Prospekty i inne wypowiedzi odredakcyjne w polskiej prasie osiemnastowiecznej, czyli o budowaniu wspólnoty komunikatywnej

Magdalena Pietrzak

doi:10.18778/0208-6077.59.03

Autor

Magdalena Pietrzak Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0002-2136-356X

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6077.59.03

Słowa kluczowe:

prasa polska, prospekt, wspólnota komunikatywna, XVIII w.

Abstrakt

Prospekt to dość popularna w XVIII i XIX stuleciu forma informowania o nowych publikacjach, w tym o nowych tytułach prasowych. Podstawę materiałową artykułu stanowią prospekty oraz inne wypowiedzi odredakcyjne zapowiadające gazetę. Do badań wybrano teksty z XVIII stulecia, czyli z początków polskiej prasy periodycznej. Był to także czas, w którym prasa w istotny sposób wpływała na propagowanie wartości oświeceniowych. Celem opracowania jest analiza zawartości treściowej prospektów zmierzająca do wskazania czynników, które służyły pozyskiwaniu czytelników, co w konsekwencji prowadziło do tworzenia wspólnoty komunikatywnej. Analizy wykazały, że czynnikiem sprzyjającym powstawaniu wspólnoty czytelniczej była deklaracja redakcji co do celów gazety bliskich wyznawanym wartościom (były to cele wychowawcze, edukacyjne). Dość liczne były odwołania do wartości oświeceniowych, takich jak: nauka, prawda, wolność. W prospektach deklarowano publikowanie aktualnych, pewnych i rzetelnych wiadomości. Starano się pozyskać czytelników także wyglądem gazety (dobrą jakością papieru i druku).

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

M — „Monitor”, 1765, https://www.bcul.lib.uni.lodz.pl/dlibra/publication/69740?language=pl (dostęp: 24.04.2024).
Google Scholar

MP — „Merkuriusz Polski”, 1960, A. Przyboś (oprac.), Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

PGK — Prospectus Wiadomości Politycznych Kraiowych i Zagranicznych pod Tytułem Gazeta Krajowa, 1793, https://rcin.org.pl/ibl/dlibra/publication/78372/edition/58816 (dostęp: 11.03.2024).
Google Scholar

PGNiO — Prospectus Wiadomości Politycznych y Uczonych, Kraiowych y Zagranicznych, pod tytułem Gazeta Narodowa y Obca, 1793, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/149082/display/Default (dostęp: 11.03.2024).
Google Scholar

PKW — Nowe pismo peryodyczne pod tytułem: Korrespondent Warszawski Donoszący Wiadomości Kraiowe y Zagraniczne zacznie wychodzić dnia 3. Maia Roku 1792. w Drukarni Piotra Zawadzkiego na Piekarskiej Ulicy Nro 129; Dodatek do Prospektu Korrespondenta Warszawskiego, Dnia 1 Maia R. 1792 we wtorek o godz. 10 zrana, 1792, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/362095/display/Default (dostęp: 11.03.2024).
Google Scholar

PPW — Prospekt Przewodnika Warszawskiego na prenumeratę wychodzić maiącego co tydzień w poniedziałek od 8. września 1788. w Warszawie, 1788, https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/4994/edition/4787/content (dostęp: 11.03.2024).
Google Scholar

SWW — Suplement do „Wiadomości Warszawskich”, 1770, nr 1, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/284216/display/Default (dostęp: 11.03.2024).
Google Scholar

Aleksandrowska E., 1976, Wstęp. „Monitor” 1765–1785. Rekonesans dziejów redakcji i ideologii, w: „Monitor” 1765–1785, E. Aleksandrowska (wybór, oprac., wstęp), Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. III–CXLVI.
Google Scholar

Bizior R., 2022, Prawda w gazetach rękopiśmiennych z 2. połowy XVIII w. (na wybranym materiale). Rekonesans badawczy, w: M. Kaczor, P. Kładoczny (red.), Prace Aksjologiczne. Język — literatura — kultura — media, t. 3: Dobro — Prawda — Piękno, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, s. 309–331. https://doi.org/10.34768/pa2022r18
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.34768/pa2022r18

Borawski S., 2005, Podstawy idei poznawczej studiów nad dziejami używania języka. Esej o diachronii, w: S. Borawski (red.), Rozprawy o historii języka polskiego, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, s. 13–61.
Google Scholar

Dziki S., 2009, Dzieje prasy polskiej do 1989 r., w: E. Chudziński (red.), Słownik wiedzy o mediach, Warszawa–Bielsko-Biała: Wydawnictwo Szkolne PWN, s. 69–94.
Google Scholar

Goriaczko A., 1953, Gazeta Narodowa i Obca, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Jarosz B., 2023, Język zawodowy polskich dziennikarzy prasowych (XIX–XXI w.), Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Klimowicz M., 1977, Oświecenie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Kolasa W.M., 2012, Kierunki badań nad prasą polską najstarszej doby (1501–1729), „Studia Medioznawcze”, t. 3 (50), s. 65–80.
Google Scholar

Kopaliński W., 1994, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Łojek J., 1963, Ze studiów nad czytelnictwem prasy w Polsce w końcu XVIII wieku (1780–1793), „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”, t. 2, s. 5–31.
Google Scholar

Łojek J., 1976, Prasa polska w latach 1661–1831, w: J. Łojek (red.), Prasa polska w latach 1661–1864, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 11–109.
Google Scholar

Ostaszewska D., 2011, „Merkuriusz Polski” — początek kształtowania się komunikacji masowej, w: S. Borawski, M. Hawrysz (red.), Zielonogórskie seminaria językoznawcze 2010, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, s. 85–96.
Google Scholar

Platt J., 2004, Wstęp, w: „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” (1770–1777), J. Platt (wstęp, oprac.), Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. V–CXXVI.
Google Scholar

Suska D., 2020, Kategoria prasowości i jej wykładniki w osiemnastowiecznych gazetkach rękopiśmiennych Jędrzeja Kitowicza, „Poradnik Językowy”, nr 1, s. 69–78.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.33896/PorJ.2020.1.5

Suska D., 2021, Wykładniki „paktu faktograficznego” w strukturze osiemnastowiecznych gazet rękopiśmiennych Teodora Ostrowskiego: incipity źródłowe, w: E. Horyń, E. Młynarczyk, P. Żmigrodzki (red.), Język polski — między tradycją a współczesnością. Księga jubileuszowa z okazji stulecia Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego, s. 585–594.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.24917/9788380846258.47