”Zdawać się, zdać się” oraz ”wydawać się, wydać się” w „Lalce” Bolesława Prusa. Analiza semantyczno-składniowa i funkcjonalna

Abstrakt

Artykuł poświęcono wybranym czasownikom mentalnym: zdawać się, zdać się oraz wydawać się, wydać się. Materiał wyekscerpowano z powieści Lalka Bolesława Prusa. Przykłady wybrano z różnych typów powieściowego tekstu. Wyróżniono zdania ze zrealizowanym argumentem x odpowiadającym odbiorcy stanu mentalnego w pozycji experiencera. Wyodrębniono również zdania bez wyeksplikowanego argumentu o semantycznej roli experiencera. Zbadano i obliczono, która z powieściowych postaci i jak często występuje przy rozpatrywanych czasownikach w roli odbiorcy stanu mentalnego. Przy czasownikach wydawać się / wydać się najczęściej w roli experiencera odnaleziono: Stanisława Wokulskiego, Izabelę Łęcką oraz Ignacego Rzeckiego, a obok zdawać się i zdać się rolę podmiotu doznającego odgrywali najczęściej Wokulski, Rzecki i panna Izabela. Według przyjętej metodologii badane czasowniki realizują bazową strukturę predykatowo‑argumentową P (x, q). Ukazano schematy składniowe realizujące tę wyjściową strukturę. Przyjrzano się realizacji treści wnoszonej przez argument propozycjonalny q. Zaznaczono obecność porównań i metafor w konstrukcjach z analizowanymi czasownikami.