"Samobójca. Powieść karpacka" Władysława Sabowskiego: popularna powieść regionalna

Aneta Narolska

doi:10.18778/1505-9057.50.03

Autor

Aneta Narolska Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Filologii Polskiej, Zakład Literatury XIX wieku

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.50.03

Słowa kluczowe:

powieść sensacyjno-etnograficzna, regionalizm, góry w literaturze

Abstrakt

Samobójca. Powieść karpacka Władysława Sabowskiego uznana została za pierwszą nowoczesną polską powieść kryminalną. Centralnym zagadnieniem jest w niej zbrodnia, brak tu jednak zagadki i drogi wiodącej do jej rozwiązania. Wątek sensacyjny łączy się w utworze ambicjami etnograficznymi. Motyw gór nie służy jedynie realizacji tematu zabójstwa, zaś wskazana w podtytule powieści kategoria „karpackości” realizowana jest na kilku poziomach: przestrzeni, kultury materialnej, mitu zbójnickiego oraz nawiązań do górskiej literatury. Opisy etnograficzne są tu włączone w sensacyjną fabułę, stąd Samobójcę można uznać za popularną powieść sensacyjno-etnograficzną, z akcją osadzoną w realiach regionu Podhala.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Aneta Narolska - Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Filologii Polskiej, Zakład Literatury XIX wieku

Dr; adiunkt w Zakładzie Literatury XIX Wieku w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Zielonogórskiego. Zainteresowania naukowe: literatura romantyzmu, konteksty romantyczne literatury pozytywistycznej, powieść dziewiętnastowieczna, twórczość Elizy Orzeszkowej. Autorka książki Przestrzeń „upodrzędniona”. O wczesnych powieściach Elizy Orzeszkowej (Zielona Góra 2015); współautorka – razem z Ireneuszem Sikorą – pracy „Utajony romantyzm”. Eliza Orzeszkowa a tradycja romantyczna (Zielona Góra 2016). Autorka wielu artykułów, m.in.: „Nie ma terminu, który by nie nadszedł, ani długu, którego nie trzeba by spłacić”. Jeszcze o „Don Juanie” w „Dziadach” (2016), U źródeł fabularnych pomysłów? Słowackiego „W Szwajcarii” wobec „Don Juana” Byrona (2016), „Na gorącym uczynku” – „antyalkoholowy” kryminał Władysława Sabowskiego (2016).

Bibliografia

Brzozowska-Komorowska Teresa, Podhale, w: Dzieje folklorystyki polskiej 1864–1918, red. Helena Kapełuś, Julian Krzyżanowski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1982, s. 567–589.
Google Scholar

Burkot Stanisław, „Ulana”. Powieść „malownicza” i powieść o ludzkich namiętnościach, „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 1986, t. 21, s.19–33.
Google Scholar

Burkot Stanisław, Władysław Sabowski 1837–1888, w: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, Seria 4: Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, t. 2, zespół red. Janina Kulczycka-Saloni, Henryk Markiewicz, Zbigniew Żabicki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1966, s. 271–290.
Google Scholar

Goszczyński Seweryn, Dziennik podróży do Tatrów, oprac. Stanisław Sierotwiński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1958, BN I 170.
Google Scholar

Gurbiel Andrzej, O „Dziurdziach” Elizy Orzeszkowej, w: W świecie Elizy Orzeszkowej, red. Halina Bursztyńska, „Prace Monograficzne”, t. 107, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1990, s. 29–39.
Google Scholar

Janicka-Krzywda Urszula, Niespokojne Karpaty, czyli rzecz o zbójnictwie, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa–Kraków 1986.
Google Scholar

Janota Eugeniusz, Przewodnik w wycieczkach na Babią Górę, do Tatr i Pienin, Nakładem Juliusza Wildta, Kraków 1860.
Google Scholar

Kolberg Oskar, Dzieła wszystkie, t. 44: Góry i Podgórze, cz. 1, z rękopisów opracowali Zbigniew Jasiewicz, Danuta Pawlak, red. Elżbieta Miller, Polska Akademia Nauk, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Wrocław–Poznań 1968.
Google Scholar

Kolbuszewski Jacek, Góry w literaturze popularnej, Sabowski Władysław, „Samobójca”, [hasło] w: Słownik literatury popularnej, red. Tadeusz Żabski, wyd. 2 popr. i uzup., Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006, s. 187–188, 553, 555.
Google Scholar

Kolbuszewski Jacek, Tatry w literaturze polskiej 1805–1939, cz. 1: 1805–1888, cz. 2: 1889–1939, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1982.
Google Scholar

Kraska Mariusz, Na tropie Szakala. Gry i konwencje political fiction, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2003.
Google Scholar

Krzyżanowski Julian, Paralele. Studia porównawcze z pogranicza literatury i folkloru, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1977.
Google Scholar

Kubikowski Zbigniew, W raju fałszywych ambicji, „Odra” 1963, nr 6, s. 29–34; [przedruk] w: Bezpieczne małe mity, Wrocław 1965, s. 119–132; [przedruk] w: Regionalizm literacki w Polsce. Zarys historyczny i wybór źródeł, red. Zbigniew Chojnowski, Małgorzata Mikołajczak, wstęp Małgorzata Mikołajczak, Universitas, Kraków 2016, s. 330–339.
Google Scholar

Kunicki Wojciech, Western (opowieść o Dzikim Zachodzie), [hasło] w: Słownik literatury popularnej, red. Tadeusz Żabski, wyd. 2 popr. i uzup., Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006, s. 639–643.
Google Scholar

Mrowczyk-Hearfield Ewa, Badania literatury kryminalnej: propozycja, „Teksty Drugie” 1998, nr 6, s. 87–98.
Google Scholar

Orzeszkowa Eliza, Listy zebrane, do druku przygotował i komentarzem opatrzył Edmund Jankowski, t. 2, Zakład im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1955.
Google Scholar

Piasecki Zdzisław, Byli chłopcy, byli… Zbójectwo karpackie – prawda historyczna, folklor i literatura polska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1973.
Google Scholar

Piotrowski Stanisław, Skalne Podhale w literaturze i kulturze polskiej, przedm. Julian Krzyżanowski, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1970.
Google Scholar

Popławski Jan Ludwik, Powieść szlachecka, w: Jan Ludwik Popławski, Szkice literackie i naukowe, nakładem Księgarni Edward Wende i Ska (T. Hiż i A. Turkuł), Warszawa 1910, s. 104–127.
Google Scholar

Prokop-Janiec Eugenia, Powieść etnograficzna a kultury mniejszości, w: Etniczność – tożsamość – literatura. Zbiór studiów, red. Paweł Bukowiec, Dorota Siwor, Biblioteka Literatury Pogranicza, t. 19, Universitas, Kraków 2010, s. 11–31.
Google Scholar

Reizow Borys, Francuska powieść historyczna w epoce romantyzmu, przeł. Paweł Hertz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1969.
Google Scholar

Ruszczyńska Marta, Historie kryminalne w powieści galicyjskiej drugiej połowy XIX wieku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego. Seria Scripta Humana”, t. 5: Kryminał. Między tradycją a nowatorstwem, red. Marta Ruszczyńska, Dorota Kulczycka, Wolfgang Brylla, Elżbieta Gazdecka, s. 63–74.
Google Scholar

Siewierski Jerzy, Powieść kryminalna, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1979.
Google Scholar

Skiba Wołody [Sabowski Władysław], Samobójca. Powieść karpacka, „Opiekun Domowy” 1867, nr 32, s. 252–255; nr 33, s. 258–260; nr 34, s. 266–268; nr 35, s. 276–278; nr 36, s. 291–295; nr 37, s. 300–303; nr 38, s. 306–308; nr 39, s. 315–318;nr 40, s. 321–324; nr 41, s. 333–334; nr 42, s. 338–340; nr 43, s. 348–350; nr 44, s.356–357; nr 45, s. 364–365; nr 46, s. 372–375; nr 47, s. 380–383; nr 48, s. 387–390;nr 49, s. 395–397; nr 50, s. 402–405; nr 51, s. 410–414; nr 52, s. 418–422; nr 53, s.425–428.
Google Scholar

Stelmachowska Bożena, Regionalizm etnograficzny na tle przykładów z współczesnej twórczości literackiej Polski Zachodniej. Przyczynek do teorii regionalizmu, w: Regionalizm literacki w Polsce. Zarys historyczny i wybór źródeł, red. Zbigniew Chojnowski, Małgorzata Mikołajczak, wstęp Małgorzata Mikołajczak, Universitas, Kraków 2016.
Google Scholar

Sztachelska Jolanta, Od Darwina do mitu. Rzecz o Adolfie Dygasińskim, „Litteraria Copernicana” 2009, nr 2: Dygasiński, pod red. Zofii Mocarskiej-Tycowej, Ewy Owczarz, Mirosławy Radowskiej-Lisak, s. 21–41.
Google Scholar

Węglarz Stanisław, Tutejsi i inni, cz. 1: O etnograficznym zróżnicowaniu kultury, „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1997, t. 36.
Google Scholar

Węgorowska Katarzyna, Od Gorgony do Kolberga. Świat korali/koralowców w polszczyźnie (w druku), Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Google Scholar

Wolny Helena, Literacka twórczość Adolfa Dygasińskiego. Studia, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 1991.
Google Scholar

Żabski Tadeusz, Proza jarmarczna XIX wieku. Próba systematyki gatunkowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1993.
Google Scholar

Żabski Tadeusz, Romans zbójecki, [hasło] w: Słownik literatury popularnej, red. Tadeusz Żabski, wyd. 2 popr. i uzup., Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006, s. 545–547.
Google Scholar

Żmigrodzka Maria, „Kwestia chłopska” Elizy Orzeszkowej, „Twórczość” 1949, nr 2, s.85–105; nr 3, s. 105–129.
Google Scholar

Żmudziak Magdalena, „Historia pewnej zbrodni”. O „Samobójcy” Władysława Sabowskiego, referat wygłoszony na Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „«Mistyka gór». Literackie, artystyczne i filmowe kreacje gór na przestrzeni różnych epok”, zorganizowanej przez Koło Krytyków Literackich oraz Koło Badań nad Twórczością Pozytywistów KUL, 24 marca 2017 r.
Google Scholar