Gdy różnice istnieją jedna obok drugiej. Wychowywanie do różnorodności jako wyzwanie szkolnej polonistyki

Zofia Budrewicz

doi:10.18778/1505-9057.56.11

Autor

Zofia Budrewicz Prof. zw. dr hab., Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej, Katedra Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego, ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków https://orcid.org/0000-0001-8111-1594

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.56.11

Słowa kluczowe:

edukacja polonistyczna, wielokulturowość, dialog międzykulturowy, lektury szkolne, literatura kulturowych zderzeń

Abstrakt

Celem artykułu jest prześledzenie warunków koniecznego dziś otwarcia procesów edukacyjnych na integrację z zewnątrz, która modyfikuje znaczenie poczucia tożsamości wspólnotowej. Procesy te dotyczą zachowań społecznych w określonych przestrzeniach symbolicznych świata wielokulturowego i obejmują: postawę szacunku dla wartości społeczno-politycznych, akceptację praw i obowiązków jednostki wobec państwa oraz organizacji międzynarodowych oraz zasad odpowiedzialnego współżycia społecznego. Potrzeba nauki życia w świecie pełnym różnic sprawia, że wychowanie międzykulturowe na każdym etapie kształcenia musi zająć miejsce ważne pośród zadań edukacyjnych szkoły, także szkoły wyższej. Argumentacja wpisana została w dyskurs nad istotą tożsamości inkluzywnej, zorientowanej w najnowszych badaniach regionalistycznych i podkreśla zagadnienia tolerancji, akceptacji Innego, dialogu międzykulturowego. Formułuje się również warunki wprowadzenia różnicy kulturowej do „własnego myślenia”. Autorka artykułu przedstawia praktyczne możliwości wykorzystywania na lejcach w szkole podstawowej i średniej literatury z kręgu kulturowych zderzeń. Ukierunkowanie na komparacje – porównywanie tekstów literackich (i zjawisk) z różnych obszarów kulturowych, dotyczą możliwych na lekcja polskiego przykładów malarstwa, rzeźby, architektury czy muzyki, Taka nauka prowadzi uczniów przez różne obszary graniczne czy sfery „pomiędzy” i dzięki temu może służyć kreatywnemu myśleniu o kulturze swojej i innych. Idee międzykulturowe jako integralny składnik wychowania kulturowego współczesnego ucznia każdego poziomu edukacji nie ma bowiem dzisiaj alternatywy.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Zofia Budrewicz - Prof. zw. dr hab., Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej, Katedra Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego, ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków

Zofia Budrewicz, prof. dr hab., kierownik Katedry Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytety Pedagogicznego im. KEN w Krakowie. Badaczka współczesności oraz kształcenia literackiego w szkolnictwie międzywojennym, autorka wielu artykułów oraz książek na ten temat (w tym: Czytanka literacka w gimnazjum międzywojennym. Geneza, struktura, funkcje, Kraków 2003; Lekcje polskiego krajobrazu. Międzywojenna proza podróżnicza dla młodzieży, Kraków 2013).

Bibliografia

Adamczuk-Stemplewska Anna, Wielokulturowość w polskiej literaturze najnowszej jako przedmiot kształcenia polonistycznego na etapie liceum, w: Wyczytać świat – międzykulturowość w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. Bernadeta Niesporek-Szamburska, Małgorzata Wójcik-Dudek, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2014, s. 311–324.
Google Scholar

Bauman Zygmunt, O edukacji. Rozmowy z Riccardo Mazzeo, przekł. Patrycja Poniatowska, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2012.
Google Scholar

Bibler Władimir S., Myślenie jako dialog, przekł. Janusz Dobieszewski, PIW , Warszawa 1982.
Google Scholar

Budrewicz Zofia, Czytanka literacka w gimnazjum międzywojennym: geneza, struktura, funkcje, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2003.
Google Scholar

Budrewicz Zofia, Lekcje polskiego krajobrazu. Międzywojenna proza podróżnicza dla młodzieży, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2013.
Google Scholar

Budrewicz Zofia, Polonistyka regionalna wobec problemów z wielo- i międzykulturowością, w: Tożsamość na styku kultur, t. 3. Zbiór studiów, red. Irena Masojć i Henryka Sokołowska, Wydawnictwo Litewskiego Uniwersytetu Edukologicznego, Wilno 2016, s. 280–303.
Google Scholar

Budrewicz Zofia, Wobec Innego. Funkcje stereotypu w wychowaniu literackim: (kartka z dziejów problemu), w: Dialog kultur w edukacji, red. Barbara Myrdzik, Małgorzata Karwatowskiej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2009, s. 155–165.
Google Scholar

Chojnowski Zbigniew, Literaturoznawstwo regionów (w poszukiwaniu skutecznych perspektyw badawczych), w: Nowy regionalizm w badaniach literackich. Badawczy rekonesans i zarys perspektyw, Universitas, Kraków 2012, s. 13–28.
Google Scholar

Chrząstowska Bożena, Funkcja wiedzy historycznoliterackiej w liceum, w: Innowacje i metody, t. I: W kręgu teorii i praktyki, pod red. Marii Kwiatkowskiej Ratajczak, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2011, s. 281–308.
Google Scholar

Dańkowski, Dariusz, ks. SJ, Obywatel, w: Słownik społeczny, red. Bogdan Szlachta, Wydawnictwo WAM, Kraków 2004.
Google Scholar

Dialog kultur w edukacji, red. Barbara Myrdzik, Małgorzata Karwatowska, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2009.
Google Scholar

Dudek Zenon Waldemar, Symboliczna integracja zbiorowej świadomości, „Albo albo. Problemy Psychologii i Kultury” 2008, nr 2: Psychologia narodów.
Google Scholar

Europejski kanon literacki. dylematy XXI wieku, red. Elżbieta Wichrowska, Wydawnictwa UW, Warszawa 2012.
Google Scholar

Geografia wyobrażona regionu. Literackie figury przestrzeni, red. Daniel Kalinowski, Małgorzata Mikołajczak, Adela Kulik-Kalinowska, Universitas, Kraków 2014.
Google Scholar

Grossman Elwira M., Blaski i cienie globalizacji, czyli problemy polonistyki w badaniach komparatystycznych. Przyczynek do dalszych badań, w: Polonistyka bez granic, t. I: Wiedza o literaturze i kulturze, red. Ryszard Nycz, Władysław Miodunka, Tomasz Kunz, Universitas, Kraków 2008, s. 489–502
Google Scholar

Hall Edward T., Ukryty wymiar, przekł. Teresa Hołówka, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza SA, Warszawa 2003.
Google Scholar

Heska-Kwaśniewicz Krystyna, Tajemnicze ogrody. Rozprawy i szkice z literatury dla dzieci i młodzieży, Wydawnictwo UŚ, Katowice 1996.
Google Scholar

Janaszek-Iwaničkova Halina, O współczesnej komparatystyce literackiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980.
Google Scholar

Janion Maria, Wizje nowej humanistyki, w: Maria Janion, Humanistyka: poznanie i terapia, PIW , Warszawa 1982.
Google Scholar

Janus-Sitarz Anna, Przyjemność i odpowiedzialność w lekturze. O praktykach czytania literatury w szkole. Konstatacje. Oceny. Propozycje, Universitas, Kraków 2009.
Google Scholar

Koziołek Krystyna, Czytanie z innym. Etyka. Lektura. Dydaktyka, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2006.
Google Scholar

Kulka Bronisława, Z tradycji edukacji wielokulturowej. Teksty podręcznikowe z okresu porozbiorowego przygotowujące do życia w wielokulturowym świecie, w: Wyczytać świat – międzykulturowość w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. nauk. Bernadeta Niesporek-Szamburska, Małgorzata Wójcik-Dudek, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2014, s. 295–310.
Google Scholar

Maliszkiewicz Beata, Zróżnicowanie etniczne i kulturowe jako problem edukacji polonistycznej – pytania o sens, cele i sposoby działania, w: Polonistyka w przebudowie, red. Małgorzata Czermińska i in., t. II , Universitas, Kraków 2005, s. 210–218.
Google Scholar

Melosik Zbyszko, Postmodernistyczne kontrowersje wokół edukacji, Wydawnictwo Edytor, Toruń 1995.
Google Scholar

Mikoś Elżbieta, Lekcje empatii. Czytanie poezji dwudziestowiecznej w liceum. Literatura – psychologia – dydaktyka, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2009.
Google Scholar

Myrdzik Barbara, Rola hermeneutyki w edukacji polonistycznej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1999.
Google Scholar

Myrdzik Barbara, Zrozumieć świat. Studia i szkice o edukacji polonistycznej, Wydawnictwo UMCS, Lublin, 2006.
Google Scholar

Nikitorowicz Jerzy, Edukacja międzykulturowa. Założenia i realizacja, „Rocznik Pedagogiczny” 2004, t. XXVII , s. 134.
Google Scholar

Nikitorowicz Jerzy, Kreowanie tożsamości dziecka. Wyzwania edukacji międzykulturowej, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
Google Scholar

Nikitorowicz Jerzy, Tożsamość międzykulturowa jako efekt edukacji w społeczeństwie wielokulturowym, „Europejczycy” 2001, nr 1, s. 63–73.
Google Scholar

Orkan Władysław, Czantoria i pozostałe pisma literackie. II Seria Nowel i obrazków, red. Stanisław Pigoń, Warszawa 1936.
Google Scholar

Paleczny Tadeusz, Migracje, w: Słownik społeczny, red. Bogdan Szlachta, Wydawnictwo WAM, Kraków 2004, s. 660–671.
Google Scholar

Panas Władysław, O pograniczu etnicznym w badaniach literackich, w: Wiedza o literaturze i edukacja. Księga referatów Zjazdu Polonistów, Warszawa 1995, pod red. Teresy Michałowskiej, Zbigniewa Golińskiego Zbigniewa Jarońskiego, IBL PAN, Warszawa 1996, s. 605–613.
Google Scholar

Pilch Anna, Kierunki interpretacji tekstu poetyckiego. Literaturoznawstwo i dydaktyka, Księgarnia Akademicka, Kraków 2003.
Google Scholar

Płatek Daniel, Między pesymizmem niestałości a utopią aktywnej wspólnoty, „Rycykling Idei”, htpp://rycyklingidei.pl (dostęp 7.12.2019).
Google Scholar

Przybyła-Dumin Agnieszka, Inny/Obcy w literaturze dla dzieci. Wybrane aspekty, w: Wyczytać świat – międzykulturowość dla dzieci i młodzieży, red. Bernadeta Niesporek-Szamburska i in., Wydawnictwo UŚ, Katowice 2014, s. 27–38.
Google Scholar

Radziewicz-Winnicki Andrzej, Społeczeństwo w trakcie zmiany. Rozważania z zakresu pedagogiki społecznej i socjologii transformacji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, 2005.
Google Scholar

Remak Henry, Literatura porównawcza – jej definicje i funkcje, w: Antologia zagranicznej komparatystyki literackiej, red. Halina Janaszek-Ivaničkova, Instytut Kultury, Warszawa 1997.
Google Scholar

Ritz German, Narracja mityczna i obraz „nowego” człowieka. Na podstawie prozy współczesnej, przekł. Małgorzata Łukasiewicz, w: Narracja i tożsamość III. Antropologiczne problemy literatury, red. Włodzimierz Bolecki, Ryszard Nycz, IBL PAN, Warszawa 2004, s. 443–457.
Google Scholar

Rybicka Elżbieta, Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Universitas, Kraków 2014, s. 343–345.
Google Scholar

Sanojca Karol, Obraz sąsiadów w szkolnictwie powszechnym Drugiej Rzeczypospolitej, Wydawnictwo UWr, Wrocław 2003.
Google Scholar

Szpociński Andrzej, Inni wśród swoich. Kultury artystyczne innych narodów w kulturze Polaków, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 1999.
Google Scholar

Tischner Józef, Inny. Eseje o spotkaniu, Wydawnictwo Znak, Kraków 2017.
Google Scholar

Wierzbicki Alfred Marek ks., Nacjonalistyczny smog nad Polską, „Tygodnik Powszechny” 2017, nr 49 (3 grudnia), s. 36.
Google Scholar

Zabawa Krystyna, Znaczenie i sposoby kształtowania przestrzeni w opowiadaniach biograficznych Anny Czerwińskiej-Rydel, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2014, t. XIV, s. 225–238.
Google Scholar

Zawadzki Andrzej, Między komparatystyką literacką a kulturową, w: Kulturowa teoria literatury 2. Poetyki, problematyki, interpretacje, red. Teresa Walas, Ryszard Nycz, Universitas, Kraków 2012, s, 345–368.
Google Scholar

Ziemba Kwiryna, Projekt komparatystyki wewnętrznej, w: Polonistyka w przebudowie, red. Małgorzaya Czermińska i in. T. 1, Universitas, Kraków 2005, s. 423–433.
Google Scholar