Lodz – literary representations of the city in the works of German-speaking writers at the beginning of the 20th century

Authors

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.68.06

Keywords:

Lodz, literature, urban space, city, industry, multiculturalism, German minority, city imagery, German-language literature, column, novel, poetry, short story, dramatic works

Abstract

The aim of this article is to demonstrate how German-speaking writers from Lodz in the early 20th century depicted the city in their works, particularly its urban space.

The author assumes that literary representations of the city are strongly conditioned by its industrial development and reflect the socio-cultural complexity of the region, which at the turn of the 19th and 20th centuries was a melting pot of cultures, religions, and languages.

The article employs critical literary analysis, textual analysis, historical-literary methods, and archival research to gain a deeper understanding of the socio-historical context.

The research shows that the dynamic industrial changes and multiculturalism of the city significantly influenced literary creation. Although the German-speaking literary environment was less developed than the Polish or Jewish ones, it significantly contributed to the portrayal of Lodz as primarily an industrial space. The image of the city presented in the literature of German-speaking residents of Lodz is diverse. It often refers to the motifs known from Polish, Russian, and Jewish literature of the period: Lodz as a promised land, a bad city, a city without moral principles, a city-monster. German-speaking writers, like Yiddish and Polish-speaking authors, often referred to similar elements of urban space and motifs, reflecting their life experiences and observations.

German-speaking authors presented Lodz as a city of contrasts and conflicts, marked by industrial development yet a place of complex social challenges. Their works, although not always of high artistic quality, are a valuable testimony of the era and show how literature can reflect and interpret the realities of urban life in a historical and cultural context.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Monika Kucner, Uniwersytet Łódzki

Monika Kucner, dr hab. prof. UŁ, kierowniczka Zakładu Niemcoznawstwa UŁ, kierowniczka Ośrodka Badań Interdyscyplinarnych nad Wielokulturową i Wielonarodową Łodzią i Regionem. Autorka licznych prac na temat prasy i literatury niemieckojęzycznej z Łodzi w XIX i XX w. Opublikowała monografię: Literatura „ziemi obiecanej”. Twórczość niemieckojęzycznych łodzian w XIX i na początku XX wieku (2014), antologię „Aus dem evangelischen Pfarrhaus in Lodz und Umgebung. Die Literatur der evangelisch-augsburgischen Dichterpfarrer 1839–1939“. Eine kommentierte Anthologie (2023). Jest współredaktorką i współautorką wielu książek zbiorowych, m.in. Literatura w cieniu fabrycznych kominów. Antologia (2018); Słownika kultury literackiej Łodzi do 1939 roku (2022); „Budzi się Łódź…Obrazy miasta – między literaturą a publicystyką cz. II (2022).

References

Adolphi Max, Das Schicksal, „Illustriertes Sonnntagsblatt. Beilage zur Neuen Lodzer Zeitung“, 2.12.1923.
Google Scholar

Banek Sigismund, Aufbruch und Heimkehr, Verl. Grenze u. Ausland, Berlin 1940.
Google Scholar

Banek Sigismund, Lodz, „HKG. Lodz und Umgebung. Information. Mitteilungsblatt der Heimatkreisgemeinschaft der Deutschen aus dem Lodzer Industriegebiet e.V.“, August 1987, nr 9.
Google Scholar

Banek Sigismund, Werk und Wehr, Deutscher Büchereiverein, Poznań 1939.
Google Scholar

Bartkiewicz Zygmunt, Złe miasto. Obrazy z r. 1907, Nakładem Jana Czempińskiego, Warszawa 1911.
Google Scholar

Jess Wilhelm, Das Verbrechen auf Jasna Góra oder Pater Damasy, Lodz 1910.
Google Scholar

Kindermann Heinrich (wyd.), Du stehst in großer Schar: Junge deutsche Dichtung aus Warthe- und Weichselland, Hirt, Breslau 1939.
Google Scholar

Kreutz Philipp, Traum und Tag: Gedichte, Braun & Elble, Weißenburg 1953.
Google Scholar

Mogilnicki Aleksander, Z ognisk polskiego przemysłu, cz. III, „Przegląd Tygodniowy” 1902, nr 15, s. 197.
Google Scholar

Müller August Hermann, Waldblumen, Selbstverlag des Autors, Lodz 1902.
Google Scholar

Piel Reinhold, Ne Mütze voll Witze aus Lodz und Pabianice, Grüning, Lodz 1913.
Google Scholar

Raymond Bruno, Isabella. Motive aus der Komödie der Ehe, L. Fischer/Libertas, Lodz 1928.
Google Scholar

Raymond Bruno, Miłość, student a wojna, Drukarnia Polska Ludomira Mazurkiewicza, Łódź 1933.
Google Scholar

Raymond Bruno, Ucieczka przez błękit nieba. Dzieje miłości w trzech aktach z epilogiem bez słów, Drukarnia Polska Ludomira Mazurkiewicza, Łódź 1935.
Google Scholar

Raymond Bruno, W poszukiwaniu Ojczyzny, Drukarnia Polska Ludomira Mazurkiewicza, Łódź 1938.
Google Scholar

Starkman Adolf, Łódź i łodzianie: (Szkic społeczno-obyczajowy), druk. Wł. Jasińskiego, Łódź 1895.
Google Scholar

Teplitzka Berta, Lodzer Typen, Lodz 1913.
Google Scholar

Teplitzka Berta, Was Herr Zimperlich aus Sochaczewka in Lodz erlebte, „Neue Lodzer Zeitung“, 27.01./9.02.1913, s. 3.
Google Scholar

Will Julian, Abschied von Lodz, „HKG. Lodz und Umgebung. Information. Mitteilungsblatt der Heimatkreisgemeinschaft der Deutschen aus dem Lodzer Industriegebiet e.V.“, August 1987, nr 9.
Google Scholar

Wiśniewski Antoni, Łódź i łodzianie, cz. I, „Przegląd Tygodniowy” 1889, nr 6.
Google Scholar

X.Y.Z. (właśc. Glisczyński Artur, Mieszkowski Antoni), Łódź, miasto i ludzie, Łódź 1894.
Google Scholar

Zimmermann Heinrich, Aus unvergesslichen Tagen. Tagebuchaufzeichnungen, „Neue Lodzer Zeitung“, 14.11.1915; 16.11.1915; 18.11.1915; 19.11.1915; 21.11.1915; 23.11.1915; 25.11.1915; 28.11.1915; 1.12.1915; 2.12.1915; 5.12.1915; 6.12.1915.
Google Scholar

Bartkiewicz Zygmunt, Złe miasto, Biblioteka „Tygla Kultury”, Łódź 2001. Na podstawie: Z. Bartkiewicz, Złe miasto, „Świat” 1907.
Google Scholar

Breyer Albert, Neuerscheinungen im Deutschen Schrifttum Mittelpolens (1925–1930), „Deutsche Blätter in Polen” 1931, nr 8.
Google Scholar

„Budzi się Łódź…” Obrazy miasta – między literaturą a publicystyką. Antologia, część II, red. M. Kucner, A. Warda, K. Kołodziej, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2022.
Google Scholar

„Budzi się Łódź…” Obrazy miasta w literaturze do 1939 roku. Antologia, red. K. Badowska, T. Cieślak, K. Pietrych, P. Pietrych, K. Radziszewska, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2020.
Google Scholar

Fiszbak Jolanta, Mity ziemi obiecanej w regionalnej literaturze Łodzi. Między grą wyobraźni, fikcją literacką a historią, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2013.
Google Scholar

Flatt Oskar, Opis miasta Łodzi pod względem historycznym, statystycznym i przemysłowym, Warszawa 1853, przedruk: Wydawnictwo Grako, Łódź 2002.
Google Scholar

Gawalewicz Marian, Wir. Powieść z niedawnych czasów, druk P. Laskauera i S-ki, Warszawa 1908.
Google Scholar

Gerlach-Damaschke Renate, Dichtung im Kontext der Geschichte. Zur Literatur der Deutschen in und aus Polen, [w:] Beiträge zur deutsch-polnischen Nachbarschaft, red. C.J. Kenez, H. Neubach, J. Rogall, Westkreuz-Verlag, Berlin–Bonn 1992.
Google Scholar

Kessler Wolfgang, Doppelte Ausgrenzung. Zu Geschichte und Konzeption der „auslanddeutschen Literatur”, [w:] Literatur – Grenzen – Erinnerungsräume, red. B. Neumann u.a., Königshausen & Neumann, Würzburg 2004.
Google Scholar

Klein Karl Kurt, Literaturgeschichte des Deutschtums im Ausland, G. Olms, Leipzig 1939.
Google Scholar

Kołodziej Karolina, Motywy wspólne w literackim obrazie strajku i lokautu w Manchesterze (Elizabeth C. Gaskell „Mary Barton”) i Łodzi (M. Gawalewicz „Wir”, K. Laskowski „Lokaut”), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2007, nr 9, s. 187–201.
Google Scholar

Kołodziej Karolina, Obraz Łodzi w piśmiennictwie pozytywistyczno-młodopolskim, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2009.
Google Scholar

Kucner Monika, Deutschsprachige Literatur in Lodz bis 1939, [w:] Studia i szkice dedykowane Julianowi Baranowskiemu, red. E. Wiatr, P. Zawilski, Archiwum Państwowe w Łodzi, Łódź 2010.
Google Scholar

Kucner Monika, Felieton w prasie łódzkiej w XIX wieku, red. W. Sadziński, „Folia Germanica”, 2011, nr 7, s. 153–166.
Google Scholar

Kucner Monika, Literatura „ziemi obiecanej”. Twórczość niemieckojęzycznych łodzian w XIX i na początku XX wieku, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2014.
Google Scholar

Kucner Monika, Lodz in den feuilletonistischen Texten von Carl Heinrich Schultz (1882–1940), [w:] Lodz jenseits von „Fabriken, Wildwest und Provinz”, red. S. Dyroff, K. Radziszewska, I. Röskau-Rydel, M. Meidenbauer, München 2009.
Google Scholar

Kucner Monika, Riecke Jörg, Literatura w cieniu fabrycznych kominów, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2018.
Google Scholar

Kuczyński Krzysztof A. (red.), Wizerunek Łodzi w literaturze, kulturze i historii Niemiec i Austrii, Elma, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2005.
Google Scholar

Kuczyński Krzysztof A., Elke Mehnert, Barbara Ratecka (red.), Lodz in der deutsch-sprachigen Literatur. Eine Anthologie, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2005.
Google Scholar

Kuzmicz, Komu w Łodzi żyt’ choroszo (parodija-szutka), „Łodzinskij Listok” 1897, nr 27, z 2/14 lutego; nr 28, z 4/16 lutego; nr 30 z 6/18 lutego; nr 31 z 7/19 lutego; nr 39 z 16/28 lutego; nr 40 z 18 lutego/2 marca; nr 45 z 23 lutego/7 marca; nr 52 z 4/16 marca; nr 53 z 5/17 marca.
Google Scholar

Kuzmicz (N.G.), Diemon (parodija-szutka), „Łodzinskij Listok” 1896, nr 100 z 8/20 maja; nr 117 z 2/14 czerwca; nr 157 z 21 lipca/2 sierpnia; nr 160 z 26 lipca/7 sierpnia.
Google Scholar

Łódź, która przeminęła w publicystyce i prozie (antologia), wybór i red. P. Boczkowski, Wydawnictwo Piktor s.c., Łódź 2008.
Google Scholar

Rabon Israel, Bałuty. Powieść o przedmieściu, przeł. N. Krynicka, I. Olejnik, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2016.
Google Scholar

Słownik kultury literackiej Łodzi do 1939 r., red. K. Badowska, T. Cieślak, D. Dekiert, K. Kołodziej, M. Kucner, K. Pietrych, K. Radziszewska, A. Warda, E. Wiatr, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2022.
Google Scholar

Tomasz Cieślak, Łódź: Szkice o literaturze, przestrzeni i historii, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2023.
Google Scholar

Waleria Marrené-Morzkowska, Wśród kąkolu, „Biesiada Literacka” 1890.
Google Scholar

Published

2024-09-10 — Updated on 2024-10-14

Versions

How to Cite

Kucner, M. (2024). Lodz – literary representations of the city in the works of German-speaking writers at the beginning of the 20th century. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, 68(1), 107–125. https://doi.org/10.18778/1505-9057.68.06 (Original work published September 10, 2024)

Issue

Section

Articles