Język a płeć w wybranych aspektach dyskursu katolickiego

Aleksander Gomola

doi:10.18778/0208-6077.55.10

Authors

Aleksander Gomola Uniwersytet Jagielloński https://orcid.org/0000-0002-3929-2210

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6077.55.10

Keywords:

Catholicism, Bible, mysticism, feminist theology, discrimination of women

Abstract

The article explores the gender roles of men and women in selected aspects of the Catholic discourse: the Bible, doctrine, liturgy and mysticism. It demonstrates that the biblical vision of gender roles that depreciates women is still present in the doctrine and liturgy of Catholicism, while in medieval Catholic mysticism it was the basis of „spousal mysticism” resulting in texts with sexual connotations written by women. The biblical understanding of gender roles is still visible in the contemporary Catholic discourse in Poland, as evidenced by the critical attitude of the Church hierarchy towards the LGBT+ people and the current initiatives of Polish laymen referring to military imagery.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Adamczyk J., 2006, Możliwość udziału kobiet w ministerialnej posłudze Kościoła, „Poznańskie Studia Teologiczne” 20, s. 179–200.
Google Scholar

Adamiak E., 2001, Kobieta w Kościołach i wspólnotach chrześcijańskich. Próba syntezy teologicznej, „Poznańskie Studia Teologiczne” 11, s. 91–114.
Google Scholar

Arcybiskup Jędraszewski o tęczowej zarazie, 2019, https://tvn24.pl/polska/arcybiskup-marek-jedraszewski-teczowa-zaraza-zamiast-czerwonej-ra957818-2308295 (dostęp 18.09.2020).
Google Scholar

Badyda E., 2011, Kobieta ksiądz i co dalej? O problemach językowych związanych z ordynowaniem kobiet na duchownych, „Poradnik Językowy” 3, s. 30–43.
Google Scholar

Baron A., 2011, Kobieta w świadectwach Kościoła starożytnego, w: Ł. Kamykowski, Z.J. Kijas, A. Napiórkowski (red.), Kobieta w Kościele: materiały z sesji ekumenicznej zorganizowanej przez Międzywydziałowy Instytut Ekumenii i Dialogu Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie oraz Oddział Krakowski Polskiej Rady Ekumenicznej, 18 listopada 2008 roku, Kraków: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, Wydawnictwo Naukowe, s. 9–53.
Google Scholar

Breviarium Fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, 2007, oprac. I. Bokwa, T. Gacia, S. Laskowski, H. Wojtowicz, Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.
Google Scholar

Bynum W.C., 1987, Holy Feast and Holy Fast: The Religious Significance of Food to Medieval Women, Berkeley–Los Angeles–London: University of California Press.
Google Scholar

Dailey P., 2012, The Body and Its Senses, w: A. Hollywood, P.Z. Beckman (red.), The Cambridge Companion to Christian Mysticism, Cambridge: Cambridge University Press, s. 264–276.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CCO9781139020886.020

Dijk T. van, 2001, Badania nad dyskursem, w: T. van Dijk (red.), Dyskurs jako struktura i proces, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 9–44.
Google Scholar

Duda S., 2020, Mistyczne wodzenie na pokuszenie, „Więź” 3, s. 65–80.
Google Scholar

Flotow L. von, 2016, Translation and Gender. Translating in the Era of Feminism, London: Routledge.
Google Scholar

Fudge T., 2016, Medieval Religion and Its Anxieties. History and Mystery in Other Middle Ages, London: Palgrave Macmillan.
Google Scholar

Gomola A., 2007, Czy Biblia mówi to, co mówi? Feministyczna interpretacja tekstu biblijnego Elisabeth Schüssler Fiorenzy, „Er(r)Go. Teoria – Literatura – Kultura” 14, s. 43–51.
Google Scholar

Gomola A., 2009, Język inkluzywny w angielskich i polskich przekładach Biblii: moda, fanaberia, potrzeba?, w: S. Koziara, W. Przyczyna (red.), Polszczyzna biblijna – między tradycją a współczesnością, Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, s. 167–181.
Google Scholar

Gomola A., 2010a, Bóg Kobiet. Studium językoznawczo-teologiczne, Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos.
Google Scholar

Gomola A., 2010b, Myśl feministyczna w przekładach Biblii, „Przekładaniec” 2 (24), s. 212–227.
Google Scholar

Gomola A., 2016, Aspects of gender neutral language in selected English and Polish translations of the New Testament, ,,Open Theology” 2 (1), s. 621–635.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/opth-2016-0049

Gomola A., 2018, Propozycje liturgiczne Kościoła kobiet (Women Church): Analiza językoznawcza, w: B. Drabik, W. Przyczyna (red.), Język w liturgii, Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, s. 439–450.
Google Scholar

Górecka M., 2005, Średniowieczna mistyka kobiet jako osobliwy fenomen kulturowy średniowiecza, „Roczniki Humanistyczne” 4, s. 227–240.
Google Scholar

Götz I.L., 2004, Sex and mysticism, „CrossCurrents” 54, s. 7–22.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1741-5446.2004.00016.x

Habrajska G., 1994, Obraz kobiety w Biblii, w: J. Anusiewicz, K. Handke (red.), „Język a Kultura” t. 9, s. 45–74.
Google Scholar

Halkes C., 1993, Magnificat. Pieśń Protestu, „Więź” 1, s. 78–81.
Google Scholar

Jakubek-Raczkowska M., 2014, „Amoris sagittae et spicula”. Cielesne aspekty mistyki bł. Doroty z Mątów – próba reinterpretacji, „Studia Elbląskie” 15, s. 165–187.
Google Scholar

Johnson E.A., 1992, She Who Is: The Mystery of God in Feminist Theological Discourse, New York: Crossroad.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S036096690002750X

Kołakowski L., 1987, Jeśli Boga nie ma... O Bogu, diable, grzechu i innych zmartwieniach tak zwanej filozofii religii, przekł. T. Baszniak, M. Panufnik, Londyn: Aneks.
Google Scholar

Konferencja Episkopatu Polski, 2020, https://episkopat.pl/dokumenty/#1455586207642-3be64013-5c40 (dostęp 18.09.2020).
Google Scholar

Koziara S., 1994, Status i funkcja form adresatywnych w języku współczesnych kazań, w: W. Przyczyna (red.), Fenomen Kazania, Kraków: Homo Dei, s. 136–145.
Google Scholar

Krakowiak C., 2006, Lektor w historii i we współczesnych dokumentach Kościoła. Kobieta lektor, „Anamnesis” 46, s. 59–73.
Google Scholar

Kramarae C., 2007, Teoria zagłuszanej grupy, w: E. Griffin (red.), Podstawy komunikacji społecznej, przekł. O. i W. Kubińscy, M. Kacmajor, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 499–509.
Google Scholar

Lakoff R., 2004, Language and Woman’s Place. Text and Commentaries, Oxford: Oxford University Press.
Google Scholar

Leszczyńska K., Zych Ł., 2011, Wzory kobiecości w dyskursie Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce, w: K. Slany (red.), Kalejdoskop genderowy. W drodze do poznania płci społeczno-kulturowej w Polsce, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 201–216.
Google Scholar

Łaziński M., 2006, O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo-płciowa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Maciejowski J., 2010, Meandry mistyki: między herezją a ortodoksją, „Znak” 661, s. 61–70.
Google Scholar

Majewski J., 2005, Teologia na rozdrożach, Kraków: Znak.
Google Scholar

Majewski J., 2014, Watykańska strażniczka ortodoksji a teologia. O kilku problemach Kościoła na przełomie XX i XXI wieku, „Znak” 705, s. 15–25.
Google Scholar

Maliszewska A., 2020, „Nowy feminizm” Jana Pawła II. Krytyczna ocena z perspektywy katolicko-feministycznej, „Studia Bobolanum” 1 (31), s. 71–97.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.30439/2020.1.4

McAleese M., 2018, The time is now for change in the Catholic Church, https://voicesoffaith.org/conversations-1/2018/3/23/mary-mcaleese-opening-keynote-international-womens-day-2018 (dostęp 8.10.2020).
Google Scholar

McGinn B., McGinn Ferris P., 2009, Mistycy wczesnochrześcijańscy. Wizje Boga u mistrzów duchowych, przekł. E.E. Nowakowska, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

McGowin H.E., 2011, Eroticism and Pain in Mechthild of Magdeburg’s ‘The Flowing Light’, „New Blackfriars” 92 (1041), s. 607–622.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1741-2005.2010.01392.x

Mollenkott V., 1994, The Divine Feminine. The Biblical Imagery of God as Female, New York: Crossroad.
Google Scholar

Mszał Rzymski dla diecezji polskich, 1986, Poznań–Warszawa: Pallotinum.
Google Scholar

Nobus D., 2015, The Sculptural Iconography of Feminine Jouissance. Lacan’s Reading of Bernini’s Saint Teresa in Ecstasy, „The Comparatist” 39, s. 22–46.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1353/com.2015.0019

Ohler A., 1996, Postacie kobiet w Biblii, przekł. H. Podgórni, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar

Ostafiński W., 2011, Waga pierwszego zdania, czyli jak zaczynać kazanie, „Roczniki Liturgiczno-Homiletyczne” 2 (58), s. 193–212.
Google Scholar

Petry Mroczkowska J., 2008, Kobiety na II Soborze Watykańskim, „Znak” 642, s. 90–98.
Google Scholar

Podgórska J., 2020, Rycerki czy kusicielki, „Polityka” 4, s. 28–30.
Google Scholar

Prezydium Konferencji Episkopatu Polski, 2020, Oświadczenie Prezydium Konferencji Episkopatu Polski w sprawie Konwencji Stambulskiej, https://episkopat.pl/prezydium-episkopatu-ws-konwencji-stambulskiej-malzenstwo-to-trwaly-zwiazek-kobiety-i-mezczyzny-2/ (dostęp 18.09.2020).
Google Scholar

Prusak J., 2020, Obrona zamiast dialogu, https://www.tygodnikpowszechny.pl/obrona-zamiast-dialogu-164649 (dostęp 18.09.2020).
Google Scholar

Ratzinger J., Messori V., 1986, Raport o stanie wiary. Z ks. kardynałem Josephem Ratzingerem rozmawia Vittorio Messori, przekł. Z. Oryszyn, J. Chrapek, Kraków: Znak.
Google Scholar

Russell L.M. (red.), 2004, Feminist Interpretation of the Bible, Oxford: Blackwell.
Google Scholar

Rzecznik Episkopatu: ambony kościelne służą wyłącznie do głoszenia Słowa Bożego, 2020, https://www.niedziela.pl/artykul/54867/Rzecznik-Episkopatu-ambony-koscielne (dostęp 18.09.2020).
Google Scholar

Schüssler Fiorenza E., 1984, Bread Not Stone. The Challenge of Feminist Biblical Interpretation, Boston: Beacon Press.
Google Scholar

Schüssler Fiorenza E., 1992, But She Said. Feminist Practices of Biblical Interpretation, Boston: Beacon Press.
Google Scholar

Schüssler Fiorenza E., 1994, Searching the Scriptures, London: S.C.M. Press.
Google Scholar

Schüssler Fiorenza E., 2013, Kościół Kobiet. Hermeneutyczny Środek Feministycznej Interpretacji Biblii, „Praktyka Teoretyczna” 8 (2), s. 197–217.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/prt.2013.2.9

Simon S., 2010, Gender in Translation. Cultural Identity and the Politics of Transmission, London–New York: Routledge.
Google Scholar

Slade C., 1995, St. Teresa of Avila. Author of a Heroic Life, Berkeley–Los Angeles–London: University of California Press.
Google Scholar

Spodnie nie dla kobiety, 2020, https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,26283908,kobieta-nie-bedzie-nosila-ubioru-mezczyzny-katolicko-narodowa.html (dostęp 18.09.2020).
Google Scholar

Stypa H., 2011, Bracia i siostry – rytuały językowe na przykładzie mszy świętej, w: M. Cieszkowski, J. Szczepaniak (red.), Język, rytuał, płeć, Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, s. 85–97.
Google Scholar

Szwed A., 2015, Ta druga: obraz kobiety w nauczaniu Kościoła rzymskokatolickiego i w świadomości księży, Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.
Google Scholar

Tanner N., 2015, Krótka historia Kościoła katolickiego. Nowe spojrzenie, przekł. A. Gomola, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar

Tomasz z Akwinu, 1980, Człowiek. Cz. 2. 1. 85–102, przekł. S. Bełch, London: Veritas.
Google Scholar

Trible P., 2002, Texts of Terror. Literary-Feminist Readings of Biblical Narratives, London: SCM.
Google Scholar

Waszakowa K., 1993, Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Rzeczowniki z formantami paradygmatycznymi, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Wiewiór S., 2012, Zwroty adresatywne współczesnych kazań, „Język–Szkoła–Religia” 7 (2), s. 89–97.
Google Scholar

Wilken R.L., 2015, Pierwsze tysiąc lat. Historia chrześcijaństwa, przekł. A. Gomola, Kraków: Wydawnictwo M.
Google Scholar

Wipszycka E., 1994, Kościół w świecie późnego antyku, Warszawa: PIW.
Google Scholar

Wojownicy Maryi, 2017, https://www.facebook.com/WMaryi/posts/d41d8cd9/425973114429562/ (dostęp 18.09.2020).
Google Scholar

Wojownicy Maryi, 2020, http://www.wojownicymaryi.pl/ (dostęp 18.09.2020).
Google Scholar

Young F., 2001, Sexuality and Devotion: Mystical Readings of the Song of Songs, „Theology & Sexuality” 14, s. 80–96.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/135583580100701407

Żołnierze Chrystusa, 2020, https://xn--ch-vva.pl/ (dostęp 18.09.2020).
Google Scholar