Podział dawnego latyfundium kasztelana krakowskiego Spytka Wawrzyńca Jordana (1518-1568) w 1597 roku. Studium z dziejów młodszej gałęzi rodziny Jordanów herbu Trąby

Zbigniew Anusik

doi:10.18778/1644-857X.21.02.01

Authors

Zbigniew Anusik Uniwersytet Łódzki / University of Lodz https://orcid.org/0000-0002-5483-4970

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.21.02.01

Keywords:

Spytek Wawrzyniec Jordan, Trąby coat of arms, the younger branch of Jordan family, Polish nobility, land property, Kingdom of Poland in 16th century descendants of Spytek Wawrzyniec Jordan in 16th and 17th century, genealogy

Abstract

The article is devoted to the history of the Jordan family Trąby coat of arms from the 14th to the 16th century. Particular attention was paid to the achievements of the castellan of Wojnicz Mikołaj (1467–1521) and his son, the castellan of Kraków Spytek Wawrzyniec (1518–1568). Mikołaj was a close associate of kings Alexander and Sigismund I. Under their reign, he made a great career, becoming one of the magnates of Małopolska. Spytek Wawrzyniec, a trusted advisor to Sigismond August, who became the first secular senator – the castellan of Kraków, achieved even more. He was one of the most important people in the state of the last Jagiellonian in the fifties and the sixties of the 16th century. Both Jordans, father and son, possessed numerous royal lands. However, they also had extensive private landed estates. The latifundium of Spytek Wawrzyniec Jordan included 4 towns and over 85 villages and was comparable to the property of the old magnates families – Tarnowski and Tęczyński. The castellan of Kraków, however, did not leave a male heir, and his property was divided in 1597 between his three living daughters and the heirs of two other, then deceased daughters. The study presents the participants and the conditions of the division made in 1597. The further fate of each of the heirs and the history of the estates taken by them until the mid-17th century was discussed. With a death of Anna Sieniawska, the widow of Spytek Wawrzyniec Jordan, the Jordan family disappeared from the ranks of Małopolska magnates. On the other hand, the landed estates accumulated by its most outstanding representative, castellan of Kraków Spytek Wawrzyniec, trough his daughters and grandchildren, passed into hands of the Ligęza, Skotnicki, Zebrzydowski, Orzelski, Przerembski, Tarło and Zborowski families. Some of these estates remained in the possession of his descendants for a long time, while others were transferred to foreign hands.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Zbigniew Anusik, Uniwersytet Łódzki / University of Lodz

Prof. dr hab. Zbigniew Anusik – kierownik Katedry Historii Nowożytnej w Instytucie Historii Uniwersytetu Łódzkiego, członek Komitetu Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk.

Zainteresowania naukowe: historia Polski i powszechna XVI–XVIII w., historia Szwecji XVI–XVIII w., stosunki polsko-szwedzkie w XVII–XVIII w., historia dyplomacji europejskiej w XVIII w., dzieje Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789–1799), elity dawnej Rzeczypospolitej, struktura własności ziemskiej w Rzeczypospolitej XVII w., genealogia polskich rodzin szlacheckich w XVI–XVIII w.

References

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD]: Metryka Koronna [MK] 17, 19, 20, 21, 23, 24, 25, 30, 35, 37, 40, 76, 77, 78, 79, 80. 82, 83, 84, 86, 87, 90, 95, 96, 99, 100, 105, 110, 112, 113, 115, 134, 145, 161
Google Scholar

Archiwum Narodowe w Krakowie [ANK]: Castrensia Biecensia [CB] nr 11, 36, 42, 46
Google Scholar

Archiwum Narodowe w Krakowie [ANK]: Castrensia Cracoviensia Inscriptiones [CCI] nr 161, 162, 163, 164, 177, 181, 206, 212, 250, 254, 257
Google Scholar

Archiwum Narodowe w Krakowie [ANK]: Castrensia Cracoviensia Relationes [CCR] nr 680, 693
Google Scholar

Biblioteka Kórnicka PAN [BK PAN]: Teki Dworzaczka [TD]
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, t. IV, Lipsk 1839.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, t. V, Lipsk 1840.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, t. VIII, Lipsk 1841.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, t. IX, Lipsk 1842.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, t. X, Lipsk 1845.
Google Scholar

Pamiętniki do życia i sprawy Samuela i Krysztofa Zborowskich, wyd. Ż. Pauli, Lwów 1846.
Google Scholar

Paprocki B., Herby rycerstwa polskiego, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1858.
Google Scholar

Rejestr poborowy województwa krakowskiego z roku 1629, oprac. W. Domin, J. Kolasa, E. Trzyna, S. Żyga, red. S. Inglot, Wrocław 1956.
Google Scholar

Starowolski S., Monumenta Sarmatarum, Cracoviae 1655.
Google Scholar

Źródła dziejowe, t. XIV, (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym), Małopolska, t. III, wyd. A. Pawiński, Warszawa 1886.
Google Scholar

Źrzódłopisma do dziejów unii Korony Polskiej i W.X. Litewskiego, cz. 2, oddział I, wyd. A.T. Działyński, Poznań 1861.
Google Scholar

Anusik Z., A few remarks on the history of the Zborowski family in the 16th century with the reference to the book by Ewa Dubas-Urwanowicz, (Rev.: Ewa Dubas-Urwanowicz, Mężowie stanu, awanturnicy czy zdrajcy? Dzieje rodu Zborowskich w XVI wieku, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2018, ss. 793), „Przegląd Nauk Historycznych” 2018, R. XVII, nr 3, s. 287–326.
Google Scholar

Anusik Z., Dobra ziemskie książąt Zbaraskich w XVI i XVII wieku, [w:] Z. Anusik, Studia i szkice staropolskie, Łódź 2011, s. 495–552.
Google Scholar

Anusik Z., Dobra ziemskie Tęczyńskich w XIV–XVII wieku, [w:] Z. Anusik, Studia i szkice staropolskie, Łódź 2011, s. 175–217.
Google Scholar

Anusik Z., Kasztelana sandomierskiego Mikołaja Spytka Ligęzy (ok. 1563–1637) sprawy rodzinne i majątkowe. Przyczynek do genealogii i dziejów gorzyckiej linii rodziny Ligęzów herbu Półkozic, „Przegląd Nauk Historycznych” 2022, R. XXI, nr 1, s. 73–124.
Google Scholar

Anusik Z., Kasztelanowa lubelska Krystyna z Uhruska Sienieńska i jej testament z 2 czerwca 1639 r. Nieznana karta z dziejów i genealogii rodziny Uhrowieckich herbu Suchekomnaty w XVI i XVII wieku, „Przegląd Nauk Historycznych” 2021, R. XX, nr 2, s. 169–208.
Google Scholar

Anusik Z., Kilka uwag o dziejach rodu Zborowskich w XVI wieku. Na marginesie książki Ewy Dubas-Urwanowicz, (Rec.: Ewa Dubas-Urwanowicz, Mężowie stanu, awanturnicy czy zdrajcy? Dzieje rodu Zborowskich w XVI wieku, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2018, ss. 793), „Przegląd Nauk Historycznych” 2018, R. XVII, nr 2, s. 285–325.
Google Scholar

Anusik Z., Latyfundia książąt Zbaraskich w XVI i XVII wieku, „Przegląd Nauk Historycznych” 2009, R. VIII, nr 1, s. 17–77.
Google Scholar

Anusik Z., Latyfundia panów na Tęczynie. Kilka refleksji w związku z książką Janusza Kurtyki, „Przegląd Nauk Historycznych” 2003, R. II, nr 2(4), s. 217–256.
Google Scholar

Anusik Z., Latyfundium Tęczyńskich w XVII wieku. Dobra i właściciele, „Kwartalnik Historyczny” 2021, R. CXXVIII, nr 3, s. 697–741.
Google Scholar

Anusik Z., Struktura własności ziemskiej w powiecie pilzneńskim w roku 1629, „Przegląd Nauk Historycznych” 2011, R. X, nr 2, s. 89–108.
Google Scholar

Anusik Z., Własność ziemska w powiecie sandomierskim w roku 1629, „Przegląd Nauk Historycznych” 2012, R. XI, nr 2, s. 25–80.
Google Scholar

Anusik Z., Zapomniana panna Lanckorońska. Przyczynek do genealogii kilku rodów kresowych, „Przegląd Nauk Historycznych” 2017, R. XVI, nr 1, s. 301–324.
Google Scholar

Biblioteka Kórnicka PAN [BK PAN], Teki Dworzaczka [TD], Monografie.
Google Scholar

Bogucka M., Bona Sforza, wyd. 2, Wrocław 1998.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. IV, Warszawa 1901.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. IX, Warszawa 1906.
Google Scholar

Boniecki A. Herbarz polski, t. XIV, Warszawa 1911.
Google Scholar

Budka W., Boner Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. II, Kraków 1936, s. 302.
Google Scholar

Byliński J., Przerębski (Przerembski Stanisław), [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIX, Wrocław 1986, s. 2–4.
Google Scholar

Chłapowski K., Przynależność własnościowa osiedli, [w:] Atlas historyczny Polski. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku, red. H. Rutkowski, cz. 2 (Komentarz, indeksy), Warszawa 2008, s. 83–113.
Google Scholar

Chłapowski K., Dunin-Wąsowiczowa A., Przynależność własnościowa osiedli, [w:] Atlas historyczny Polski. Województwo łęczyckie i województwo sieradzkie w drugiej połowie XVI wieku, red. H. Rutkowski, cz. 2 (Komentarz, indeksy), Warszawa 1998, s. 58–71.
Google Scholar

Czapliński W., Grochowski Rafał, [w:] Polski słownik biograficzny, t. VIII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1959–1960, s. 597.
Google Scholar

Dworzaczek W., Genealogia, t. II (Tablice), Warszawa 1959.
Google Scholar

Dworzaczek W., Hetman Jan Tarnowski. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego, Warszawa 1985.
Google Scholar

Dworzaczek W., Jarosławski Rafał Jakub (Rafał z Jarosławia), [w:] Polski słownik biograficzny, t. XI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1964–1965, s. 3–4.
Google Scholar

Dworzaczek W., Jarosławski Spytek, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1964–1965, s. 5–7.
Google Scholar

Dworzaczek W., Odrowąż Jan ze Sprowy, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIII, Wrocław 1978, s. 549–550.
Google Scholar

Dworzaczek W., Odrowąż Stanisław ze Sprowy, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIII, Wrocław 1978, s. 556–559.
Google Scholar

Dworzaczek W., Odrowążowa Anna z książąt mazowieckich, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIII, Wrocław 1978, s. 559–561.
Google Scholar

Gąsiorowska P., Sobek (Schopke) Wojciech (Albrecht), [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXIX, Warszawa–Kraków 1999–2000, s. 457–458.
Google Scholar

Kaczorowski W., Jan Orzelski (1551–1617) parlamentarzysta i kronikarz, „Opolskie Studia Administracyjno-Prawne” 2018, t. XVI, nr 2, s. 99–113.
Google Scholar

Kamiński A., Jordan Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1964–1965, s. 280–281.
Google Scholar

Kamiński, Jordan Spytek Wawrzyniec, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1964–1965, s. 282–283.
Google Scholar

Kaniewska I., Skotnicki Paweł, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXVIII, Warszawa–Kraków 1997–1998, s. 306–307.
Google Scholar

Kaniewska I., Sobek Stanisław z Sulejowa, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXIX, Warszawa–Kraków 1999–2000, s. 454–457.
Google Scholar

Kiryk F., Lanckoroński Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 446.
Google Scholar

Kurtyka J., Latyfundium tęczyńskie. Dobra i właściciele (XIV–XVII wiek), Kraków 1999.
Google Scholar

Kutrzeba J.W., Myślenice. Notatki do historyi miasta Myślenic, Kraków 1900.
Google Scholar

Lubczyński M., Majątek ziemski kasztelana sandomierskiego Mikołaja Spytka Ligęzy, [w:] Między Wisłą a Pilicą. Studia i materiały historyczne, t. I, red. K. Bracha, S. Wiech, Kielce 2000, s. 149–166.
Google Scholar

Lubczyński M., Tarło Zygmunt Aleksander, [w:] Polski słownik biograficzny, t. LII, Warszawa–Kraków 2017–2019, s. 329–332.
Google Scholar

Lubczyński M., Tarło Zygmunt Scypion, [w:] Polski słownik biograficzny, t. LII, Warszawa–Kraków 2017–2019, s. 327–329.
Google Scholar

Lubczyński M., Tarnowski Jan Amor, [w:] Polski słownik biograficzny, t. LII, Warszawa–Kraków 2017–2019, s. 436–453.
Google Scholar

Lubczyński M., Tarnowski Stanisław (Stanisław Spytek), [w:] Polski słownik biograficzny, t. LII, Warszawa–Kraków 2017–2019, s. 522–526.
Google Scholar

Łoziński W., Prawem i lewem. Obyczaje na Rusi Czerwonej w pierwszej połowie XVII wieku, wyd. 5, t. I–II, Kraków 1957.
Google Scholar

Małłek J., Mortęski Ludwik, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXII, Wrocław 1977, s. 11–12.
Google Scholar

Plewczyński M., Sieniawski Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXVII, Warszawa–Kraków 1996–1997, s. 123–130.
Google Scholar

Pociecha W., Boner Seweryn, [w:] Polski słownik biograficzny, t. II, Kraków 1936, s. 300–301.
Google Scholar

Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, oprac. W. Uruszczak, I. Kaniewska, M. Ferenc, J. Byliński, red. I. Kaniewska, Warszawa 2013.
Google Scholar

Sandozówna M., Melsztyn i jego okolice, Lwów 1911.
Google Scholar

Sikorski J., Łaski Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVIII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1973, s. 253–255.
Google Scholar

Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 1, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, Wrocław 1980.
Google Scholar

Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 2, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, J. Wiśniewski, współpraca J. Laberschek, Wrocław 1985.
Google Scholar

Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 4, oprac. J. Laberschek, Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, J. Wiśniewski, Wrocław 1986.
Google Scholar

Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 2, z. 1, oprac. J. Laberschek, Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, Wrocław 1989.
Google Scholar

Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, z. 3, oprac. W. Bukowski, J. Kurtyka, J. Laberschek, Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, M. Wolski, red. F. Sikora, Kraków 2000.
Google Scholar

Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, z. 4, oprac. W. Bukowski, J. Laberschek, Z. Leszczyńska-Skrętowa, A. Marzec, F. Sikora, M. Wilamowski, M. Wolski, współpraca archeologiczna S. Kołodziejski, red. F. Sikora, Kraków 2003.
Google Scholar

Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 4, z. 1, oprac. W. Bukowski, J. Laberschek, Z. Leszczyńska-Skrętowa, A. Marzec, M. Wilamowski, M. Wolski, M. Zdanek, współpraca archeologiczna S. Kołodziejski, red. W. Bukowski, Kraków 2006.
Google Scholar

Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 4, z. 2, oprac. W. Bukowski, J. Laberschek, A. Marzec, M. Wolski, M. Zdanek, współpraca archeologiczna S. Kołodziejski, red. W. Bukowski, Kraków 2009.
Google Scholar

Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 5, z. 1, oprac. W. Bukowski, J. Laberschek, K. Nabiałek, M. Schmidt, F. Sikora, J. Szyszka, M. Wolski, przy współpracy Z. Kulpy, współpraca archeologiczna M. Wojenka, Kraków 2016.
Google Scholar

Smoleński M., Melsztyn. O zamku i jego panach, o kościele i plebanach, z dodatkiem o Domosławicach, Kraków 1888.
Google Scholar

Sokalski M., Stadnicki Marek Antoni, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XLI, Warszawa–Kraków 2002, s. 408–409.
Google Scholar

Spieralski Z., Iskrzycki Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. X, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1964, s. 171–172.
Google Scholar

Stoksik J., Właściciele Chrzanowa od początku XVII wieku do 1 poł. XIX wieku i ich stosunek do miasta, [w:] Chrzanów: studia z dziejów miasta i regionu do roku 1939, Chrzanów 1998, s. 113–152.
Google Scholar

Sucheni-Grabowska A., Badania nad elitą władzy w latach 1551–1562, [w:] Społeczeństwo staropolskie. Studia i szkice, red. A. Wyczański, Warszawa 1976, s. 57–119.
Google Scholar

Sucheni-Grabowska A., Ocieski Jan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIII, Wrocław 1978, s. 507–513.
Google Scholar

Suproniuk J., Starostwo spiskie, [w:] Atlas historyczny Polski. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku, red. H. Rutkowski, cz. 2 (Komentarz, indeksy), Warszawa 2008, s. 127–129.
Google Scholar

Urban W., Jordan Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1964–1965, s. 281–282.
Google Scholar

Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, S. Ciara, Ł. Kądziela, T. Nowakowski, E. Opaliński, G. Rutkowska, T. Zielińska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.
Google Scholar

Urzędnicy województwa krakowskiego w XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. S. Cynarski, A. Falniowska-Gradowska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1990.
Google Scholar

Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, A. Falniowska-Gradowska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1993.
Google Scholar

Wierzbicki L.A., Tarło Jan Aleksander, [w:] Polski słownik biograficzny, t. LII, Warszawa–Kraków 2017–2019, s. 283–287.
Google Scholar

Wyrozumski J., Jordan Jan z Zakliczyna, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1964–1965, s. 276.
Google Scholar

Zieliński R., Żelewski R., Olbracht Łaski. Od Kieżmarku do Londynu, Warszawa 1982.
Google Scholar