Problem zmiany językowej a normalizacja i kodyfikacja polszczyzny

Mirosława Siuciak

doi:10.18778/0208-6077.54.01

Authors

Mirosława Siuciak Uniwersytet Śląski https://orcid.org/0000-0001-9770-6605

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6077.54.01

Keywords:

language change, usus, standardisation, codification

Abstract

The article deals with the relationship between language changes and the processes of standardisation and codification. Standardisation is understood here as a natural process, taking place as a result of transformations in linguistic usage (usus), in which one of the competing language variants gains advantage and usually replaces the older one. On the other hand, codification is an external phenomenon, controlled by specialists-linguists, who arbitrarily determine the standard binding in the language. As codification is usually carried out in conjunction with changes in linguistic usage, it then becomes a confirmation of the process of standardisation. However, in some instances linguists prefer certain forms despite common use being different, or they do not keep pace with changes. Consequently, the codified official standard may in some aspects differ significantly from linguistic usage.

In the history of Polish culture, the XIX century is a clear caesura. Before this period, standardisation proceeded in a natural way, without the interference of linguists, so the changes in the language system were significant at that time. Since the XIX century, because every change has been evaluated by specialists, certain natural language processes have been slowed down. As a result of the development of linguistics and the increased role of linguists in social life in the XX century, the role of codification factors increased significantly, although many linguists maintain a cautious attitude towards the observed changes.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Aitchison J., 2012, Language Change. Progress or Decay?, Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139151818

Bajerowa I., 1969, Strukturalna interpretacja historii języka, „Język Polski” 49, s. 81–103.
Google Scholar

Bajerowa I., 1977, Aktualne problemy polityki językowej, „Socjolingwistyka” 1, s. 4–18.
Google Scholar

Bajerowa I., 1993, Język ogólnopolski XX wieku, w: J. Bartmiński (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2, Współczesny język polski, Wrocław: Wydawnictwo Wiedza o Kulturze, s. 27–52.
Google Scholar

Bajerowa I., 1998, Dwa spojrzenia na ewolucję języka ogólnopolskiego, „Prace Filologiczne” 43, s. 45–51.
Google Scholar

Bajerowa I., 2000, Tendencja do normalizacji jako główny czynnik rozwojowy polskiego języka ogólnego, w: K. Rymut, W. Rzepka (red.), Studia historycznojęzykowe III. Rozwój polskiego systemu językowego, Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, s. 9–14.
Google Scholar

Bajerowa I., 2003, Zarys historii języka polskiego 1939–2000, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Borawski S., 2005, Podstawy idei poznawczej studiów nad dziejami używania języka. Esej o diachronii, w: S. Borawski (red.), Rozprawy o historii języka polskiego, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, s. 13–62.
Google Scholar

Hawrysz M., 2016, Kilka uwag o stylu XIX-wiecznych poradników językowych, w: J. Ignatowicz-Skowrońska, R. Sidorowicz (red.), Donum amicitiae. Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Ewie Kołodziejek, Szczecin: Volumina.pl Daniel Krzanowski, s. 61–72.
Google Scholar

Honowska M., 2000, Kłopoty z „rozwojem”, w: K. Rymut, W. Rzepka (red.), Studia historycznojęzykowe III. Rozwój polskiego systemu językowego, Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, s. 15–19.
Google Scholar

Jodłowski S., 1979, Losy polskiej ortografii, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Klemensiewicz Z., 1949, [rec.], Słoński S., Słownik polskich błędów językowych, Warszawa 1947, „Język Polski” 29, s. 173–182.
Google Scholar

Kryński A., 1920, Jak nie należy mówić i pisać po polsku, Warszawa: Druk Straszewiczów.
Google Scholar

Nitsch K., Rozwadowski J., 1920, Liberum veto choćby w ortografii, „Język Polski” 3, s. 81–86.
Google Scholar

Pastuch M., Siuciak M., 2014, Współczesne zmiany rekcji czasowników jako przejaw stałej tendencji w dziejach polszczyzny (na przykładzie dopełniacza i biernika), „Forum Lingwistyczne” 1, s. 77–87.
Google Scholar

Przyklenk J., 2018, Pytając o zmianę językową. Językoznawstwo historyczne a socjolingwistyka, w: M. Pastuch, M. Siuciak (red.), Historia języka w XXI wieku. Stan i perspektywy, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 44–54.
Google Scholar

Siuciak M., 2008, Kształtowanie się kategorii gramatycznej liczebnika w języku polskim, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Siuciak M., 2011, Wpływ oddziaływań kodyfikacyjnych na przebieg procesów językowych, w: S. Borawski, M. Hawrysz (red.), Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze 2010, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, s. 147–164.
Google Scholar

Siuciak M., 2017, Wykorzystanie metod i wyników badań historycznojęzykowych w ustalaniu współczesnej normy językowej, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 73, s. 131–142.
Google Scholar

Słoński S., 1947, Słownik polskich błędów językowych, Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar

Szober S., 1938, Słownik ortoepiczny: jak mówić i pisać po polsku, Warszawa: M. Arct.
Google Scholar

Wilkoń A., 2010, Trwanie a zmiana w języku, „LingVaria” 5, nr 2, s. 69–74.
Google Scholar