Opowiadanie „naukowe” – gatunek literacki czy popularnonaukowy? Charakterystyka genologiczna

Anetta Gajda

doi:10.18778/0208-6077.54.08

Autor

Anetta Gajda Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0001-7097-2348

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6077.54.08

Słowa kluczowe:

opowiadanie naukowe, genologia lingwistyczna i literaturoznawcza, klasyfikacja gatunków popularnonaukowych, przełom XIX i XX w.

Abstrakt

Artykuł przedstawia analizę genologiczną przeznaczonych dla młodzieży opowiadań naukowych z przełomu XIX i XX w., których autorami byli wybitni uczeni, a zarazem popularyzatorzy tego okresu. Autorka wskazuje na cechy typowe dla gatunków narracyjnych, a jednocześnie elementy charakterystyczne dla tekstów naukowych. Udowadnia, iż elementy typowe dla piśmiennictwa artystycznego są podporządkowane funkcji poznawczej i uprzystępniającej. Dokonuje ponadto próby umiejscowienia badanego gatunku wśród tekstów popularyzujących wiedzę naukową, uwzględniając teorię podobieństwa rodzinnego L. Wittgensteina i zaliczając badane teksty o charakterze hybrydalnym do rodziny gatunków (obok czytanek, bajek, gawęd) paraliterackich, służących popularyzacji nauki wśród dzieci i młodzieży. Rodzina ta — według autorki — jest rodziną pokrewną dla grupy gatunków popularnonaukowych (takich jak: monografia popularnonaukowa, artykuł popularnonaukowy, wykład popularnonaukowy, odczyt popularnonaukowy, pogadanka), przeznaczonych dla osób, które ukończyły szkołę podstawową oraz dla samouków.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Brzeziński M., 1912, Opowiadania o ciekawych i pożytecznych rzeczach. Zebrał M. Brzeziński, Warszawa: Wydawnictwo im. M. Brzezińskiego, Wyszyński i S-ka.
Google Scholar

Dyakowski B., 1928, Gąski Marysi. Opowiadanie przyrodnicze (wcale nie o gęsiach), Warszawa: Gebethner i Wolff.
Google Scholar

Dyakowski B., 1933, Nasze zboża. Opowiadania przyrodniczo-obyczajowe, seria: „Biblioteczka Przyrodnicza”, Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.
Google Scholar

Dyakowski B., 1938, Leszek jedzie na Podole. Opowiadanie o jaszczurkach, wężach i żółwiach krajowych, Warszawa: „Nasza Księgarnia”.
Google Scholar

Haberkantówna W., 1928, Śmietnik. Opowiadania przyrodnicze z 48 rysunkami, Lwów–Warszawa: Książnica–Atlas.
Google Scholar

Joteyko-Rudnicka Z., 1903, Nowe wieczory czwartkowe. Opowiadania przyrodnicze dla młodego wieku, Warszawa: Gebethner i Wolff.
Google Scholar

Kramsztyk S., 1905, Opowiadania z niwy naukowej. Dla młodych przyjaciół, Warszawa: E. Wende i S-ka.
Google Scholar

Umiński W., 1918, Gady i płazy. Opowiadania o życiu jaszczurek, wężów, krokodylów, żółwi i płazów. Z licznymi rysunkami, Warszawa: Wydawnictwo im. M. Brzezińskiego.
Google Scholar

Zaleska M., 1871, Wieczory czwartkowe. Opowiadania o cudach przyrody i znakomitszych odkryciach naukowych młodocianemu wiekowi poświęcone przez Starego przyjaciela dzieci, Warszawa: Gebethner i Wolff.
Google Scholar

Bartoszewicz A., 1991, Opowiadanie, w: J. Bachórz, A. Kowalczykowa (red.), Słownik literatury polskiej XIX wieku, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Filipkowska-Szemplińska J., Gutry M. (oprac.), 1927, Katalog Biblioteki Wzorowej dla dzieci i młodzieży, z przedmową H. Radlińskiej, Warszawa: Związek Księgarzy Polskich.
Google Scholar

Gajda A., 2020, Monografia popularnonaukowa przełomu XIX i XX stulecia. Studium genologiczne, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Gazda G. (red.), 2012, Słownik rodzajów i gatunków literackich, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Gorzechowska M., Ostromęcka J. (oprac.), 1922, Katalog podstawowy książek dla bibljotek powszechnych, Warszawa: Książnica-Atlas.
Google Scholar

Lämmert E., 1980, Formy budowy opowiadania, w: R. Handke (red.), Teoria form narracyjnych w niemieckim kręgu językowym, Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 183–219.
Google Scholar

Mitosek Z. (red.), 2004, Opowiadanie w perspektywie badań porównawczych, Kraków: Universitas.
Google Scholar

Ostaszewska D., Cudak R. (red.), 2007, Polska genologia literacka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Owczarek B., 1975, Opowiadanie i semiotyka. O polskiej nowelistyce współczesnej, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Owczarek B., Mitosek Z., Grajewski W. (red.), 2001, Praktyki opowiadania, Kraków: Universitas.
Google Scholar

Rejter A., 2011, Przeobrażenia gatunków literackich w kontekście komunikacji społecznej (na przykładzie noweli), w: D. Ostaszewska (red.), Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 4: Gatunek a komunikacja społeczna, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 493–503.
Google Scholar

Sławiński J., 1989, Opowiadanie, w: M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, T. Okopień-Sławińska, J. Sławiński (red.), Słownik terminów literackich, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Spis książek 1929, Spis książek poleconych do bibliotek szkolnych przez Komisję Oceny książek do czytania przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w latach od 1923 do 1928 włącznie, Warszawa: Książnica–Atlas.
Google Scholar

Szczęsna E., 2004, Narracja jako chwyt tekstowy, w: Z. Mitosek (red.), Opowiadanie w perspektywie badań porównawczych, Kraków: Universitas, s. 251–266.
Google Scholar

Wojtak M., 2004, Gatunki prasowe, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar