tadeusz, Wacław Kłyszewski, Jerzy Mokrzyński, Eugeniusz Wierzbicki, Arkady, Warszawa 1987, s. 27–30.
Google Scholar

Benedyktowicz Zbigniew, Widmo środka świata. Przyczynek do antropologii współczesności, „Polska Sztuka Ludowa – Konteksty” 1991, nr 1, s. 16–32.
Google Scholar

Custine de, markiz [Astolphe Louis Lénor], Listy z Rosji. Rosja w 1839 roku, przekł. Marian Górski, Maria Leśniewska, wyd. 2, Editions Spotkania, Warszawa 1991, s. 179–184.
Google Scholar

Czerner Olgierd, Formal Directions of Polish Architecture, w: East European Modernism. Architecture of Czechoslovakia, Hungary and Poland Between the Wars, 1919–1939, red. Wojciech Leśnikowski, Rizzoli, New York 1996, s. 193, 196.
Google Scholar

Dewey John, Sztuka jako doświadczenie, przekł. Andrzej Potocki, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1975.
Google Scholar

Dunikowski Marek, Uherek Piotr, Czerwiński Piotr, Budynek muzeum, w: Rzeźba – architektura. Wzajemne relacje i strategie, red. Monika Rydiger, „Rocznik ‘Rzeźba Polska’”, tom XI, Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko 2005, s. 147–150.
Google Scholar

Dygat Stanisław, Jezioro Bodeńskie, PIW, Warszawa 1959, s. 236–257.
Google Scholar

Dyskusja na temat architektury gmachu KC PZPR, „Architektura” 1952, nr 5, s. 116–128.
Google Scholar

East European Modernism. Architecture of Czechoslovakia, Hungary and Poland Between the Wars, 1919–1939, red. Wojciech Leśnikowski, Rizzoli, New York 1996.
Google Scholar

Franta Anna, Reżyseria przestrzeni. O doskonaleniu przestrzeni publicznej miasta, Politechnika Krakowska, Kraków 2004.
Google Scholar

Grzesiuk-Olszewska Irena, W trzydziestą rocznicę Międzynarodowego Konkursu na Pomnik Ofiar Oświęcimia, „Rzeźba Polska” rocznik 1986, s. 113–118.
Google Scholar

Hansen Oskar, Ku formie otwartej / Towards Open Form, red. Jolanta Gola, przekł. Marcin Wawrzyńczak, Warren Niesłuchowski, Fundacja Galerii Foksal – Muzeum ASP, Warszawa 2005, s. 126–131, 192–193.
Google Scholar

Knorowski Mariusz, Blizna, w: Rzeźba – architektura. Wzajemne relacje i strategie, red. Monika Rydiger, „Rocznik ‘Rzeźba Polska’”, tom XI, Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko 2005, s. 143.
Google Scholar

Konwicki Tadeusz, Mała apokalipsa, Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1988, s. 6.
Google Scholar

Lasiewicz-Sych Angelika, Architektoniczna przestrzeń pamięci jako tworzywo kultury, w: Uwarunkowania kulturowe architektury wobec przemian cywilizacyjnych końca XX wieku, red. Piotr Winskowski, AND – Politechnika Krakowska, Warszawa–Kraków 2001, s. 351–352.
Google Scholar

Lord Acton [John Emerich Edward Dalberg], W stronę wolności. Wybór esejów, przekł. Jolanta i Arkady Rzegoccy, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2006, s. 196.
Google Scholar

Miller Lane Barbara, Architects in Power: Politics and Ideology in the Works of Ernst May and Albert Speer, “Journal of Interdisciplinary History” 1986, Summer, vol. XVII: I, s. 308, za: http://repository.brynmawr.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1002&context=cities_pubs [dostęp: 25.07.2017]
Google Scholar

Miłobędzki Adam, Architektura ziem Polski. Rozdział europejskiego dziedzictwa / The Architecture of Poland. A Chapter of European Heritage, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 1994, s. 118.
Google Scholar

Miłosz Czesław, O utopiach i Apokalipsie, w: Rozmowy na koniec wieku, red. Katarzyna Janowska, Piotr Mucharski, Znak, Kraków 1997, s. 16.
Google Scholar

Norberg-Schulz Christian, Znaczenie w architekturze Zachodu, przekł. Barbara Gadomska, Murator, Warszawa 1999.
Google Scholar

Olszewski Andrzej K., Dzieje sztuki polskiej 1890–1980 w zarysie, Interpress, Warszawa 1988, s. 52.
Google Scholar

Orwell George, Rok 1984, przekł. Tomasz Mirkowicz, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza SA, Warszawa 2010, s. 10.
Google Scholar

Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia, red. Tomasz Majewski, Anna Zeidler-Janiszewska, Officyna, Łódź 2009.
Google Scholar

Pankiewicz Tadeusz, Apteka w getcie krakowskim, WL, Kraków 1982, s. 289.
Google Scholar

Pismo święte Starego i Nowego Testamentu (Biblia Tysiąclecia), wyd. 3, Pallotinum, Poznań–Warszawa 1995, s. 722.
Google Scholar

Rozmowy na koniec wieku, red. Katarzyna Janowska, Piotr Mucharski, Znak, Kraków 1997.
Google Scholar

Rzeźba – architektura. Wzajemne relacje i strategie, red. Monika Rydiger, „Rocznik ‘Rzeźba Polska’”, tom XI, Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko 2005.
Google Scholar

Słownik języka polskiego PWN, za: https://sjp.pwn.pl/ [dostęp 28.05.2019]
Google Scholar

Stevens Quentin, Franck Karen A., Memorials as Spaces of Engagement. Design, Use and Meaning, Routledge, New York–London 2016, s. 110–138.
Google Scholar

Taborska Halina, Rozstrzelane kamienie, „Polityka” nr 30 (2360), 27.07.2002, s. 65–67.
Google Scholar

Taborska Halina, Sztuka w miejscu śmierci – polskie znaki pamięci w hitlerowskich obozach natychmiastowej Zagłady, w: Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia, red. Tomasz Majewski, Anna Zeidler-Janiszewska, Officyna, Łódź 2009, s. 36–40.
Google Scholar

Ucieczka z Alcatraz, reż. Don Siegel, USA, 1979.
Google Scholar

Ucieczka z Los Angeles, reż. John Carpenter, USA, 1996.
Google Scholar

Ucieczka z Nowego Jorku, reż. John Carpenter, USA, 1981.
Google Scholar

Uwarunkowania kulturowe architektury wobec przemian cywilizacyjnych końca XX wieku, red. Piotr Winskowski, AND – Politechnika Krakowska, Warszawa–Kraków 2001.
Google Scholar

Winskowski Piotr, Architektura jako przestrzenny zapis wartości. O pomnikach i miejscach pamięci, w: Aksjologiczne spektrum sztuki, [tom] 3. Estetyczne przestrzenie, red. Piotr Kawiecki, Józef Tarnowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2005, s. 132–133, 144–146.
Google Scholar

Winskowski Piotr, O nagrodzonym projekcie zagospodarowania Placu Bohaterów Getta w Krakowie, „Gazeta Malarzy i poetów” 2004, nr 2(52), strony nienumerowane.
Google Scholar

Winskowski Piotr, Samo-wyjaśnianie zmylenia w procesie doświadczania przestrzeni, „Kultura Współczesna” 2003, nr 1–2(35–36), s. 139–157.
Google Scholar

Wojciechowski Jan Stanisław, Oskara Hansena (i zespołu) projekt oświęcimskiego pomnika „Drogi” w świetle jego teorii formy otwartej, w: Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia, red. Tomasz Majewski, Anna Zeidler-Janiszewska, Officyna, Łódź 2009, s. 50–55.
Google Scholar