In a spy maze. Spy novel in the Polish People’s Republic (on example of the “Maze” series)
DOI:
https://doi.org/10.18778/1505-9057.66.07Keywords:
spy novel, milicja novel, Polish People’s Republic, intelligence, counterintelligenceAbstract
The article presents a spy novel of the period of the Polish People’s Republic in historical-literary shot. The analysis of the books from the “Maze” series shows that the propaganda function dominates in them over the entertainment function, which is characteristic of various areas of popular culture in the Polish People’s Republic.
The “Maze” series was issued by the Publishing House of the Ministry of National Defence in the years 1957–1991. What appeared in it were “ordinary” milicja novels, but primarily spy novels. In the Polish People’s Republic spy novel, same as milicja novel, had to perform a propaganda function besides the entertainment one. It manifests itself, among other things, in referring to the conventions of the early European spy novels from the turn of the 19th and 20th century, that means showing the Polish People’s Republic as a country, which only defends itself against spies, not stealing secrets of other countries. Far from reality and only propaganda was also the picture of Poland as a country producing numerous inventions and technologies, for which spies from the West hunt. The picture of the enemy and the image of own agents contrasted with it have a propaganda character too. The spies from BND or CIA don’t hesitate to murder, they are also ruthless to their co-workers, generally represent very low moral level. They are often former Nazis, they only care about earning. On the other hand, officers of the counterintelligence of the Polish People’s Republic are people with ideas, serving the motherland devotedly, better in every way than their opponents, also in terms of private life. Each of those stories ends, of course, with victory of “ours” and – same as milicja novel – doesn’t leave readers any doubts about who is absolutely right in this conflict – talking about both political and moral reasons.
Downloads
References
Armand Antoni [właśc. Kazimierz Koźniewski], Człowiek z lustra, Wydawnictwo MON, Warszawa 1958.
Google Scholar
Bieńkowska Danuta, Siedemnaście twarzy Bożydara Gwoździa, Wydawnictwo MON, Warszawa 1957.
Google Scholar
Błażej Andrzej, Kryptonim „Kurtyna”, Wydawnictwo MON, Warszawa 1989.
Google Scholar
Bogusławski Andrzej K., Zemsta wampira, Wydawnictwo MON, Warszawa 1977.
Google Scholar
Borkowski Zenon, Hurtownicy zbrodni, Wydawnictwo MON, Warszawa 1978.
Google Scholar
Borkowski Zenon, Zanim padło: Oskarżam, Wydawnictwo MON, Warszawa 1975.
Google Scholar
Borkowski Zenon, Zbrodniarz szuka alibi, Wydawnictwo MON, Warszawa 1976.
Google Scholar
Boss Bohdan, Zatruty chleb, Wydawnictwo MON, Warszawa 1971.
Google Scholar
Bronisławski Jerzy, Niewidzialni w tłumie, wyd. 2, Iskry, Warszawa 1968.
Google Scholar
Bronisławski Jerzy, Pomyłka Mr Baileya, Wydawnictwo MON, Warszawa 1970.
Google Scholar
Cimoszewicz Marian, Trzy spotkania, Wydawnictwo MON, Warszawa 1971.
Google Scholar
Ciski Józef, W sieci wywiadów, Wydawnictwo MON, Warszawa 1982.
Google Scholar
Ciski Józef, W szpiegowskim tyglu, Wydawnictwo MON, Warszawa 1983.
Google Scholar
Daniel Jerzy, Tydzień dla szpiega, Wydawnictwo MON, Warszawa 1970.
Google Scholar
Dembiński Leon, G-20 żąda pomocy, Wydawnictwo MON, Warszawa 1964.
Google Scholar
Deuter Krzysztof [właśc. Krzysztof Teodor Toeplitz], Dziewiąte ramię ośmiornicy, Wydawnictwo MON, Warszawa 1958.
Google Scholar
Górecki Gustaw, Gospoda w Liesetall, Wydawnictwo MON, Warszawa 1971.
Google Scholar
Górecki Gustaw, Nowicki Alojzy, Spotkanie na Montmartre, Wydawnictwo MON, Warszawa 1973.
Google Scholar
Guliaszki Andriej, Kontrwywiad, Czytelnik, Warszawa 1963.
Google Scholar
Jaworowski Roman, Salecki Jerzy, Śmierć zamawia międzymiastową, Wydawnictwo MON, Warszawa 1973.
Google Scholar
Jaworowski Roman, Salecki Jerzy, Uśmiechnięta panna Liza, Wydawnictwo MON, Warszawa 1975.
Google Scholar
Kłodzińska Anna, Czy pan pamięta, inżynierze?, Wydawnictwo MON, Warszawa 1975.
Google Scholar
Kłodzińska Anna, Malwina przegrała milion, Wydawnictwo MON, Warszawa 1984.
Google Scholar
Kłodzińska Anna, Nietoperze, Wydawnictwo MON, Warszawa 1985.
Google Scholar
Kłodzińska Anna, Nocny gość, Wydawnictwo MON, Warszawa 1973.
Google Scholar
Kłodzińska Anna, Potem przychodzi ktoś inny, Czytelnik, Warszawa 1970.
Google Scholar
Kłodzińska Anna, Szukam tego człowieka, Wydawnictwo MON, Warszawa 1979.
Google Scholar
Kłodzińska Anna, Śledztwo prowadzi porucznik Szczęsny, Wydawnictwo MON, Warszawa 1957.
Google Scholar
Kłodzińska Anna, Śmierć za karę, Wydawnictwo MON, Warszawa 1990.
Google Scholar
Kłodzińska Anna, Taniec szkieletów, Wydawnictwo MON, Warszawa 1977.
Google Scholar
Kłodzińska Anna, Trzy ciosy sztyletem, Wydawnictwo MON, Warszawa 1986.
Google Scholar
Kłodzińska Anna, Wrak, Czytelnik, Warszawa 1973.
Google Scholar
Kłodzińska Anna, Zdrajca, Wydawnictwo MON, Warszawa 1984.
Google Scholar
Kłodzińska Anna, Zemsta „Wilka”, Wydawnictwo MON, Warszawa 1990.
Google Scholar
Kłodzińska Anna, „Złocisty” przegrywa, Wydawnictwo MON, Warszawa 1980.
Google Scholar
Kraszewski Tadeusz, Skradziony gwóźdź, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1972.
Google Scholar
Litan Jan [właśc. Anatol Leszczyński], Pożegnanie ze szpiegiem, Wydawnictwo MON, Warszawa 1962.
Google Scholar
Litan Jan, Tajemnica Nike, Wydawnictwo MON, Warszawa 1967.
Google Scholar
Majewska Danuta, Śmierć o dwudziestej, Wydawnictwo MON, Warszawa 1968.
Google Scholar
Morena Artur [właśc. Andrzej Wydrzyński], Czas zatrzymuje się dla umarłych, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1969.
Google Scholar
Nowak Edward, „Wilga” nie odpowiada, Wydawnictwo MON, Warszawa 1969.
Google Scholar
Omiljanowicz Aleksander, Duch Białowieży, wyd. 2, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1973.
Google Scholar
Parfiniewicz Jerzy, Dwa wcielenia mordercy, Wydawnictwo MON, Warszawa 1974.
Google Scholar
Piecuch Henryk, Czas szpiegów, Wydawnictwo MON, Warszawa 1986.
Google Scholar
Piecuch Henryk, Portret szpiega, Wydawnictwo MON, Warszawa 1984.
Google Scholar
Piecuch Henryk, Tropem szpiegów, Wydawnictwo MON, Warszawa 1988.
Google Scholar
Radłowski Adam, Cena pokusy, Wydawnictwo MON, Warszawa 1976.
Google Scholar
Reniak Marian [właśc. Marian Strużyński], Człowiek stamtąd, Wydawnictwo MON, Warszawa 1969.
Google Scholar
Reniak Marian, Droga z Monachium, Wydawnictwo MON, Warszawa 1970.
Google Scholar
Reniak Marian, Niebezpieczne ścieżki, Wydawnictwo MON, Warszawa 1967.
Google Scholar
Reniak Marian, Ostatni rejs, Wydawnictwo MON, Warszawa 1971.
Google Scholar
Reniak Marian, Sam wśród obcych, Wydawnictwo MON, Warszawa 1978.
Google Scholar
Reniak Marian, Zapomnij o swoim nazwisku, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1979.
Google Scholar
Rewera Kamil [właśc. Gabriel Zych], Biała Walkiria, Wydawnictwo MON, Warszawa 1978.
Google Scholar
Rewera Kamil, Obiekt nr 17, Wydawnictwo MON, Warszawa 1974.
Google Scholar
Strużyński Marian, Kawka Henryk, Nie wyłączajcie telefonu, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1967.
Google Scholar
Strużyński Marian, Kawka Henryk, Tropem jaszczurki, Wydawnictwo MON, Warszawa 1965.
Google Scholar
Szczawiński Józef, Ślady nikną na pustyni, Bellona, Warszawa 1991.
Google Scholar
Trzaska Władysław, Fedorowski Grzegorz, Nim zapadnie wyrok, Wydawnictwo MON, Warszawa 1966.
Google Scholar
Wojt Albert [właśc. Wojciech Sadrakuła], Zielone i złote, Bellona, Warszawa 1991.
Google Scholar
Wywiadowcy demaskują. Szpiegowska i dywersyjna działalność radia „Wolna Europa” i „Swoboda”, oprac. W. Zarieczny, przeł. H. Sławecki, przedmowa do wyd. polskiego L. Gabriel, Iskry, Warszawa 1979 [wyd. oryg. Moskwa 1977].
Google Scholar
Załęski Stanisław [właśc. Anna Kłodzińska], Wynajęty morderca, Bellona, Warszawa 1991.
Google Scholar
Zbych Andrzej [właśc. Andrzej Szypulski, Zbigniew Safjan], Stawka większa niż życie, t. 1, Iskry, Warszawa 1969.
Google Scholar
Ziemski Krystyn [właśc. Wiesław Godziemski, Krystyna Świątecka], Siewcy śmierci, Wydawnictwo MON, Warszawa 1989.
Google Scholar
Żukowski Jerzy, Martwy punkt, Wydawnictwo MON, Warszawa 1957.
Google Scholar
Awłasewicz Tomasz, Niewidzialni. Największa tajemnica służb specjalnych PRL, Agora, Warszawa 2021.
Google Scholar
Barańczak Stanisław, Książki najgorsze i parę innych ekscesów krytycznoliterackich, wyd. 2 zmien., A5, Poznań 1990.
Google Scholar
Barańczak Stanisław, W kręgu powieści: Nadludzie w niebieskich mundurach, [w:] S. Barańczak, Odbiorca ubezwłasnowolniony. Teksty o kulturze masowej i popularnej, wybór, oprac. i posłowie A. Poprawa, Ossolineum, Wrocław 2017 [wyd. oryginalne Paryż 1983].
Google Scholar
Bułhak Władysław, Pleskot Patryk, Szpiedzy PRL-u, Znak, Kraków 2014.
Google Scholar
Cielecki Grzegorz, Gorącym tropem w nicość, [w:] Czwarta seta, Wielki Sen, Warszawa 2011.
Google Scholar
Faligot René, Kauffer Remy, Służby specjalne. Historia wywiadu i kontrwywiadu na świecie, przekł. M. Stefańska-Matuszyn, K. Skawina, Iskry, Warszawa 2006.
Google Scholar
Frazik Wojciech, Marian Strużyński vel Marian Reniak (1922–2004), „agent wszechstronnie sprawdzony”, funkcjonariusz SB, literat, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2007, nr 1.
Google Scholar
http://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/79156 [dostęp: 04.01.2022]
Google Scholar
https://filmpolski.pl/fp/index.php?osoba=111560 [dostęp: 04.01.2022]
Google Scholar
https://filmpolski.pl/fp/index.php?osoba=1111127 [dostęp: 04.01.2022]
Google Scholar
https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/72827 [dostęp: 05.01.2022]
Google Scholar
https://www.jhi.pl/zbiory/inwentarze/spuscizna-anatol-leszczynski-1961-1993,610 [dostęp: 04.01.2022]
Google Scholar
Jarosiński Zbigniew, Nadwiślański socrealizm, IBL PAN, Warszawa 1999.
Google Scholar
Koper Sławomir, Wielcy szpiedzy w PRL, Czerwone i Czarne, Warszawa 2014.
Google Scholar
Kraska Mariusz, Na tropie Szakala. Gry i konwencje political fiction, Wydawnictwo UG, Gdańsk 2003.
Google Scholar
Lipiński Piotr, Kroków siedem do końca. Ubecka operacja, która zniszczyła podziemie, Czarne, Wołowiec 2020.
Google Scholar
Lipiński Piotr, Platerówki a nie plateranki, https://wyborcza.pl/7,153803,308429.html [dostęp: 03.01.2022].
Google Scholar
Lorek Michał, Mężczyzna przewieszony przez sedes, [w:] Druga seta, Wielki Sen, Warszawa 2006
Google Scholar
Persak Krzysztof, Sprawa Henryka Hollanda, IPN, Warszawa 2006.
Google Scholar
Piecuch Henryk, Pożoga. W. Jaruzelski tego nigdy nie powie, Agencja Wydawnicza CB, Warszawa 1996.
Google Scholar
Pleskot Patryk, Dyplomata, czyli szpieg? Działalność służb kontrwywiadowczych PRL wobec zachodnich placówek dyplomatycznych w Warszawie (1956–1989), cz. 1–2, IPN, Warszawa 2013.
Google Scholar
Serią po kryminałach, czyli katalog konesera kryminałów z PRL, Wielki Sen, Warszawa 2009.
Google Scholar
Sikora Mirosław, Farmaceutyczne szpiegostwo w PRL, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/historia/1696316,1,farmaceutyczne-szpiegostwo-w-prl.read [dostęp: 01.12.2021].
Google Scholar
Skotarczak Dorota, Otwierać, milicja! O powieści kryminalnej w PRL, IPN, Szczecin–Warszawa 2019.
Google Scholar
Tomasik Wojciech, Proza narracyjna, [hasło w:] Słownik realizmu socjalistycznego, red. Z. Łapiński, W. Tomasik, Universitas, Kraków 2004.
Google Scholar
Hasło Korn, reż. Waldemar Podgórski, Polska 1968.
Google Scholar
Na krawędzi, reż. Waldemar Podgórski, Polska 1972.
Google Scholar
Spotkanie ze szpiegiem, reż. Jan Batory, Polska 1964.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.