"Samobójca. Powieść karpacka" Władysława Sabowskiego: popularna powieść regionalna

Aneta Narolska

doi:10.18778/1505-9057.50.03

Authors

Aneta Narolska Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Filologii Polskiej, Zakład Literatury XIX wieku

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.50.03

Keywords:

suspense-ethnographic novel, regionalism, mountains in literature

Abstract

Suicide. Carpathian novel by Władysław Sabowski is considered to be the first modern Polish crime fiction. It focuses on crime, but there is no riddle or a way leading to the solution of the mystery. The suspense intertwines with the author’s ethnographic ambitions. The motif of mountains is used not only to present the murder, and “Carpathianity”, as suggested by the subtitle, is realised on a few levels: space, material culture, the bandit myth and allusions to the literature on mountains. Suicide may be considered to be a popular regional novel.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Aneta Narolska, Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Filologii Polskiej, Zakład Literatury XIX wieku

Dr; adiunkt w Zakładzie Literatury XIX Wieku w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Zielonogórskiego. Zainteresowania naukowe: literatura romantyzmu, konteksty romantyczne literatury pozytywistycznej, powieść dziewiętnastowieczna, twórczość Elizy Orzeszkowej. Autorka książki Przestrzeń „upodrzędniona”. O wczesnych powieściach Elizy Orzeszkowej (Zielona Góra 2015); współautorka – razem z Ireneuszem Sikorą – pracy „Utajony romantyzm”. Eliza Orzeszkowa a tradycja romantyczna (Zielona Góra 2016). Autorka wielu artykułów, m.in.: „Nie ma terminu, który by nie nadszedł, ani długu, którego nie trzeba by spłacić”. Jeszcze o „Don Juanie” w „Dziadach” (2016), U źródeł fabularnych pomysłów? Słowackiego „W Szwajcarii” wobec „Don Juana” Byrona (2016), „Na gorącym uczynku” – „antyalkoholowy” kryminał Władysława Sabowskiego (2016).

References

Brzozowska-Komorowska Teresa, Podhale, w: Dzieje folklorystyki polskiej 1864–1918, red. Helena Kapełuś, Julian Krzyżanowski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1982, s. 567–589.
Google Scholar

Burkot Stanisław, „Ulana”. Powieść „malownicza” i powieść o ludzkich namiętnościach, „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 1986, t. 21, s.19–33.
Google Scholar

Burkot Stanisław, Władysław Sabowski 1837–1888, w: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, Seria 4: Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, t. 2, zespół red. Janina Kulczycka-Saloni, Henryk Markiewicz, Zbigniew Żabicki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1966, s. 271–290.
Google Scholar

Goszczyński Seweryn, Dziennik podróży do Tatrów, oprac. Stanisław Sierotwiński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1958, BN I 170.
Google Scholar

Gurbiel Andrzej, O „Dziurdziach” Elizy Orzeszkowej, w: W świecie Elizy Orzeszkowej, red. Halina Bursztyńska, „Prace Monograficzne”, t. 107, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1990, s. 29–39.
Google Scholar

Janicka-Krzywda Urszula, Niespokojne Karpaty, czyli rzecz o zbójnictwie, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa–Kraków 1986.
Google Scholar

Janota Eugeniusz, Przewodnik w wycieczkach na Babią Górę, do Tatr i Pienin, Nakładem Juliusza Wildta, Kraków 1860.
Google Scholar

Kolberg Oskar, Dzieła wszystkie, t. 44: Góry i Podgórze, cz. 1, z rękopisów opracowali Zbigniew Jasiewicz, Danuta Pawlak, red. Elżbieta Miller, Polska Akademia Nauk, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Wrocław–Poznań 1968.
Google Scholar

Kolbuszewski Jacek, Góry w literaturze popularnej, Sabowski Władysław, „Samobójca”, [hasło] w: Słownik literatury popularnej, red. Tadeusz Żabski, wyd. 2 popr. i uzup., Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006, s. 187–188, 553, 555.
Google Scholar

Kolbuszewski Jacek, Tatry w literaturze polskiej 1805–1939, cz. 1: 1805–1888, cz. 2: 1889–1939, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1982.
Google Scholar

Kraska Mariusz, Na tropie Szakala. Gry i konwencje political fiction, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2003.
Google Scholar

Krzyżanowski Julian, Paralele. Studia porównawcze z pogranicza literatury i folkloru, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1977.
Google Scholar

Kubikowski Zbigniew, W raju fałszywych ambicji, „Odra” 1963, nr 6, s. 29–34; [przedruk] w: Bezpieczne małe mity, Wrocław 1965, s. 119–132; [przedruk] w: Regionalizm literacki w Polsce. Zarys historyczny i wybór źródeł, red. Zbigniew Chojnowski, Małgorzata Mikołajczak, wstęp Małgorzata Mikołajczak, Universitas, Kraków 2016, s. 330–339.
Google Scholar

Kunicki Wojciech, Western (opowieść o Dzikim Zachodzie), [hasło] w: Słownik literatury popularnej, red. Tadeusz Żabski, wyd. 2 popr. i uzup., Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006, s. 639–643.
Google Scholar

Mrowczyk-Hearfield Ewa, Badania literatury kryminalnej: propozycja, „Teksty Drugie” 1998, nr 6, s. 87–98.
Google Scholar

Orzeszkowa Eliza, Listy zebrane, do druku przygotował i komentarzem opatrzył Edmund Jankowski, t. 2, Zakład im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1955.
Google Scholar

Piasecki Zdzisław, Byli chłopcy, byli… Zbójectwo karpackie – prawda historyczna, folklor i literatura polska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1973.
Google Scholar

Piotrowski Stanisław, Skalne Podhale w literaturze i kulturze polskiej, przedm. Julian Krzyżanowski, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1970.
Google Scholar

Popławski Jan Ludwik, Powieść szlachecka, w: Jan Ludwik Popławski, Szkice literackie i naukowe, nakładem Księgarni Edward Wende i Ska (T. Hiż i A. Turkuł), Warszawa 1910, s. 104–127.
Google Scholar

Prokop-Janiec Eugenia, Powieść etnograficzna a kultury mniejszości, w: Etniczność – tożsamość – literatura. Zbiór studiów, red. Paweł Bukowiec, Dorota Siwor, Biblioteka Literatury Pogranicza, t. 19, Universitas, Kraków 2010, s. 11–31.
Google Scholar

Reizow Borys, Francuska powieść historyczna w epoce romantyzmu, przeł. Paweł Hertz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1969.
Google Scholar

Ruszczyńska Marta, Historie kryminalne w powieści galicyjskiej drugiej połowy XIX wieku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego. Seria Scripta Humana”, t. 5: Kryminał. Między tradycją a nowatorstwem, red. Marta Ruszczyńska, Dorota Kulczycka, Wolfgang Brylla, Elżbieta Gazdecka, s. 63–74.
Google Scholar

Siewierski Jerzy, Powieść kryminalna, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1979.
Google Scholar

Skiba Wołody [Sabowski Władysław], Samobójca. Powieść karpacka, „Opiekun Domowy” 1867, nr 32, s. 252–255; nr 33, s. 258–260; nr 34, s. 266–268; nr 35, s. 276–278; nr 36, s. 291–295; nr 37, s. 300–303; nr 38, s. 306–308; nr 39, s. 315–318;nr 40, s. 321–324; nr 41, s. 333–334; nr 42, s. 338–340; nr 43, s. 348–350; nr 44, s.356–357; nr 45, s. 364–365; nr 46, s. 372–375; nr 47, s. 380–383; nr 48, s. 387–390;nr 49, s. 395–397; nr 50, s. 402–405; nr 51, s. 410–414; nr 52, s. 418–422; nr 53, s.425–428.
Google Scholar

Stelmachowska Bożena, Regionalizm etnograficzny na tle przykładów z współczesnej twórczości literackiej Polski Zachodniej. Przyczynek do teorii regionalizmu, w: Regionalizm literacki w Polsce. Zarys historyczny i wybór źródeł, red. Zbigniew Chojnowski, Małgorzata Mikołajczak, wstęp Małgorzata Mikołajczak, Universitas, Kraków 2016.
Google Scholar

Sztachelska Jolanta, Od Darwina do mitu. Rzecz o Adolfie Dygasińskim, „Litteraria Copernicana” 2009, nr 2: Dygasiński, pod red. Zofii Mocarskiej-Tycowej, Ewy Owczarz, Mirosławy Radowskiej-Lisak, s. 21–41.
Google Scholar

Węglarz Stanisław, Tutejsi i inni, cz. 1: O etnograficznym zróżnicowaniu kultury, „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1997, t. 36.
Google Scholar

Węgorowska Katarzyna, Od Gorgony do Kolberga. Świat korali/koralowców w polszczyźnie (w druku), Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Google Scholar

Wolny Helena, Literacka twórczość Adolfa Dygasińskiego. Studia, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 1991.
Google Scholar

Żabski Tadeusz, Proza jarmarczna XIX wieku. Próba systematyki gatunkowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1993.
Google Scholar

Żabski Tadeusz, Romans zbójecki, [hasło] w: Słownik literatury popularnej, red. Tadeusz Żabski, wyd. 2 popr. i uzup., Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006, s. 545–547.
Google Scholar

Żmigrodzka Maria, „Kwestia chłopska” Elizy Orzeszkowej, „Twórczość” 1949, nr 2, s.85–105; nr 3, s. 105–129.
Google Scholar

Żmudziak Magdalena, „Historia pewnej zbrodni”. O „Samobójcy” Władysława Sabowskiego, referat wygłoszony na Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „«Mistyka gór». Literackie, artystyczne i filmowe kreacje gór na przestrzeni różnych epok”, zorganizowanej przez Koło Krytyków Literackich oraz Koło Badań nad Twórczością Pozytywistów KUL, 24 marca 2017 r.
Google Scholar