Konstrukcje typu niedziel dwie — przejaw analogii czy rezultat wpływu obcego?
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6077.51.2.09Słowa kluczowe:
składnia, liczebnik, regionalizm, kresowizmAbstrakt
The study focuses on combining numerals dwa, trzy and cztery with nouns, in particular the constructions like niedziel dwie, where the noun — being the subject which is counted — has the form of plural genitive. Constructions like that, contemporarily treated as incorrect, occurred already in the Old Polish language and became very common in the 16th–18th centuries. In t he 19th century, t hey were rather rare, and in the 20th and 21st centuries they have been preserved only in the area of the Eastern borderland. The reason for the occurrence of such constructions was primarily the impact of the paradigm of numerals from 5 upwards. The genitive form of the noun was also to a large extent determined by the order in which the noun was pushed before the numeral. In the Eastern borderland it was also the influence of Eastern Slavic languages that contributed to the discussed phenomenon — it is also the actual reason for preservation of this construction until today in the Eastern areas.
Pobrania
Bibliografia
Basaj M., 1971, Syntaktyczne tendencje rozwojowe liczebników słowiańskich, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 10.
Google Scholar
Bogusławski A., 1966, Semantyczne pojęcie liczebnika i jego morfologia w języku rosyjskim, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar
Boleski A., 1956, Słownictwo Juliusza Słowackiego (1825–1849), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Warszawa.
Google Scholar
Breza E., 1994, Język inwentarzy wsi Szczytno, Dąbrowa i Szonowo w dawnym pow. człuchowskim z XVIII wieku, w: K. Handke (red.), Polszczyzna regionalna Pomorza. Zbiór studiów, t. 6, SOW, Warszawa.
Google Scholar
Bystroń J., 1895, O użyciu genetivu w języku polskim. Przyczynek do historycznej składni polskiej, „Rozprawy Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności”, t. 22, Kraków, https://polona.pl/item/14343/13/ [dostęp: 15 II 2017].
Google Scholar
Cechosz I., 2001, Polska gwara Oleszkowiec na Podolu. Fleksja imienna i werbalna, Wydawnictwo Naukowe DWN, Kraków.
Google Scholar
Cybulski M., 1980, Język ksiąg radzieckich i ławniczych Sandomierza z lat 1543–1767, w: W. Boryś (red.), Studia językoznawcze. Streszczenia prac doktorskich, t. 5, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar
Cybulski M., 1983, Język księgi urzędu gromadzkiego Spytkowic pod Jordanowem z lat 1612–1703, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 29.
Google Scholar
Dejna K., 1991, Gwara Milna, [w:] tenże, Z zagadnień ewolucji oraz interferencji językowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar
Hrabec S., 1955, O polskiej gwarze wsi Duliby w b. powiecie buczackim, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 3.
Google Scholar
Jadacka H., 2006, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Jurkowski M., 1985, Składnia liczebnika dwa (oba, obadwa) w Listach do Marysieńki Sobieskiego, „Język Polski” 65, z. 5.
Google Scholar
Kaczmarek L., 1965, O trzech regionalizmach w języku Jana Siestrzyńskiego, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 5.
Google Scholar
Karaś H., 2002, Gwary polskie na Kowieńszczyźnie, Wydawnictwo „Aušra”, Warszawa.
Google Scholar
Klemensiewicz Z., 1930, Liczebnik główny w polszczyźnie literackiej. Historia formy i składni, „Prace Filologiczne”, t. 15, http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/publication?id=104446&tab=3 [dostęp: 12 II 2017].
Google Scholar
Klemensiewicz Z., 1961, Szkic gramatycznej charakterystyki poetyckiego języka Słowackiego, w: tenże, W kręgu języka literackiego i artystycznego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Klemensiewicz Z., 1999, Historia języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Klemensiewicz Z., Lehr-Spławiński T., Urbańczyk S., 1965, Gramatyka historyczna języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Koniusz E., 1992, Studia nad językiem Józefa Ignacego Kraszewskiego, cz. 1: Elementy kresowe w powieściach i listach okresu wołyńskiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego, Kielce.
Google Scholar
Koniusz E., 1993, Elementy kresowe w języku Listów do rodziny 1820–1863 J.I. Kraszewskiego, w: H. Bursztyńska (red.), Nad twórczością Józefa Ignacego Kraszewskiego. Studia, Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków.
Google Scholar
Kość J., 1999, Polszczyzna południowokresowa na polsko-ukraińskim pograniczu językowym w perspektywie historycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Google Scholar
Kuraszkiewicz W., 1932, Dialektologia. Przegląd gwar województwa lubelskiego, w: I. Czuma (red.), Monografia statystyczno-gospodarcza województwa lubelskiego, t. 1: Zagadnienia podstawowe, Drukarnia Państwowa w Lublinie, Lublin.
Google Scholar
Kuraszkiewicz W., 1938, Z przeszłości narzecza zamojskiego, „Pamiętnik Lubelski”, t. 3, red. Z. Kukulski.
Google Scholar
Kuryłowicz B.I., 2005, Język polski w szesnastowiecznych księgach miejskich Knyszyna, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Google Scholar
Kurzowa Z., 1972, Studia nad językiem filomatów i filaretów (fonetyka, fleksja, składnia), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, „Prace Językoznawcze”, z. 38, Kraków.
Google Scholar
Kurzowa Z., 1985, Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich do 1939 roku, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Lehr-Spławiński T., Kuraszkiewicz W., Sławski F., 1954, Przegląd i charakterystyka języków słowiańskich, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Lindert B., 1971, Uwagi o języku rzemieślników lubelskich w latach 1550–1788, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 17.
Google Scholar
Małecki A., 1879, Gramatyka historyczno-porównawcza języka polskiego, t. 2, Nakładem Autora, Lwów, https://archive.org/stream/gramatykahistor00magoog#page [dostęp: 30 II 2017].
Google Scholar
Nowowiejski B., 1989, Mowa mieszkańców Sokółki w woj. białostockim, w: B. Falińska (red.), Polszczyzna północno-wschodnia. Metodologia badań językowych, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar
Pelcowa H., 2002, Mowa mieszkańców nadbużańskich wsi województwa lubelskiego w świetle związków językowych polsko-ukraińskich, w: F. Czyżewski (red.), Z dialektologii słowiańskiej, „Rozprawy Slawistyczne Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej”, t. 19, Lublin.
Google Scholar
Piotrowicz E., 1972, Uwagi o języku Księgi cechu kupców miasta Piotrkowa Trybunalskiego, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 18.
Google Scholar
Pisarkowa K., 1984, Historia składni języka polskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar
Sicińska K., 2013, Polszczyzna południowokresowa XVII i XVIII wieku (na podstawie epistolografii), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar
Siuciak M., 2008, Kształtowanie się kategorii gramatycznej liczebnika w języku polskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar
Słoboda A., 2005, Składnia grupy imiennej w staropolszczyźnie. Na przykładzie wielkopolskich rot sądowych XIV i XV wieku, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań.
Google Scholar
Smolińska B., 1983, Polszczyzna północnokresowa z przełomu XVII i XVIII w. Na podstawie rękopisów Jana Władysława Poczobuta Odlanickiego i Antoniego Kazimierza Sapiehy, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar
Sokólska U., 1999, Składnia siedemnastowiecznej polszczyzny Kresów północno-wschodnich, w: B. Nowowiejski (red.), Polszczyzna północno-wschodnia 2, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Google Scholar
Strycharska-Brzezina M., 1979, Języki mniejszości narodowych w tekstach literackich i folklorystycznych, cz. I: Południowokresowa polszczyzna Żydów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Szczepankowska I., 1999, Składnia XVIII-wiecznej polszczyzny kresowej wobec wpływów obcych (na materiale korespondencji K.S. Radziwiłła, w: B. Nowowiejski (red.), Polszczyzna północno-wschodnia 2, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Google Scholar
Szerech J., 1952, Probleme der Bildung des Zahlwortes als Redeteil in den slavischen Sprachen, Lund.
Google Scholar
Treder J., 1996, Wybrane zjawiska językowe w Inwentarzu starostwa skarszewskiego z 1628 r., w: K. Handke (red.), Polszczyzna regionalna Pomorza. Zbiór studiów, t. 7, SOW, Warszawa.
Google Scholar
Trypućko J., 1955–1957, Język Władysława Syrokomli (Ludwika Kondratowicza). Przyczynek do dziejów polskiego języka literackiego w wieku XIX, t. 1–2, Uppsala: A.-B. Lundequistska Bokhandeln.
Google Scholar
Urbańczyk S., 1962, Zarys dialektologii polskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Warda-Radys L., 2004, Morfologia w XVII‑wiecznych inwentarzach biskupstwa chełmińskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Google Scholar
Weiss-Brzezinowa M., 1965, Regionalizmy kresowe w Pamiętniku Rusieckiej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, „Prace Językoznawcze”, z. 15.
Google Scholar
Wiśniewska H., 1975, Polszczyzna przemyska wieków XVII–XVIII, „Prace Językoznawcze Polskiej Akademii Nauk”, t. 78, Wrocław.
Google Scholar
Wiśniewska H., 1976, Związki poboczne zdania w XVII‑wiecznych księgach lubelskich, „Język Polski” LVI, z. 5.
Google Scholar
Wiśniewska H., 1986, Regionalizmy czy kolokwializmy (na przykładzie księgi złoczyńców z lat 1644–1647), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, t. 12.
Google Scholar
Wróbel A., 1984, O niektórych właściwościach fonetycznych i fleksyjnych XVII‑i XVIII‑wiecznej polszczyzny chełmińskiej, w: H. Wiśniewska, Cz. Kosyl (red.), Polszczyzna regionalna w okresie renesansu i baroku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar
Zaleski J., 1975, Język Aleksandra Fredry, cz. 2: Fleksja, składnia, słowotwórstwo, słownictwo, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar
Zawilska K., 2007, Polszczyzna toruńskich gazet rękopiśmiennych z XVII i XVIII wieku. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo „Sorus”, Toruń.
Google Scholar
Ананьева Н.Е., 1983, К вопросу о диалектной принадлежности польского говора двух сел на территории Ураинской ССР, w: J. Rieger, W. Werenicz (red.), Studia nad polszczyzną kresową, t. 2, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar
Безпалько О.П., Бойчук М.К., Жовтобрюх М.А., Самійленко С.П., Тараненко І.Й., 1957, Історична граматика української мови, Радянська школа, Київ.
Google Scholar
Жовтобрюх М.А., Кулик Б.М., 1959, Курс сучасної української літературної мови, частина 1, Радянська школа, Київ.
Google Scholar
Шерех Ю., 1951, Нарис сучасної української літературної мови, Видавництво „Молоде життя”, Мюнхен.
Google Scholar
Kresa M., Gwary wschodniego Podlasia — fonetyka, fleksja, składnia, http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=mapa-serwisu&l2=&l3=&l4=podlasie-gwara-regionu-mwr [dostęp: 14 I 2017].
Google Scholar
Puls Polski, http://pulspolski.tv/2011/07/babcia-michalina-z-wojslawic-rapuje-w-radio-kurierze/ [dostęp: 14 I 2017].
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.