The pattern of the letter as a tool for education and upbringing of children and youth in the XIX century (based on the letter-writing manuals by Józef Chociszewski)
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6077.54.07Keywords:
pattern of the letter, style, values, genologyAbstract
The article analyzes the XIX century collection of letter patterns prepared by Józef Chociszewski for children and youths: Listownik dla młodzieży zawierający wzory listów z dodatkiem powinszowań, łamigłówek, wierszyków, powiastek i nauki grzeczności dla młodzieży (Bytom 1900). Letters included in this publication were examined in terms of the author’s use of their species traits (at the structural, pragmatic, cognitive and stylistic level) for youth education.
The pattern of the letter by Chociszewski is not only a collection of examples of kids’ and youths’ correspondence, but above all a tool for various aspects of education and upbringing of young Poles during the partitions. The author tried to develop general language skills in his readers and encourage the use of the Polish language, presenting a very wide selection of lexis, formulas and stylistic means for reproduction in various communication situations. He taught them ”language savoir-vivre”. A clear educational purpose were also: a selection of the content of fictitious letters, selection of the authors of authentic letters and the rich system of values characteristic in the Polish Catholic family presented in the letters. In this way, J. Chociszewski aimed to show the Polish culture in the letter-writing manuals and to shape Polish national consciousness.
Downloads
References
Błażewicz E., 1981, Podręczniki pisania listów w Polce XIX wieku jako źródło historyczne, „Studia Źródłoznawcze. Commentationes” 26, s. 175–182.
Google Scholar
Ihnatowicz E., 1992, Listy autorów listowników drugiej połowy XIX wieku, „Przegląd Humanistyczny” 6, s. 175–182.
Google Scholar
Jakubiak K., Nawrot-Borowska M., 2016, Rodzina polska w XIX wieku jako środowisko wychowawcze i jej funkcja edukacyjna, „Studia Paedagogica Ignatiana. Rocznik Wydziału Pedagogicznego Akademii Ignatianum w Krakowie” 19 (2), s. 15–46. http://dx.doi.org/10.12775/SPI.2016.2.001
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.12775/SPI.2016.2.001
Janiak-Jasińska A., 2000, Wyznaczniki sztuki epistolograficznej w świetle listowników z 2 połowy XIX wieku, w: J. Sztachelska, E. Dąbrowicz (red.), Sztuka pisania. O liście polskim w wieku XIX, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 255–263.
Google Scholar
Królikowski J.F., 1826, Proste zasady stylu polskiego, rozmaitymi postrzeżeniami względem języka, dla użytku jasno, zwięźle, poprawnie, gładko i szczerze po polsku pisać chcących, praktycznie w przykładach okazane, a wzorami rozmaitego toku i sposobu pisania, nauką o listach, wykładem pewnej liczby synonimów i kilku rozprawkami o języku tudzież wyjaśnieniami pisowni dopełnione, Poznań: Król. Nadworna Drukarnia W. Deckera i Spółki, J.A. Munk.
Google Scholar
Książek E., 2008, Tekst epistolarny w świetle etykiety językowej, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Google Scholar
Lewińska A., 2012, Ojców mowę znać należy. Język elementarzy polskich wydawanych na Pomorzu Gdańskim w latach 1840–1920 jako narzędzie kształcenia i wychowania, Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum.
Google Scholar
Matuszewska P., 1979, Drukowane zbiory listów w Polsce XVIII wieku, „Pamiętnik Literacki” 70, z. 4, s. 3–22.
Google Scholar
Matuszewska P., 1982, Listowniki polskie: stan i perspektywy badań, „Pamiętnik Literacki” 73, z. 3/4, s. 41–53.
Google Scholar
Miozga E., 2000, Osiemnastowieczne listowniki. Teoria i praktyka, Katowice: Biblioteka Śląska.
Google Scholar
Mroczek K., 1978, Tytulatura w korespondencji staropolskiej jako problem stosunku między nadawcą a odbiorcą, „Pamiętnik Literacki” 69, z. 2, s. 127–148.
Google Scholar
Post M., 2001, Efekty i akty perlokucyjne, w: W. Kubiński, D. Stanulewicz (red.), Językoznawstwo kognitywne II. Zjawiska pragmatyczne, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 135–147.
Google Scholar
Puzynina J., 1991, Jak pracować nad językiem wartości, w: J. Bartmiński, J. Puzynina (red.), Język a Kultura, t. 2: Zagadnienia leksykalne i aksjologiczne, Wrocław: Wiedza o Kulturze, s. 129–137.
Google Scholar
Searle J.R, 1969, Speech Acts, Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139173438
Searle J.R., 1980, Czym jest akt mowy?, tłum. H. Buczyńska-Garewicz, „Pamiętnik Literacki” 71, z. 2, s. 241–248.
Google Scholar
Skwarczyńska S., 1937, Teoria listu, Lwów: nakładem Towarzystwa Naukowego.
Google Scholar
Sławiński J. (red.), 1988, Słownik terminów literackich, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar
Sobkowiak W., 1937, Józef Chociszewski (1837–1914), Gniezno: [s.n.], http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/applet?mimetype=image%2Fx.djvu&sec=false&handler=djvu_html5&content_url=%2FContent%2F7505%2Fdirectory.djvu (dostęp: 15.03.2018).
Google Scholar
Socha I., 2001, „Przykładne, użyteczne i zabawne”. O polskich książkach dla młodego odbiorcy na Śląsku w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Szafranalias-Szafrańska I., 2016, Książka użytkowa dla dzieci i młodzieży w drugiej połowie XIX w., „Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media” 4 (23), s. 11–41.
Google Scholar
Wieczorek U., 1999, Wartościowanie, perswazja, język, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar
Winniczuk L., 1953, Epistolografia. Łacińskie podręczniki epistolograficzne w Polsce XV–XVI wieku, Warszawa: Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego.
Google Scholar
Wojtak M., 2004, Gatunki prasowe, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar
Wojtak M., 2014, Genologiczna analiza tekstu, „Prace Językoznawcze” 16, z. 3, s. 63–71.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
