Różni ale tacy sami? – stereotypy związane z płcią w wybranych podręcznikach do nauczania języka polskiego jako obcego (poziom A1 i A2)
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6077.55.14Słowa kluczowe:
nauczanie języka polskiego jako obcego, stereotyp, płeć, role społeczneAbstrakt
Artykuł podejmuje temat funkcjonowania stereotypów w procesie nauczania dorosłego ucznia języka i kultury polskiej jako obcych. Dzięki prezentowanym podczas lektoratów materiałom dydaktycznym, m.in. podręcznikom i zbiorom ćwiczeń, uczący się (re)konstruują stereotypy Polski, Polaka, Polki, polskiej rodziny, stosunków społecznych. Opis został ograniczony do stereotypów płci i związanych z nimi ról społecznych kobiet i mężczyzn, zainteresowań, a także ich wyglądu zewnętrznego i cech charakteru. Analiza materiału pozwala stwierdzić, że obecny w środkach dydaktycznych stereotypowy obraz płci występuje w różnym stopniu. W analizowanych podręcznikach do nauki języka polskiego jako obcego wydanych na początku XXI wieku treści stereotypu kobiety i mężczyzny ulegają modyfikacjom. Młodzi ludzie bez względu na płeć są otwarci na świat, studiują, podróżują po Polsce i Europie, utrzymują kontakty z rówieśnikami z całego świata. Kobiety, które skończyły już studia, jawią się jako osoby wykonujące zawody dotąd uznawane za profesje kobiece i męskie, podobnie w domu odpowiadają za niemal wszystkie czynności, a mężczyźni to osoby, dla których praca zawodowa jest najważniejsza.
Pobrania
Bibliografia
GDN – Machowska J., 2014, Gramatyka? Czemu nie?! Ćwiczenia gramatyczne dla poziomu A1, Kraków: Universitas.
Google Scholar
HPP – Małolepsza M., Szymkiewicz A., 2020, Hurra!!! Po polsku, Kraków: Prolog.
Google Scholar
PKPK – Stempek I., Stelmach A., Dawidek S., Szymkiewicz A., 2013, Polski krok po kroku, Kraków: Wydawnictwo GLOSSA.
Google Scholar
PNDS – Jedryka B.K., Buława M., Mijas A., 2020, Polski na dobry start, Warszawa, podręcznik dostępny online: https://udsc.gov.pl/uchodzcy-2/pomoc-socjalna/materialy-dydaktyczne-do-nauki-jezyka-polskiego/materialy-dydaktyczne-go-nauki-jezyka-polskiego/
Google Scholar
WSJP – Żmigrodzki P. (red.), 2018, Wielki słownik języka polskiego, Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN/LIBRON, https://wsjp.pl
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.31286/JP.99.1.12
ZJPKD – Mandziej P., 2020, Z językiem polskim każdego dnia, Warszawa, dostępny online: https://udsc.gov.pl/uchodzcy-2/pomoc-socjalna/materialy-dydaktyczne-do-nauki-jezyka-polskiego/materialy-dydaktyczne-go-nauki-jezyka-polskiego/
Google Scholar
Ardill L., 2021, Covid-19 is causing a ‘shecession’, says PwC, https://www.siliconre-public.com/careers/pwc-women-in-work-index-report-covid-19-is-causing-a-shecession (dostęp: 22.05.2021).
Google Scholar
Bartmiński J., 1985, Stereotyp jako przedmiot lingwistyki, w: M. Basaj, D. Rytel (red.), Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej, t. 3, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 25–53.
Google Scholar
Bartmiński J., 1996, O Słowniku stereotypów i symboli ludowych, w: J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska (red.), Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. I, cz. 1, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 9–25.
Google Scholar
Bartmiński J., 1998, Podstawy lingwistycznych badań nad stereotypem – na przykładzie stereotypu «matki», w: J. Anusiewicz, J. Bartmiński (red.), Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, „Język a Kultura”, t. 12, s. 63–83.
Google Scholar
Bartmiński J., 2007, Stereotyp jako przedmiot lingwistyki, w: tenże, Stereotypy mieszkają w języku. Studium etnolingwistyczne, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 53–71.
Google Scholar
Bartmiński J., 2009, Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar
Bartmiński J., 2011, O stereotypach i profilowaniu słów kilka, w: A. Bujanowska, J. Szadura (red.), Stereotypy – walka z wiatrakami?, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 33–51.
Google Scholar
Bartmiński J., Panasiuk J., 2001, Stereotypy językowe, w: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 371–395.
Google Scholar
Boguszewski R., 2014, Od końca lat osiemdziesiątych do dziś – oceny zmian w różnych wymiarach życia społecznego i politycznego w Polsce po roku 1989. Komunikat z badań CBOS, Warszawa, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2014/K_062_14 (dostęp: 25.05.2021).
Google Scholar
Boksa E., Kołodziejczyk J., 2019, Plotka z perspektywy interakcji językowej, „Studia Filologiczne Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach” 32, s. 291–305.
Google Scholar
Boryś W., 2005, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Brzezowska M., 2014, Autostereotyp Polaków w wybranych podręcznikach do nauki języka polskiego dla cudzoziemców, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 1 (13), s. 47–62.
Google Scholar
Buchowska N., Sękowska-Kozłowska K., 2016, Gender w podręcznikach (cz. 1), https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/23643/1/Gender-w-podr%C4%99cznikach.-Raport-Tom-1.pdf (dostęp: 28.01.2021).
Google Scholar
Cegiełka A., 2017, Kobieta w tradycyjnych przysłowiach i powiedzeniach polskich angielskich i polskich, w: A. Burzyńska-Kamieniecka (red.), „Język a Kultura”, t. 27, s. 235–244.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.19195/1232-9657.27.15
Chmura-Rutkowska I., Głowacka-Sobiech E., Skórzyńska I., 2015, „Niegodne historii”. O nieobecności i stereotypowych wizerunkach kobiet w świetle podręcznikowej narracji historycznej w gimnazjum, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza.
Google Scholar
Chmura-Rutkowska I., Duda M., Mazurek M.,. Sołtysiak-Łuczak A., 2016, Gender w podręcznikach (cz. 1), https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/23643/1/Gender-w-podr%C4%99cznikach.-Raport-Tom-1.pdf (dostęp: 28.01.2021).
Google Scholar
Cieślak-Wróblewska A., 2020, 7,6 proc. Bezrobocia w UE, https://www.parkiet.com/Gospodarka----Kraj/312029910-76-proc-bezrobocia-w-UE.html (dostęp: 30.01.2021).
Google Scholar
Dąbrowska A., 1998, Czy istnieje w podręcznikach języka polskiego dla cudzoziemców wyraźny obraz Polski i Polaków? (Próba znalezienia stereotypów), w: J. Anusiewicz, J. Barmiński (red.), Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, „Język a Kultura”, t. 12, s. 278–295.
Google Scholar
Długosz-Niedbalec K., 2009, Jakie wizerunki kobiet i mężczyzn są popularyzowane w podręcznikach dla cudzoziemców, „Oblicza Komunikacji”, t. 2: Ideologie w słowach i obrazach, s. 257–267.
Google Scholar
Dunaj B., 2001, Słownik współczesnego języka polskiego, t. 4, Warszawa: Reader’s Digest Przegląd.
Google Scholar
Garncarek P., 2002, Czas na czasownik, Kraków: Universitas.
Google Scholar
Garncarek P., 2009, Nie licz na liczebnik: materiały do nauczania języka polskiego jako obcego, Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar
Gębal P., 2006, Realia i kultura w nauczaniu języka polskiego jako obcego, w: E. Lipińska, A. Seretny (red.), Z zagadnień dydaktyki języka polskiego jako obcego, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 205–242.
Google Scholar
Goffman E., 2005, Piętno: rozważania o zranionej tożsamości, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar
Góralczyk-Mowczan P., 2014, Jacy oni są? Językowy obraz polskiej rodziny oraz szata graficzna w wybranych podręcznikach do nauczania języka polskiego jako obcego, w: O. Majchrzak (red.), PLEJ_3, czyli psycholingwistyczne eksploracje językowe, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 275–293.
Google Scholar
Góralczyk-Mowczan P., 2015a, Kim oni są? Wizerunek polskiej rodziny w wybranych podręcznikach do nauczania języka polskiego jako obcego, w: M. Gaze, P. Góralczyk Mowczan (red.), Bogactwo językowe i kulturowe Europy w oczach Polaków i cudzoziemców, t. 3, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 184–194.
Google Scholar
Góralczyk-Mowczan P., 2015b, Porównanie wizerunku polskiej rodziny wyłaniającego się z wybranych podręczników do nauczania języka polskiego jako obcego ze współczesnymi polskimi realiami, w: M. Gaze, P. Góralczyk-Mowczan (red.), Bogactwo językowe i kulturowe Europy w oczach Polaków i cudzoziemców, t. 3, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 195–208.
Google Scholar
Grabias S., 2001, Język w zachowaniach społecznych, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar
Hipsz N., 2014, Granice tolerancji – stosunek do wybranych grup mniejszościowych. Komunikat z badań CBOS, Warszawa, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2014/K_149_14 (dostęp: 2.06.2021).
Google Scholar
Jędryka B.K., Buława M., Mijas A., 2017, Polski na dobry start. Podręcznik do nauki języka polskiego jako obcego, Warszawa, https://udsc.gov.pl/uchodzcy-2/pomoc-socjalna/materialy-dydaktyczne-do-nauki-jezyka-polskiego/materialy-dydaktyczne-go-nauki-jezyka-polskiego/ (dostęp: 19.05.2021).
Google Scholar
Jędrzejko E., 1994, Kobieta w przysłowiach, aforyzmach i anegdotach polskich. Konotacje i stereotypy, w: J. Anusiewicza, K. Handke (red.), „Język a Kultura”, t. 9, s. 159–172.
Google Scholar
Kowalczyk B., Łuszczykiewicz P., Walczak K., Zdrowicka-Wawrzyniak M. (red.), 2018, Moda na gotowanie. Medialne i kulturowe wizerunki jedzenia, Kalisz: Wydawnictwo Silva Rerum.
Google Scholar
Kowalewski J., 2008, „Sześciu pijaków szukało budki z piwem”. Analiza treści kulturowych w wybranych podręcznikach do nauczania języka polskiego jako obcego, „Języki Obce w Szkole”, z. 1, s. 21–32.
Google Scholar
Królikowska S., 2011, Rola stereotypów płci w kształtowaniu postaw kobiet i mężczyzn wobec zdrowia, „Nowiny Lekarskie” 80, z. 5, s. 387–393.
Google Scholar
Macrae C.N., Stangor Ch., Hewstone M., 1999, Stereotypy i uprzedzenia, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar
Mandal E., 2004, Podmiotowe i interpersonalne konsekwencje stereotypów związanych z płcią, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Nowakowska M.M., 2013, Polak i Polska w wybranych podręcznikach do nauki polskiego jako obcego w konfrontacji z postrzeganiem tychże przez Słoweńców, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców” 20, s. 141–147.
Google Scholar
Panasiuk J., Bartmiński J., 2001, Stereotypy językowe, w: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 371–395.
Google Scholar
Piekot T., Zarzeczny G., 2010, Inny punkt widzenia – treści kulturowe w podręcznikach oczami cudzoziemców, w: P. Garncarek, P. Kajak, A. Zieniewicz (red.), Kanon kultury w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Materiały z Konferencji Naukowej, Warszawa: Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców Polonicum Uniwersytetu Warszawskiego, s. 199–207.
Google Scholar
Piekot T., Żurek A., 2008, Ideologie w podręcznikach do nauczania języka polskiego jako obcego, w: I. Kamińska-Szmaj, T. Piekot, M. Poprawa (red.), Ideologie w słowach i obrazach, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 206–218.
Google Scholar
Piętkowa R., 2007, Językowy obraz świata i stereotypy a nauczanie języka obcego, w: A. Achtelik, J. Tambor (red.), Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, Katowice: Wydawnictwo Gnome, s. 85–105, http://www.sjikp.us.edu.pl/wp-content/uploads/2017/05/romualda_pietkowa.pdf (dostęp: 20.01.2021).
Google Scholar
Piotrowicz A., Witaszek-Samborska M., Walczak B., 2008, Obraz poznaniaka w świetle „Słownika gwary miejskiej Poznania” pod redakcją Moniki Gruchmanowej i Bogdana Walczaka, w: M. Święcicka (red.), Miasto – przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie 2, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, s. 255–279.
Google Scholar
Pisarkowa K., 1976, Konotacja semantyczna nazw narodowości, „Zeszyty Prasoznawcze”, z. 1, s. 5–26.
Google Scholar
Sawicka G., 1998, Funkcje stereotypu w nominacji językowej, w: J. Anusiewicz, J. Bartmiński (red.), Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, „Język a Kultura”, t. 12, s. 146–154.
Google Scholar
Skudrzyk A., 2020, Od prorokini do marszałkini, czyli o derywacji w miarę potrzeb, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” 15, s. 247–254.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.24917/20831765.15.20
Sośniak Ł. SJ, 2020, Papież: obmowa jest gorszą zarazą niż koronawirus, https://www.vaticannews.va/pl/papiez/news/2020-09/papiez-franciszek-angelus-0609.html (dostęp: 1.06.2020).
Google Scholar
Stankiewicz K., Żurek A., 2010, Obraz Polki/Polaka w serii podręczników do nauczania języka polskiego jako obcego „Hurra!!! Po polsku”, w: G. Zarzycka, G. Rudziński (red.), Teksty i podteksty w nauczaniu języka polskiego jako obcego 2, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 495–506.
Google Scholar
Stanowisko Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN w sprawie żeńskich form nazw zawodów i tytułów (25.11.2019), https://tinyurl.com/9c73rurh (dostęp: 1.06.2021).
Google Scholar
Strzelecka A., 2011, Obraz polskiej rodziny w wybranych podręcznikach do nauki języka polskiego jako obcego, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców” 18, s. 327–333.
Google Scholar
Strzelecka A., Sztabnicka E., 2012, Obraz kobiety w wybranych podręcznikach do nauczania języka polskiego jako obcego, w: A. Barska, K. Biskupska (red.), Kobieta w przestrzeni wizualnej, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 245–257.
Google Scholar
Szymczak J., Nowak M.K., 2019, Męski leń. Polak w domu robi dwa razy mniej od Polki, https://oko.press/meski-len-polak-w-domu-robi-dwa-razy-mniej-od-polki/ (dostęp: 22.05.2021).
Google Scholar
Wagner A., 2006, Plotka jako narzędzie kształtowania rzeczywistości społecznej. Afera Rywina w dyskursie prasowym, „Studia Socjologiczne”, nr 4 (183), s. 39–67.
Google Scholar
Wciórka B., 2001, Dystans społeczny czy tolerancja i otwartość? Postawy wobec wyznawców prawosławia, protestantyzmu, judaizmu i islamu. Komunikat z badań CBOS, Warszawa, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2001/K_080_01.PDF (dostęp: 25.05.2021).
Google Scholar
Woźniak E., 2014, Język a emancypacja, feminizm, gender, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” 60, s. 295–312.
Google Scholar
Wstępne dane o sytuacji na rynku pracy w grudniu 2020 Ministerstwa Rozwoju i Technologii (8.01.2021), https://tinyurl.com/8rpyr9dy (dostęp: 30.01.2021).
Google Scholar
Zarzycka G., 2008, Stereotypy Polski i Polaków w świetle badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku studentów zagranicznych, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 1, s. 171–195.
Google Scholar
Żydek-Bednarczuk U., 2015, Spotkanie kultur. Komunikacja i edukacja międzykulturowa w glottodydaktyce, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
