Between facts and panegyrics. Tracing the youth and peregrinations of Hieronim, Jan and Stanisław Łaski

Marcin Janakowski

doi:10.18778/1644-857X.17.03.03

Autor

Marcin Janakowski Maria Curie Skłodowska Univeristy in Lublin, Faculty of Humanities, Institute of History, Department of History of 16th–18th Century

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.17.03.03

Słowa kluczowe:

Łaski, peregrynacja, studia, Bolonia, Wenecja

Abstrakt

Zainteresowanie badawcze rodziną Łaskich herbu Korab przyniosło szereg interesujących prac oraz wielokrotnie więcej postulatów i pytań badawczych. Powstałe na przełomie XIX i XX w. opracowania wymagają dziś aktualizacji i uzupełnienia. Dotyczy to tak kwestii faktograficznych, jak i interpretacyjnych. W artykule autor podejmuje próbę realizacji tych postulatów w odniesieniu do czasu edukacji i peregrynacji trzech przedstawicieli rodziny z Łaska: Hieronima, Jana i Stanisława, synów Jarosława i Zuzanny z Bąkowej Góry, bratanków zaś kanclerza i prymasa Jana Łaskiego. Obok rekonstrukcji wydarzeń dokonano ponownej interpretacji zachowanego materiału źródłowego i zestawiono otrzymane wyniki z dotychczasowym stanem badań. Efektem tego zabiegu jest wskazanie powtarzanych przed dekady nieścisłości lub niemających ugruntowania źródłowego twierdzeń, które utrwaliły się w dotychczasowej historiografii.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Archiwum Skarbu Koronnego / The Crown Treasury Archive, series 85, ref. code 14. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] (The Central Archives of Historical Records in Warsaw)].
Google Scholar

Metryka Koronna [MK] / The Crown Metrica 34, 37, 47. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] (The Central Archives of Historical Records in Warsaw)].
Google Scholar

Varia z Biblioteki Baworowskich [BBaw] / Varia from Bawarowscy Library, ref. code 246. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] (The Central Archives of Historical Records in Warsaw)].
Google Scholar

Poselstwo do króla francuskiego przez Hieronima Łaskiego odbyte, 1523, manuscript, ref. code 245. [Biblioteka Kórnicka PAN (The Kórnik Library of PAS)].
Google Scholar

Acta Tomiciana, vol. IV, ed. T. Działyński, Poznań 1855.
Google Scholar

Acta Tomiciana, vol. VI, ed. T. Działyński, Poznań 1857.
Google Scholar

Akta synodów różnowierczych w Polsce, vol. II (1560–1570), elaboration M. Sipayłło, Warszawa 1972.
Google Scholar

Chemperek D., Dziennik podróży Jana Tarnowskiego do Ziemi Świętej z 1518 roku, ‘Odrodzenie i Reformacja w Polsce’ 2005, vol. XLIX, pp. 183–194.
Google Scholar

Gładyszewski L., Korespondencja studentów bolońskich z prymasem Janem Łaskim w 1515 roku, ‘Studia Gnesnensia’ 1997, vol. III, pp. 261–280.
Google Scholar

Góis D. de, Kronika wielce szczęśliwego króla dom Manuela (1495–1521), elaboration and transl. J.Z. Klave, Warszawa 1989.
Google Scholar

Herbarz Polski, part 1 (Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich), eds Boniecki, A. Reiski, vol. XV, Warszawa 1912.
Google Scholar

Herby rycerstwa polskiego przez Bartosza Paprockiego zebrane i wydane r. p. 1584, ed. K.J. Turowski, Poznań 1859.
Google Scholar

Holtorp B., De peregrinatione magnifici ac generosi domini Stanislai a Lasco, equitis aurati, palatini Siradiensis, capitanei Lanciciensis, etc., liber primus, Monte Regio 1548.
Google Scholar

Korespondencja Erazma z Rotterdamu z Polakami, transl. and elaboration M. Cytowska, Warszawa 1965.
Google Scholar

Materiały do historii Polaków w Padwie, elaboration S. Windakiewicz, ‘Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce’, vol. VII, Kraków 1892, pp. 149–186.
Google Scholar

Metrica nec non liber nationis Polonicae Universitatis Lipsiensis ab anno 1409 usque ad 1600, ed. S. Tomkowicz, ‘Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce’, vol. II, Kraków 1882, pp. 409–467.
Google Scholar

Niemcewicz J.U., Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze, vol. IV, Warszawa 1822.
Google Scholar

Opus epistolarum Des. Erasmi Roterodami, ed. H.M. Allen, vol. IV (1519–1521), Oxford 1922.
Google Scholar

Opus epistolarum Des. Erasmi Roterodami, ed. H.M. Allen, vol. VII (1527–1528), Oxford 1928.
Google Scholar

Orzechowski S., Żywot i śmierć Jana Tarnowskiego: kasztelana krakowskiego, hetmana wielkiego koronnego, ed. F. Bohomolec, Sanok 1855.
Google Scholar

Stanisława Łaskiego wojewody sieradzkiego prace naukowe i dyplomatyczne, ed. M. Malinowski, Wilno 1864.
Google Scholar

Starowolski S., Sarmatiae Bellatores, Kolonia 1631.
Google Scholar

Unieszowski J., Evdimonia Olbrichta Laskiego woiewodi siradzkiego, Kraków 1609.
Google Scholar

Vetera Monumenta Poloniae et Lithuaniae, vol. II (1410–1572), elaboration A. Theiner, Rzym 1861.
Google Scholar

Z mowy Franc. Baldwina do Jana Saryusza Zamoyskiego (Przekład polski Józefa Max. Hr. Ossolińskiego), ‘Czasopism Naukowy Księgozbioru Publicznego im. Ossolińskich’ 1830, vol. III, issue 1, pp. 1–14.
Google Scholar

Zeissberg H., Johannes Łaski Erzbischof von Gnesnen (1510–1531) und sein Testament, [in:] Sitzungsberichte der Philosophisch-Historischen Klasse der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, Bd. LXXVII, Hf. III, Wien 1874, pp. 517–735.
Google Scholar

Bartel O., Jan Łaski, part 1 (1499–1556), Warszawa 1955.
Google Scholar

Bartels P., Johanes a Lasco, Elberfeld 1860.
Google Scholar

Barycz H., Przybyło Maciej, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XXIX, Wrocław 1986, pp. 122–123.
Google Scholar

Barycz H., Pociecha W., Borek Stanisław, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. II, Kraków 1936, pp. 320–322.
Google Scholar

Bystroń J., Polacy w Ziemi Świętej, Syrii i Egipcie, Kraków 1930.
Google Scholar

Chachaj M., Młodość Michała Tomasza Korybuta Wiśniowieckiego przyszłego króla polskiego, ‘Czasy Nowożytne’ 2015, vol. XXVIII, pp. 95–111.
Google Scholar

Chachaj M., O dacie urodzenia i edukacji hetmana Jana Karola Chodkiewicza, [in:] Studia z dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego (XVI–XVIII wieku), eds S. Górzyński, M. Nagielski, Warszawa 2014, pp. 49–59.
Google Scholar

Chachaj M., Zagraniczna edukacja Radziwiłłów od początku XVI do połowy XVII wieku, Lublin 1995.
Google Scholar

Czapliński W., Długosz J., Podróż młodego magnata do szkół (studium z dziejów kultury XVI i XVII wieku), Warszawa 1969.
Google Scholar

Dalton H., Johannes a Lasco Beitrag zur Reformationsgeschichte Polens Deutschlands und Englands, Gotha 1881.
Google Scholar

Dalton H., John a Lasco. His earlier life and Labours, transl. J. Maucrice, B. Evans, London 1886.
Google Scholar

Dembiński P., Śliwnicki Maciej, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. LI, Wrocław 2016, pp. 2–6.
Google Scholar

Dworzaczek W., Hetman Jan Tarnowski. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego, Warszawa 1985.
Google Scholar

Dworzaczek W., Łaski Jan, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XVIII, Wrocław 1973, pp. 229–237.
Google Scholar

Freylichówna J., Ideał wychowawczy szlachty polskiej w XVI i początku XVII wieku, Warszawa 1928.
Google Scholar

Hirschberg A., Hieronim Łaski, Lwów 1888.
Google Scholar

Hirschberg A., Jan Łaski. Arcybiskup gnieźnieński sprzymierzeńcem sułtana tureckiego. Szkic historyczny, Lwów 1879.
Google Scholar

Kamler A., Od szkoły do senatu. Wykształcenie senatorów w Koronie w latach 1501–1586. Studia, Warszawa 2006.
Google Scholar

Kłaczewski W., Jerzy Ossoliński. Wielki kanclerz Rzeczypospolitej, Lublin 2011.
Google Scholar

Korytkowski J., Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 do dni naszych, vol. II, Gniezno 1883.
Google Scholar

Kot S., Polska złotego wieku. Studia i szkice, elaboration H. Barycz, Warszawa 1987.
Google Scholar

Kowalska H., Łaski Jan, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XVIII, Wrocław 1973, pp. 237–244.
Google Scholar

Kraushar A., Olbracht Łaski wojewoda sieradzki. Wizerunek historyczny na tle dziejów Polski XVI wieku, Warszawa–Kraków 1882.
Google Scholar

Lulewicz H., Radziwiłł Mikołaj zwany Sierotką, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XXX, Wrocław 1987, pp. 349–361.
Google Scholar

Maciejewska W., Mikołaj Radziwiłł biskup żmudzki (1515–1529) a francuski król ‘cudotwórca’ Franciszek I, ‘Kwartalnik Historyczny’ 1938, vol. LII, pp. 226–428.
Google Scholar

Małecki A., Gramatyka historyczno-porównawcza języka polskiego, vol. I, Lwów 1879.
Google Scholar

Mączak A., Życie codzienne w podróżach po Europie w XVI i XVII wieku, Warszawa 1978.
Google Scholar

Ossowska K., Pierwsze opisy podróży Polaków do Ziemi Świętej – wprowadzenie do badań w ujęciu geopoetyki, ‘Meluzyna. Dawna Literatura i Kultura’ 2014, No. 1, pp. 21–33.
Google Scholar

Pociecha W., Branicki Jan, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. II, Kraków 1936, p. 402.
Google Scholar

Pociecha W., Królowa Bona (1494–1557), vol. II, Poznań 1949.
Google Scholar

Pociecha W., Ze studiów bolońskich Jana Łaskiego, ‘Reformacja w Polsce’ 1926, vol. IV, pp. 143–152.
Google Scholar

Sikorski J., Łaski Stanisław, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XVIII, Wrocław 1973, pp. 253–255.
Google Scholar

Skowron R., Dyplomaci polscy w Hiszpanii w XVI i XVII wieku, Kraków 1997.
Google Scholar

Spieralski S., Jan Tarnowski 1488–1561, Warszawa 1977.
Google Scholar

Szymczakowa A., Milites strenui z sieradzkiego w XV wieku, [in:] Genealogia. Rola związków rodzinnych i rodowych w życiu publicznym w Polsce średniowiecznej na tle porównawczym, eds A. Radzimiński, J. Wroniszewski, Toruń 1996, pp. 191–215.
Google Scholar

Tafiłowski P., Finanse prymasa Jana Laskiego. Na podstawie raptularza z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, ‘Przegląd Historyczny’ 2004, vol. XCV, issue 1, pp. 1–36.
Google Scholar

Tafiłowski P., Jan Łaski (1456–1531) kanclerz koronny i prymas Polski, Warszawa 2007.
Google Scholar

Trawicka Z., Jakub Sobieski (1591–1646). Studium z dziejów warstwy magnackiej w Polsce doby Wazów, Kraków 2007.
Google Scholar

Urban W., Łaski Hieronim, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XVIII, Wrocław 1973, pp. 225–229.
Google Scholar

Urzędnicy wielkopolscy XVI–XVIII wieku. Spisy, elaboration A. Bieniaszewski, Wrocław 1987.
Google Scholar

Walewski C., Jan Łaski, reformator Kościoła. Wiadomość historyczno-bibliograficzna, ‘Biblioteka Warszawska’, vol. II, Warszawa 1872, pp. 358–391.
Google Scholar

Weber N.A., Francis Baldwin, [in:] The Catholic Encyclopedia, vol. II, New York 1913, p. 221.
Google Scholar

Witusik A., Młodość Tomasza Zamojskiego. O wychowaniu i karierze syna magnackiego w pierwszej połowie XVII wieku, Lublin 1977.
Google Scholar

Wyczański A., Między kulturą a polityką. Sekretarze królewscy Zygmunta Starego (1506–1548), Warszawa 1990.
Google Scholar

Zajączkowski S.M., Łaski Jarosław, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XVIII, Wrocław 1973, pp. 244–245.
Google Scholar

Zakrzewski W., Rodzina Łaskich w XVI wieku. II. Synowcowie prymasa: reformator Jan Łaski i jego bracia Hieronim i Stanisław, ‘Ateneum’ 1882, vol. IV, pp. 554–559.
Google Scholar