Stosunki pomiędzy państwem a Kościołem w Kongo w okresie nowożytnym na podstawie zachowanych materiałów ikonograficznych. Zarys problematyki

Aneta Pawłowska; Robert Piętek

doi:10.18778/1644-857X.22.02.02

Autor

Aneta Pawłowska Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0003-2847-4403
Robert Piętek Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach https://orcid.org/0000-0003-4323-0239

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.22.02.02

Słowa kluczowe:

Królestwo Kongo, ikonografia, okres nowożytny, sztuki wizualne, historia

Abstrakt

Celem artykułu jest poszerzenie badań nad historią i kulturą Konga w okresie nowożytnym poprzez analizę wybranych źródeł ikonograficznych związanych z tym obszarem geograficznym od schyłku XVI do połowy XVIII w. Dzięki silnej infiltracji Konga przez portugalskich i włoskich podróżników oraz zakonników, będącej skutkiem postępującej chrystianizacji kraju, zachowało się bardzo dużo różnego typu źródeł, co wyróżnia Kongo spośród innych państw Afryki Subsaharyjskiej. Przyjęcie i zachowanie chrześcijaństwa było dobrowolną decyzją polityczną kongijskich władców. Dokumenty poddane analizie zostały wybrane ze względu na swój przełomowy charakter, jak też wysoką wartość artystyczną. Kolejną przesłanką do zagłębienia się w ikonografię Konga może być próba poszerzenia odbioru kultury Afryki, zwłaszcza zaś próba porzucenia europocentrycznych sposobów opisywania świata. Artykuł jest bogato ilustrowany.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogramy autorów

Aneta Pawłowska - Uniwersytet Łódzki

Dr hab. Aneta Pawłowska, prof. UŁ, historyk i historyk sztuki, absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego, od 1999 roku jest zatrudniona w Katedrze Historii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego, tam zdobyła kolejne stopnie naukowe. Od 2016 r. pełni funkcję Prodziekana Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Łódzkiego. Od 2015 r. posiada tytuł. Rzeczoznawcy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Zainteresowania naukowe koncentruje wokół historii sztuki polskiej XIX i XX wieku, sztuki i kultury Afryki Subsaharyjskiej. W latach 2001-2004 przebywała w Johannesburgu (RPA). Efektem tego pobytu jest publikacja Sztuka i kultura Afryki Południowej. W poszukiwaniu tożsamości artystycznej na tle przekształceń historycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013. Od 2013 r. prof. Pawłowska prowadzi badania nad audiodeskrypcją czyli tworzeniem opisów obiektów artystycznych dostosowanych do potrzeb i możliwości percepcyjnych osób niewidomych. Jest współautorką (wraz z dr Julią Sowińską-Heim) jedynej w Polsce publikacji dotyczącej problematyki tworzenia opisów audio deskrypcyjnych dzieł sztuki – Audiodeskrypcja dzieł sztuki – metody, problemy, przykłady, Łódź Wydawnictwo UŁ, Łódź 2016. W roku 2017 publikacja uzyskała Nagrodę Rektora Uniwersytetu Łódzkiego I stopnia.

W latach 2014-2016 prof. Aneta Pawłowska kierowała projektem naukowym „Usłyszeć obraz. Audiodeskrypcja dzieł sztuki w łódzkich muzeach jako czynnik kreujący i kształtujący relacje pomiędzy działalnością naukową i dydaktyczną Uniwersytetu Łódzkiego a interesariuszami zewnętrznymi (instytucjami kultury, organizacjami pozarządowymi, społecznością lokalną, przedstawicielami biznesu)”. Projekt dotyczył stworzenia cyklu audiodeskrypcji dzieł z Muzeum Sztuki w Łodzi (ms¹ i ms²) oraz Muzeum Miasta Łodzi i został uhonorowany Nagrodą LUMEN (Leaders in University Management) w kategorii specjalnej oraz Eureka 2017.

Robert Piętek - Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach

Prof. UPH dr hab. Robert Piętek zatrudniony w Instytucie Historii UPH w Siedlcach, historyk zajmujący się dziejami Afryki przedkolonialnej, autor prac poświęconych Kongu w okresie nowożytnym, członek PTAfr.

Bibliografia

Bentley H., Pioneering on the Congo, vol. I, New York–Chicago–Toronto 1900.
Google Scholar

Cavazzi G., Istorica Descrizione de’ Tre regni Congo, Matamba ed Angola, Bolo-
Google Scholar

gna 1687.
Google Scholar

Correspondance de Dom Afonso roi du Congo 1506–1509, eds L. Jadin, M. Dicoratto, Bruxelles 1974.
Google Scholar

Dapper O., Description de l’Afrique, Amsterdam 1686.
Google Scholar

Description du Royaume de Congo et des Contrées environnantes, ed. W. Bal, Louvain–Paris 1963.
Google Scholar

Pieter de Marees. Description and Historical Account of the Kingdom of Guinea (1602), eds A. van Dantzig, A. Jones, Oxford 1987.
Google Scholar

Pigaffeta F., Relatione del reame di Congo et delle circonvicine contrade / tratta dalli scritti & ragionamenti di Odoardo Lopez portoghese; per Filippo Pigafetta: Con disegni vari di geografia, di piante, d’habiti d’animali, & d’altro… – In Roma : appresso Bartolomeo Grassi, [1591], https://purl.pt/30467 (accessed: 26 III 2023).
Google Scholar

Balandier G., Życie codzienne w państwie Kongo XVI–XVIII w., Warszawa 1970.
Google Scholar

Birmingham D., Trade and Conflict in Angola. The Mbundu and Their Neighbours Under the Influence of the Portuguese, 1483–1790, Oxford 1966.
Google Scholar

Bontinck F., A la collaboration du Portugais Duarte Lopes et de l’Italien Filippo Pigafetta et paru à Rome en 1591 sous le titre Relatione del Reame di Congo et delle, “Africa: Rivista trimestrale di studi e documentazione dell’Istituto italiano per l’Africa e l’Oriente” 1981, no. 3/4, pp. 579–581.
Google Scholar

Broadhead S. H., Beyond Decline: the Kingdom of the Congo in the Eighteenth and Nineteenth Centuries, “The International Journal of African Historical Studies” 1979, vol. II, pp. 615–650.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/218070

Burke P., Naoczność. Materiały wizualne jako świadectwa historyczne, Kraków 2012.
Google Scholar

Cuvelier J., L’ancien Royaume de Congo, Bruxelles 1946.
Google Scholar

Fromont C., Dance, Image, Myth, and Conversion in the Kingdom of Congo, 1500–1800, “African Arts” 2001, vol. XLIV, no. 4, pp. 60–61.
Google Scholar

Fromont C., The Art of Conversion: Christian Visual Culture in the Kingdom of Congo, Chapel Hill 2014.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5149/northcarolina/9781469618739.001.0001

Gombrich E. H., Sztuka i złudzenie. O psychologii przedstawienia obrazowego, Warszawa 1981.
Google Scholar

Gray R., A Congo Princess, the Congolese Ambassadors and the Papacy, “Journal of Religion in Africa” 1999, vol. XXIX, no. 2, pp. 140–154.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1163/157006699X00160

Gray R., Bernardino, Ignsio da Asti, [in:] Biographical Dictionary of Christian Missions, ed. G. H. Anderson, New York 1999, p. 57.
Google Scholar

Heywood L. M., Thornton J. K., Central Africans, Atlantic Creoles, and the Foundation of the Americas, 1585–1660, Cambridge 2007.
Google Scholar

Hilton A., The Kingdom of Congo, Oxford 1985.
Google Scholar

Kabwita K. I., Le royaume Congo et la mission catholique 1750–1838: Du déclin à l’extinction, Karthala–Paris 2004, pp. 376–378.
Google Scholar

Lagamma A., Congo: Power and Majesty. The Metropolitan Museum of Art, New York 2015.
Google Scholar

Loomba A., Burton J., Duarte Lopes (fl. 1578–89), [in:] Race in Early Modern England, eds A. Loomba, J. Burton, New York 2007, pp. 139–140.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9780230607330_53

Lowe K., Representing’ Africa: Ambassadors and Princes from Christian Africa to Renaissance Italy and Portugal, 1402–1608, “Transactions of the Royal Historical Society” 2007, vol. XVII, pp. 101–128.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0080440107000552

MacGaffey W., Congo Political Culture: The Conceptual Challenge of the Particular, Bloomington 2000.
Google Scholar

Máximo B. P., A paisagem de São Salvador do Congo e o discurso colonial português frente a Conferência de Berlim (1884–1885), “Vestígios – Revista Latino-Americana de Arqueologia Histórica” 2018, vol. XII, no. 1, pp. 5–27.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31239/vtg.v12i1.12112

Miller J. C., Central Africa During the Era of the Slave Trade, c. 1490s–1850s, [in:] Central Africans and Cultural Transformation in the American Diaspora, ed. L. M. Heywood, Cambridge 2002, pp. 21–69.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511529108.003

Miller J. C., Kings and Kinsmen. Early Mbundu States in Angola, Oxford 1976.
Google Scholar

Pawłowska A., Rubinkowska-Anioł H., Źródła ikonograficzne do badań afrykanistycznych. Zarys problematyki, “Przegląd Nauk Historycznych” 2018, vol. XVII, no. 1, pp. 79–102.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.17.01.04

Piętek R., Bunty i rewolty w Kongu w pierwszej połowie XVII w., Siedlce 2021.
Google Scholar

Piętek R., Garcia II, władca Konga a Kościół katolicki, Warszawa 2009.
Google Scholar

Piętek R., Kształtowanie się ideologii władzy w Soyo w II połowie XVII w., “Afryka” 2018, no. 47, pp. 127–146.
Google Scholar

Randles W. G. L., L’ancien royaume du Congo des origines à la fin du XIXe siècle, Paris 1968.
Google Scholar

Sapede T. C., Le roi et le temps, le Congo et le monde. Une histoire globale des transformations politiques du Royaume du Congo (1780–1860). Thèse de doctorat en Histoire et Civilisations, EHESS, Paris 2020.
Google Scholar

Thornton J. K., A History of West Central Africa to 1850, Cambridge 2020.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/9781316411568

Thornton J. K., A Re-Interpretation of the Congo-Portuguese War of 1622 According to New Documentary Evidence, “The Journal of African History“ 2010, vol. LI, no. 2, pp. 235–248.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0021853710000277

Thornton J. K., Africa and Africans in the Making of the Atlantic World, 1400–1800, Cambridge 1998, pp. 2–7.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511800276

Thornton J. K., Afro-Christian Syncretism in the Kingdom of Congo, “Journal of African History” 2013, vol. LIV, no. 1, pp. 53–77.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0021853713000224

Thornton J. K., Early Congo – Portuguese Relations: A New Interpretation, “History in Africa” 1981, vol. VIII, pp. 183–204.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/3171515

Thornton J. K., The Correspondence of the Congo Kings, 1614–35: Problems of Internal Written Evidence on a Central African Kingdom, “Paideuma” 1987, vol. XXXIII, pp. 414–418.
Google Scholar

Thornton J. K., The Development of an African Catholic Church in the Kingdom of Congo, 1491–1750, “The Journal of African History” 1984, vol. XXV, no. 2, pp. 147–167.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0021853700022830

Thornton J. K., The Kingdom of Congo. Civil War and Transition 1641–1718, Madison 1983.
Google Scholar

Thornton J. K., The Origins and Early History of the Kingdom of Congo, c. 1350–1550, “The International Journal of African Historical Studies” 2001, vol. XXXIV, no. 1, pp. 89–120.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/3097288

Thornton J. K., The Origins of Congo: A Revised Vision, [in:] The Kingdom of Congo. The Origins, Dynamics and Cosmopolitan Culture of an African Polity, eds K. Bostoen, I. Brinkman, Cambridge 2018, pp. 17–41.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/9781108564823.002

Thornton J. K., Warfare in Atlantic Africa, 1500–1800, London 1999.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203500446

Tymowski M., Europejczycy i Afrykanie, Toruń 2017.
Google Scholar

Tymowski M., The Origins and Structures of Political Institutions in Pre-colonial Black Africa: Dynastic Monarchy, Taxes and Tributes, War and Slavery, Kinship and Territory, New York 2009.
Google Scholar

Vansina J., History of Central Africa Civilization, [in:] Kings of Africa. Art and Authority in Central Africa, eds E. Beumers, H. J. Koloss, Mastricht 1992, pp. 13–18.
Google Scholar

Vansina J., How Societies Are Born. Governance in West Central Africa before 1600, Charlottesville–London 2004.
Google Scholar

Vansina J., Kings in Tropical Africa, [in:] Kings of Africa. Art and Authority in Central Africa, eds E. Beumers, H. J. Koloss, Mastricht 1992, pp. 19–26.
Google Scholar

Vansina J., Les anciens royaumes de la savane, Léopoldville 1965.
Google Scholar

Vos J., Congo in the Age of Empire 1860–1913: The Breakdown of a Moral Order, Madison 2015.
Google Scholar

Zins H., Afryka i Europa. Od piramid egipskich do Polaków w Afryce Wschodniej, Warszawa 2015.
Google Scholar

https://bct.comune.torino.it/index.php/gallerie/missione-prattica (accessed: 10 IV 2023).
Google Scholar

https://www.brown.edu/Facilities/John_Carter_Brown_Library/exhibitions/portuguese/pages/imperial.html (accessed: 10 IV 2023).
Google Scholar

Cummings M., Art Historian Cécile Fromont Uncovers Congo’s Christian Visual Culture “Yale News”, March 5, 2019, https://news.yale.edu/2019/03/05/art-historian-cecile-fromont-uncovers-kongos-christian-visual-culture (accessed: 10 IV 2023).
Google Scholar

Godinho A., Livro da nobreza e da prefeição das armas dos reis cristãos e nobres linhagens dos reinos e senhorios de Portugal, Archivo Nacional da Torre do
Google Scholar

Tombo, 1541, https://archive.org/details/livro_da_nobreza/page/n19/mode/2up (accessed: 10 IV 2023).
Google Scholar

Pampalone A., Caporale, Francesco, [in:] Dizionario Biografico degli Italiani, vol. XVIII, 1975, https://www.treccani.it/enciclopedia/francesco-caporale_%28Dizionario-Biografico%29/ (accessed: 10 IV 2023).
Google Scholar