Królewska krew. Polscy potomkowie Zygmunta Starego i Katarzyny Telniczanki w czasach staropolskich

Autor

  • Zbigniew Anusik University of Lodz, Faculty of Philosophy and History, Institute of History, Department of Modern History

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.17.03.02

Słowa kluczowe:

Zygmunt I Stary, Katarzyna Telniczanka, genealogia, potomkowie nieślubnych córek Zygmunta Starego w XVI–XVIII w.

Abstrakt

Przedmiotem badań podjętych przez Autora jest zbiorowość polskich potomków Reginy, starszej z dwóch córek króla Zygmunta I Starego i jego długoletniej kochanki – Katarzyny Telniczanki. Do tej pory przyjmowano, że ostatnimi potomkami króla byli żyjący w pierwszej połowie XVII w. jego praprawnukowie – Władysław i Krystyna z Białaczowa Straszowie. Dzięki odnalezionym przez Autora dokumentom udało się jednak ustalić, że matka wspomnianych Władysława i Krystyny Straszów – Urszula z Krezów Straszowa miała siostrę – Zofię, która poślubiła Baltazara Lutomirskiego. Od jej córki, Zofii z Lutomirskich 1o v. Trembińskiej (Trębińskiej) 2o v. Szamowskiej pochodzą wszyscy, tak historyczni, jak i żyjący do dziś potomkowie Zygmunta Starego i Katarzyny Telniczanki. W artykule przedstawiono listę wszystkich descendentów króla żyjących od początku XVI do przełomu XVIII i XIX w. W sumie było to 113 osób (57 mężczyzn i 56 kobiet). Zwraca uwagę to, że do końca pierwszej ćwierci XVII w. potomkowie Zygmunta I i Katarzyny Telniczanki wyznawali kalwinizm. W całym badanym okresie byli to niemal wyłącznie przedstawiciele zamożnej i średniej szlachty. Nie było wśród nich senatorów, a tylko nieliczni pełnili urzędy ziemskie. Autor zwraca też uwagę na to, że sporządzona przez niego lista potomków przedostatniego Jagiellona na polskim tronie nie jest bynajmniej zamknięta. W kilku przypadkach nie udało się bowiem znaleźć źródłowego potwierdzenia na to, czy wspomniana w artykule para małżeńska miała dzieci. Wiele razy Autor musiał zatem poprzestać na stwierdzeniu, że dalsze losy jakiejś osoby są mu nieznane. Otwiera to przed następnymi badaczami szansę na znaczące uzupełnienie jego ustaleń.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Metryka Koronna [MK] / The Crown Metrica 78, 111, 112, 133, 134, 135, 137, 138, 180. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] (The Central Archives of Historical Records in Warsaw)].
Google Scholar

Łęczyckie grodzkie, inskrypcje [ŁGI] / The books of Łęczyca castle, inscriptions 169, 175, 215, 220, 280, 285, 329, 343, 383, 396. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] (The Central Archives of Historical Records in Warsaw)].
Google Scholar

Łęczyckie grodzkie, oblaty [ŁGO] / The books of Łęczyca castle, records 4, 108. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] (The Central Archives of Historical Records in Warsaw)].
Google Scholar

Łęczyckie grodzkie, relacje / The books of Łęczyca castle, accounts 177. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] (The Central Archives of Historical Records in Warsaw)].
Google Scholar

Sieradzkie grodzkie, inskrypcje [SGI] / The books of Sieradz castle, inscriptions 103, 137, 139, 149. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] (The Central Archives of Historical Records in Warsaw)].
Google Scholar

Sieradzkie grodzkie, relacyjne / The books of Sieradz castle, accounts 28a. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] (The Central Archives of Historical Records in Warsaw)].
Google Scholar

Castriensia Cracoviensia Inscriptiones [CCI] No. 89, 91, 148, 187, 224, 278. [Archiwum Narodowe w Krakowie [ANK] (The National Archives in Cracow)].
Google Scholar

Archiwum Leopoldów z Rzepiszewa [ALzRz] / The Archives of Leopolds of Rzepiszew No. 13, 30, 54. [Archiwum Państwowe w Łodzi [APŁ] (The State Archive in Łódz)].
Google Scholar

Sąd pokoju powiatu łęczyckiego [SPPŁ] / The magistrate’s court of the Łęczyca county 5. [Archiwum Państwowe w Łodzi [APŁ] (The State Archive in Łódz)].
Google Scholar

(The Kórnik Library of the PAS), Teki Dworzaczka. [Biblioteka Kórnicka PAN [BK PAN].
Google Scholar

Akta sejmikowe województwa krakowskiego, vol. I (1572–1620), ed. S. Kutrzeba, Kraków 1932.
Google Scholar

Die Metrikel der Universität Heidelberg von 1386 bis 1662, hrsg. von G. Toepke, Bd. II, Heidelberg 1886.
Google Scholar

Paprocki B., Herby rycerstwa polskiego, ed. K.J. Turowski, Kraków 1858.
Google Scholar

Starowolski S., Monumenta Sarmatarum, Cracoviae 1655.
Google Scholar

Trepka Nekanda W., Liber generationis plebeanorum ‘Liber chamorum’, eds W. Dworzaczek, J. Bartyś, Z. Kuchowicz, part 1 (Wstępy wydawców i tekst), Wrocław–Warszawa–Kraków 1963.
Google Scholar

Volumina legum, ed. J. Ohryzko, vol. II, Petersburg 1859.
Google Scholar

Źródła i materiały do dziejów szlachty województwa sandomierskiego w XVI–XVIII wieku, vol. I (Rejestry pospolitego ruszenia szlachty sandomierskiej z XVII wieku), elaboration J. Pielas, Kielce 2009.
Google Scholar

Biblioteka Kórnicka PAN [BK PAN], Teki Dworzaczka [TD], Monografie / The Kórnik Library of the PAS, Teki Dworzaczka, Monographs.
Google Scholar

Biedrzycka A., Szafraniec Hieronim (Jarosz) z Pieskowej Skały, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XLVI, Warszawa–Kraków 2009–2010, pp. 436–439.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, vol. III, Warszawa 1900; vol. XII, Warszawa 1908.
Google Scholar

Borkowska U., Dynastia Jagiellonów w Polsce, Warszawa 2011.
Google Scholar

Burmeister K.H., Graf Georg III. von Montfort-Bregenz-Pfannberg (ca. 1475/80–1544). Eine biographische Skizze, ‘Monfort. Vierteljährensschrift für Geschichte, Heimat – und Volkskunde (Gegenwart) Vorarlbergs’ 2009, Bd. LXI, pp. 7–27.
Google Scholar

Burmeister K.H., Montfort, von (Grafen von Montfort), [in:] Neue Deutsche Biographie, Bd. XVIII, Berlin 1997, pp. 51–54.
Google Scholar

Chłapowski K., Realizacja reform egzekucji dóbr 1563–1665. Sprawa zastawów królewszczyzn małopolskich, Warszawa 1984.
Google Scholar

Czapliński W., Ciekliński Dobiesław, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. IV, Kraków 1938, p. 42.
Google Scholar

Estreicher K., Bibliografia polska, vol. XIV, Kraków 1896.
Google Scholar

Kaniewska I., Szafraniec Stanisław z Pieskowej Skały, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XLVI, Warszawa–Kraków 2009–2010, pp. 471–479.
Google Scholar

Kempa T., Dzieje rodu Ostrogskich, Toruń 2003.
Google Scholar

Kobierecki M., Walewscy herbu Kolumna w XVII–XVIII wieku. Genealogia. Majętności. Działalność publiczna, Łódź 2008.
Google Scholar

Kowalska H., Grzegorz z Żarnowca, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. IX, Wrocław–Warszawa–Kraków 1960–1961, pp. 91–93.
Google Scholar

Kurdybacha Ł., Fogelweder Stanisław, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. VII, Kraków 1948–1958, pp. 44–46.
Google Scholar

Kurtyka J., Latyfundium tęczyńskie. Dobra i właściciele (XIV–XVII wiek), Kraków 1999.
Google Scholar

Łukaszewicz J., Dzieje kościołów wyznania helweckiego w Litwie, vol. I, Poznań 1842.
Google Scholar

Łukaszewicz J., O kościołach braci czeskich w dawnej Wielkopolsce, Poznań 1835.
Google Scholar

Michałek A., Ciekliński Stanisław, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. IV, Kraków 1938, p. 45.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, ed. J.N. Bobrowicz, vol. III, Lipsk 1839; vol. V, Lipsk 1840; vol. VIII, Lipsk 1841.
Google Scholar

Pielas J., Oleśniccy herbu Dębno w XVI–XVII wieku. Studium z dziejów zamożnej szlachty doby nowożytnej, Kielce 2007.
Google Scholar

Pielas J., Urzędnicy grodzcy nowokorczyńscy i ich kariery w XVII wieku, [in:] Dzieje biurokracji, vol. IV, part 1–2, eds A. Górak, K. Latawiec, D. Magier, Lublin–Siedlce 2011, pp. 137–152.
Google Scholar

Piwarski K., Działyński Michał († 1713), [in:] Polski słownik biograficzny, vol. VI, Kraków 1948, p. 92.
Google Scholar

Prinke R.T., Sikorski A., Polscy potomkowie Piastów i innych dynastii panujących, Poznań 1997.
Google Scholar

Quirini-Popławska D., Kreza Mikołaj, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, p. 295.
Google Scholar

Schmitt H., Kilka uwag w sprawie rokoszu Zebrzydowskiego, ‘Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego’, vol. III, Poznań 1865, pp. 1–86.
Google Scholar

Swieżawski A., Jan (Janusz) z Książąt Litewskich, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. X, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1964, pp. 439–441.
Google Scholar

Swieżawski A., Kościelecka (z Kościelca) Katarzyna, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XIV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968–1969, pp. 397–398.
Google Scholar

Swieżawski A., Kościelecki (z Kościelca) Andrzej, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XIV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968–1969, pp. 398–400.
Google Scholar

Szczotka S., Chełmski Remigian, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. III, Kraków 1937, p. 286.
Google Scholar

Szybkowski S., Związki rodzinne Danaborskich z elitą urzędniczą Kujaw i ziemi dobrzyńskiej, ‘Roczniki Historyczne’ 2000, LXIV, pp. 157–168.
Google Scholar

Tazbir J., Bluźniercy, którzy uszli karze, ‘Nauka’ 2011, No. 1, pp. 7–16.
Google Scholar

Urban W., Umiejętność pisania w Małopolsce w drugiej połowie XVI wieku, ‘Przegląd Historyczny’ 1977, vol. LXVIII, issue 2, pp. 231–257.
Google Scholar

Uruski S., Kosiński A.A., Włodarski A., Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, vol. II, Warszawa 1905.
Google Scholar

Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XVI–XVIII wieku. Spisy, elaboration K. Mikulski, W. Stanek, Z. Górski, R. Kabaciński, ed. A. Gąsiorowski, Kórnik 1990.
Google Scholar

Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego w XVI–XVIII wieku. Spisy, elaboration E. Opaliński, H. Żerek-Kleszcz, ed. A. Gąsiorowski, Kórnik 1993.
Google Scholar

Vanotti J.N., Geschichte der Grafen von Montfort und von Werdenberg, Belle-Vue, bei Constanz 1845.
Google Scholar

Wdowiszewski Z., Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005.
Google Scholar

Wierzbicki L.A., Szamowski Franciszek, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XLVI, Warszawa–Kraków 2009–2010, pp. 588–589.
Google Scholar

Wijaczka J., Reformacja w miastach prywatnych w Koronie w XVI wieku, ‘Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych’ 2016, vol. LXXVII, pp. 379–406.
Google Scholar

Żelewski R., Górkowa Elżbieta (Halszka z Ostroga), [in:] Polski słownik biograficzny, vol. VIII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1959–1960, pp. 424–426.
Google Scholar

Żelewski R., Katarzyna (ok. 1503–1548), żona Jerzego II hr. Montfortu, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966–1967, p. 222.
Google Scholar

Żelewski R., Łaska 1. v. Ostrogska z Kościeleckich Beata, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XVIII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1973, pp. 222–224.
Google Scholar

Żelewski R., Łaski Olbracht, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XVIII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1973, pp. 246–250.
Google Scholar

Żelewski R., Ostrogski Ilia (Eliasz), [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XXIV, Wrocław 1979, pp. 480–481.
Google Scholar

Żerek-Kleszcz H., Stokowski Jan Sariusz, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XLIV, Warszawa–Kraków 2006–2007, pp. 47–50.
Google Scholar

Żerek-Kleszcz H., Szamowski Ignacy, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XLVI, Warszawa–Kraków 2009–2010, pp. 589–590.
Google Scholar

Żołądź D., Studenci polscy z Korony i Litwy na uniwersytecie w Heidelbergu w okresie reformacji, ‘Rozprawy z Dziejów Oświaty’ 1994, vol. XXXVI, pp. 3–17.
Google Scholar

Geneteka, database of the Polish Genealogical Society [Geneteka].
Google Scholar

Opublikowane

2018-12-13

Jak cytować

Anusik, Z. (2018). Królewska krew. Polscy potomkowie Zygmunta Starego i Katarzyny Telniczanki w czasach staropolskich. Przegląd Nauk Historycznych, 17(3), 29–66. https://doi.org/10.18778/1644-857X.17.03.02

Numer

Dział

ARTYKUŁY, STUDIA I ROZPRAWY / ARTICLES, STUDIES AND DISSERTATIONS