Bohater – nieudacznik w peerelowskiej krainie. O Lesiu Joanny Chmielewskiej

Tadeusz Bujnicki

doi:10.18778/1505-9057.66.11

Authors

Tadeusz Bujnicki Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0003-2343-3696

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.66.11

Keywords:

crime novel, humor, comic, parody, styling

Abstract

Joanna Chmielowska’s crime novel Lesio differs from others in its genre due to its narrative perspective and its uniquely strong comedic aspect, which is emphasised in the subtitle. The titular protagonist, an office-working architect, represents the prototype of the artistically talented underachiever. His attempts at murdering colleague Matylda, PA and “punctuality police”, and another colleague, his rival for the affections of “office-crush” Barbara, are both inept and amusing. The two projected murders are situated amidst comedic events and thus transform the crime novel into a grotesque parody. Lesio’s role and character undergo changes during the novel’s three parts owing to his participation in a workplace contest, as well as his contribution towards the planning of a large holiday and recreational centre.

Subsequent sections of this article will focus on the analysis of the following: characterisation of the protagonist; comedic aspects; parody and linguistic styling; and portrayal of the sociocultural background of the People’s Polish Republic in the 1970s.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Tadeusz Bujnicki, Uniwersytet Warszawski

Tadeusz Bujnicki (ur. 1933) – profesor emerytowany Uniwersytetu Jagiellońskiego, pracownik naukowy na Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego. Profesor honorowy Uniwersytetu Opolskiego i Uniwersytetu Śląskiego. Zainteresowania naukowe skupione na epoce pozytywizmu i twórczości Sienkiewicza, literaturze rewolucyjnej oraz problematyce pogranicza północno-wschodniego w wieku XIX i XX. Autor 16 monografii książkowych oraz ponad 300 artykułów naukowych. Ostatnio opublikowane: książka Trylogia w kontekstach (2019), artykuły naukowe: Procesy asymilacyjne na Wileńszczyźnie od drugiej połowy XIX wieku (2019), Litwa żagarystów. Między historią, mitem a współczesnością (2019), Stanisław Pigoń i Manfred Kridl. Dwie koncepcje badań literackich na USB (2021), Kryminał jako zabawa. Narracje Joanny Chmielewskiej (2021).

References

Chmielewska Joanna, Lesio, Czytelnik, Warszawa 1973.
Google Scholar

Chmielewska Joanna, Wszyscy jesteśmy podejrzani, wyd. II, Alfa, Warszawa 1988.
Google Scholar

Chmielewska Joanna, Życie (nie) całkiem spokojne, Wydawnictwo Olesiejuk, Ożarów Mazowiecki 2016.
Google Scholar

Bachtin Michaił, Epos i powieść, [w:] M. Bachtin, Problemy literatury i estetyki (Woprosy litieratury i estietiki), przekł. W. Grajewski, Czytelnik, Warszawa 1982.
Google Scholar

Balbus Stanisław, Między stylami, Universitas, Kraków 1993.
Google Scholar

Bergson Henri, Śmiech. Esej o komizmie (Le rire. Essai sur la signification du comique), przekł. S. Cichowicz, Wydawnictwo KR, Warszawa 1995.
Google Scholar

Bujnicki Tadeusz, Kryminał jako zabawa. Narracje Joanny Chmielewskiej, [w:] Kryminalne światy przeszłości, red. W. Brylla, M. Ruszczyńska, Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra 2021, s. 221–232.
Google Scholar

Caillois Roger, Siła powieści, przekł. T. Swoboda, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2008.
Google Scholar

Cegielski Tadeusz, Pod lupą śledczego. Krytyka i pseudokrytyka społeczna w powieści kryminalnej doby PRL, [w:] Kryminalne światy przeszłości, red. W. Brylla, M. Ruszczyńska, Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra 2021, s. 165–200.
Google Scholar

Dudziński Robert, Tajemnice PRL-u. Wczesna powieść milicyjna wobec tradycji literatury kryminalnej, [w:] Kryminalne światy przeszłości, red. W. Brylla, M. Ruszczyńska, Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra 2021, s. 201–220.
Google Scholar

Dziemidok Bohdan, O komizmie. Od Arystotelesa do dzisiaj, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2011.
Google Scholar

Gazdecka Elżbieta, Czy Joanna Chmielewska pisała kryminały?, [w:] Kryminał. Między tradycją a nowatorstwem, red. M. Ruszczyńska, D. Kulczycka, W. Brylla, E. Gazdecka, Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra 2016, s. 279–286.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.59444/2016SERredRus_Kul1r22

Głowiński Michał, Nowomowa po polsku, Wydawnictwo PEN, Warszawa 1990.
Google Scholar

Goffman Erving, Człowiek w teatrze życia codziennego (The Presentation of Self in Everyday Life), przekł. H. Datner-Śpiewak, P. Śpiewak, Aletheia, Warszawa 2008.
Google Scholar

Huizinga Johan, Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury, przekł. Kurecka M. i Wirpsza W., Warszawa 1985.
Google Scholar

Humor Europejski, red. M. Abramowicz, B. Denis, T. Stróżyńsk, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1994.
Google Scholar

Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, wyd. 3, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2004.
Google Scholar

Lasić Stanko, Poetyka powieści kryminalnej, przekł. M. Petryńska, PIW, Warszawa 1976.
Google Scholar

Markiewicz Henryk, Wymiary dzieła literackiego, Pisma wybrane, t. IV, Universitas, Kraków 1996.
Google Scholar

Wróblewska Violetta, Tendencje rozwojowe polskiej literatury kryminalnej po 1989 roku, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Literatura i Kultura Popularna” XVII, Wrocław 2011, s. 127–145.
Google Scholar