Opowiadanie „naukowe” – gatunek literacki czy popularnonaukowy? Charakterystyka genologiczna

Anetta Gajda

doi:10.18778/0208-6077.54.08

Authors

Anetta Gajda Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0001-7097-2348

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6077.54.08

Keywords:

scientific story, linguistic and literary genetics, classification of popular science genre, turn of the XIX and XX century

Abstract

The article presents a genological analysis of scientific stories dedicated to young people from the turn of the XIX and XX century whose authors were both eminent scholars and promoters of this period. The author points out features typical for narrative genres and at the same time elements characteristic for scientific texts. She proves that typical elements of artistic literature are subordinated to the cognitive and facilitating function. Moreover, the author attempts to organise/classify texts which popularise scientific knowledge taking into account the theory of family similarity of L. Wittgenstein and including the studied texts of a hybrid nature into the family of genres (next to reading books, stories, tales) of paraliterary texts aimed at popularising science among children and young people. According to the author, this family is related to a group of popular science genres (such as popular science: monograph, article, lecture, talk) intended for people who graduated from primary school and autodidacts.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Brzeziński M., 1912, Opowiadania o ciekawych i pożytecznych rzeczach. Zebrał M. Brzeziński, Warszawa: Wydawnictwo im. M. Brzezińskiego, Wyszyński i S-ka.
Google Scholar

Dyakowski B., 1928, Gąski Marysi. Opowiadanie przyrodnicze (wcale nie o gęsiach), Warszawa: Gebethner i Wolff.
Google Scholar

Dyakowski B., 1933, Nasze zboża. Opowiadania przyrodniczo-obyczajowe, seria: „Biblioteczka Przyrodnicza”, Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.
Google Scholar

Dyakowski B., 1938, Leszek jedzie na Podole. Opowiadanie o jaszczurkach, wężach i żółwiach krajowych, Warszawa: „Nasza Księgarnia”.
Google Scholar

Haberkantówna W., 1928, Śmietnik. Opowiadania przyrodnicze z 48 rysunkami, Lwów–Warszawa: Książnica–Atlas.
Google Scholar

Joteyko-Rudnicka Z., 1903, Nowe wieczory czwartkowe. Opowiadania przyrodnicze dla młodego wieku, Warszawa: Gebethner i Wolff.
Google Scholar

Kramsztyk S., 1905, Opowiadania z niwy naukowej. Dla młodych przyjaciół, Warszawa: E. Wende i S-ka.
Google Scholar

Umiński W., 1918, Gady i płazy. Opowiadania o życiu jaszczurek, wężów, krokodylów, żółwi i płazów. Z licznymi rysunkami, Warszawa: Wydawnictwo im. M. Brzezińskiego.
Google Scholar

Zaleska M., 1871, Wieczory czwartkowe. Opowiadania o cudach przyrody i znakomitszych odkryciach naukowych młodocianemu wiekowi poświęcone przez Starego przyjaciela dzieci, Warszawa: Gebethner i Wolff.
Google Scholar

Bartoszewicz A., 1991, Opowiadanie, w: J. Bachórz, A. Kowalczykowa (red.), Słownik literatury polskiej XIX wieku, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Filipkowska-Szemplińska J., Gutry M. (oprac.), 1927, Katalog Biblioteki Wzorowej dla dzieci i młodzieży, z przedmową H. Radlińskiej, Warszawa: Związek Księgarzy Polskich.
Google Scholar

Gajda A., 2020, Monografia popularnonaukowa przełomu XIX i XX stulecia. Studium genologiczne, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Gazda G. (red.), 2012, Słownik rodzajów i gatunków literackich, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Gorzechowska M., Ostromęcka J. (oprac.), 1922, Katalog podstawowy książek dla bibljotek powszechnych, Warszawa: Książnica-Atlas.
Google Scholar

Lämmert E., 1980, Formy budowy opowiadania, w: R. Handke (red.), Teoria form narracyjnych w niemieckim kręgu językowym, Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 183–219.
Google Scholar

Mitosek Z. (red.), 2004, Opowiadanie w perspektywie badań porównawczych, Kraków: Universitas.
Google Scholar

Ostaszewska D., Cudak R. (red.), 2007, Polska genologia literacka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Owczarek B., 1975, Opowiadanie i semiotyka. O polskiej nowelistyce współczesnej, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Owczarek B., Mitosek Z., Grajewski W. (red.), 2001, Praktyki opowiadania, Kraków: Universitas.
Google Scholar

Rejter A., 2011, Przeobrażenia gatunków literackich w kontekście komunikacji społecznej (na przykładzie noweli), w: D. Ostaszewska (red.), Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 4: Gatunek a komunikacja społeczna, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 493–503.
Google Scholar

Sławiński J., 1989, Opowiadanie, w: M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, T. Okopień-Sławińska, J. Sławiński (red.), Słownik terminów literackich, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Spis książek 1929, Spis książek poleconych do bibliotek szkolnych przez Komisję Oceny książek do czytania przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w latach od 1923 do 1928 włącznie, Warszawa: Książnica–Atlas.
Google Scholar

Szczęsna E., 2004, Narracja jako chwyt tekstowy, w: Z. Mitosek (red.), Opowiadanie w perspektywie badań porównawczych, Kraków: Universitas, s. 251–266.
Google Scholar

Wojtak M., 2004, Gatunki prasowe, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar