Swojskie przestrzenie absurdu
DOI:
https://doi.org/10.18778/1505-9057.59.02Słowa kluczowe:
Franz Kafka, Przemiana, metamorfoza, proza groteskowa, absurd, wyobraźnia artystyczna, przestrzeń przedstawiona, parabola, symbolAbstrakt
Przedmiotem analizy w artykule jest Przemiana (1915) Franza Kafki. Autorka podejmuje próbę uchwycenia różnorodnych aspektów fenomenu przestrzeni kafkowskiej w kontekście funkcjonowania motywu murów/ścian/sufitów w tym bodaj najsłynniejszym opowiadaniu literatury światowej. Badaczka traktuje przy tym utwór Kafki jako niedościgniony wzór artystycznego kształtowania scenerii: takiego mianowicie, które plastyczność i konkret motywów oraz relacji przestrzennych czyni swego rodzaju residuum wysublimowanych, symbolicznych znaczeń, realizujących się w pełni dopiero za pośrednictwem wyobraźni odbiorcy, w toku kontemplacyjnej lektury i towarzyszącego jej przeżycia estetycznego. Wywód prowadzi do konkluzji, że Kafka w swym parabolicznym, absurdalnym, pełnym niedopowiedzeń (a jednak zaskakująco konkretnym) opowiadaniu nie odsłania sensu historii bohatera przemienionego w stawonoga, pozwala nam jednak ten sens przeżyć i przeczuć – jako treść naszego własnego życia.
Pobrania
Bibliografia
Auerbach Erich, Blizna Odyseusza, [w:] Erich Auerbach, Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu, przeł. Zbigniew Żabicki, przedmowy Zbigniew Żabicki, Michał Paweł Markowski, Prószyński i S-ka, Warszawa 2004, s. 29–48.
Google Scholar
Bergson Henri, Śmiech. Esej o komizmie, przeł. Stanisław Cichowicz, Wydawnictwo KR, Warszawa 1995.
Google Scholar
Bettelheim Bruno, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, przeł. i oprac. Danuta Danek, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 1996.
Google Scholar
Blanchot Maurice, Wokół Kafki, przeł. Krzysztof Kocjan, Wydawnictwo KR, Warszawa 1996.
Google Scholar
Camus Albert, Nadzieja i absurd w dziele Franza Kafki, [w:] Albert Camus, Mit Syzyfa i inne eseje, przeł. Joanna Guze, Wydawnictwo Muza, Warszawa 1999, s. 150–161.
Google Scholar
Dobrzyńska Teresa, Opowiadanie Vladimira Nabokova „Wiosna w Fialcie” w kręgu możliwych wykładni sensu, [w:] Możliwość i konieczność w kulturze. Idee, narracje, interpretacje, red. B. Pawłowska-Jądrzyk, Wydawnictwo Naukowe UKSW, Warszawa 2017, s. 99–143.
Google Scholar
Dobrzyńska Teresa, Tekst – styl – poetyka, Universitas, Kraków 2003.
Google Scholar
Gołaszewska Maria, O zjawisku przemiany, [w:] Nauka o pięknie. Rozprawy z pogranicza estetyki, aksjologii ogólnej i antropologii filozoficznej, red. Maria Gołaszewska, Wydawnictwo Uniwersytetu M. Curie-Skłodowskiej, Kraków–Lublin 1990, s. 53–64.
Google Scholar
Janion Maria, Żyjąc tracimy życie, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2001.
Google Scholar
Kafka Franz, Cztery opowiadania. List do ojca, przeł. Juliusz Kydryński, Jarosław Ziółkowski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2003.
Google Scholar
Kasperski Edward, Tragigroteska Kafki, „Tekstualia” 2008, nr 3, s. 19–34.
Google Scholar
Kayser Wolfgang, Próba określenia istoty groteskowości, przeł. Ryszard Handke, „Pamiętnik Literacki” 1979, z. 4, s. 271–280.
Google Scholar
Kopaliński Władysław, Słownik symboli, Wiedza Powszechna, Warszawa 1990.
Google Scholar
Kundera Milan, Sztuka powieści, przeł. Marek Bieńczyk, „Czytelnik”, Warszawa 1998.
Google Scholar
Kwiatkowski Jerzy, Daniel Mróz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1961.
Google Scholar
Lichaczow Dmitrij S., Świat wewnętrzny dzieła literackiego, przeł. Jerzy Faryno, „Pamiętnik Literacki” 1974, z. 4, s. 253–267.
Google Scholar
Lipszyc Adam, Szczegół i nieczytelność. Esej o negatywnej hermeneutyce Kafki, [w:] Poetyka egzystencji. Franz Kafka na progu XXI wieku, red. Edward Kasperski, Tomasz Mackiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2004, s. 163–173.
Google Scholar
Maciąg Włodzimierz, Nasz wiek XX: przewodnie idee literatury polskiej 1918–1980, Ossolineum, Wrocław 1992.
Google Scholar
McElroy Bernard, Fiction of the Modern Grotesque, The Macmillan Press LTD, Houndmills, Basingstoke, Hampshire and London 1989.
Google Scholar
Mieletinski Eleazar, Poetyka mitu, przeł. Józef Dancygier, przedmowa Maria Renata Mayenowa, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1981.
Google Scholar
Morawiec Arkadiusz, Konstrukcja i znaczenie przestrzeni przedstawionej w powieściach Franza Kafki, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2000.
Google Scholar
Nabokov Vladimir, Anna Karenina, [w:] Vladimir Nabokov, Wykłady o literaturze rosyjskiej, przeł. Zbigniew Batko, Wydawnictwo Muza, Warszawa 2002.
Google Scholar
Nabokov Vladimir, Wykłady o literaturze, przeł. Zbigniew Batko, Wydawnictwo Muza, Warszawa 2001.
Google Scholar
Nalewajk Żaneta, Ironia jako alternatywa rozpaczy. Krytyka kultury w „Sprawozdaniu dla Akademii”, „Tekstualia” 2008, nr 3, s. 67–77.
Google Scholar
Pawłowska-Jądrzyk Brygida, Haneke w polu kontekstów fakultatywnych. „Miłość” z Kafką w tle, [w:] Rozjaśnianie Hanekego, red. Brygida Pawłowska-Jądrzyk, Katarzyna Taras, Wydawnictwo Naukowe UKSW, Warszawa 2019, s. 167–186.
Google Scholar
Pawłowska-Jądrzyk Brygida, Strategie pisarskie. „Przemiana”, [w:] Poetyka egzystencji. Franz Kafka na progu XXI wieku, red. Edward Kasperski, Tomasz Mackiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2004.
Google Scholar
Rainczak Wiktoria, Logiczność absurdu w twórczości Franza Kafki na podstawie „Przemiany” i „Procesu”, [w:] Komentarze do Kafki, red. Bartosz Małczyński, Jarosław Furmaniak, Wydawnictwo Chiazm, Wrocław 2007, s. 71–76.
Google Scholar
Schulz Bruno, Posłowie do polskiego przekładu „Procesu” Franza Kafki [1936], [w:] Bruno Schulz, Szkice krytyczne, opracowanie i posłowie Małgorzata Kitowska-Łysiak, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2000, s. 22–25.
Google Scholar
Thomson Philip, The Grotesque, Published by Methuen & Co Ltd., London 1972.
Google Scholar
Tomkowski Jan, Robak, „Więź” 1982, nr 11/12, s. 42–52.
Google Scholar
Wydmuch Marek, Franz Kafka, „Czytelnik”, Warszawa 1982.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.