О некоторых фразеологизмах польского и русского преступного жаргона с компонентом-анимализмом: материалы к словарю

Elena Nevzorova-Kmech

doi:10.18778/1731-8025.21.09

Authors

Elena Nevzorova-Kmech Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, ul. Pomorska 171/173, 91-404 Łódź https://orcid.org/0000-0002-4032-1533

DOI:

https://doi.org/10.18778/1731-8025.21.09

Keywords:

animalistic phraseology, criminal jargon, slang bilingual lexicography, Polish and Russian

Abstract

This article discusses one of the components of the criminal jargon – animalistic phraseology, i.e. phrases that include animalism. According to M.A. Grachev, the proportion of such units is much higher than in other systems. To prove this statement, we have collected material from the Polish-Russian dictionaries of jargon. The number of animalistic phraseological units in the criminal jargon is small compared to the literary and colloquial language, which is due to the specificity of the sublanguage under consideration.

The purpose of the description is to prepare material for the Polish-Russian dictionary of jargon. To do this, we made a selection of animalistic phraseological units of the Polish and Russian criminal jargon from Polish and Russian dictionaries of slang (jargon), made a comparison, identified common features and differences, and made an attempt to explain them. Based on the analysis, it was revealed that the component composition includes the following animalisms: domestic mammals, poultry, wild mammals, wild birds. The following remained outside the scope of the article: fish, amphibians, reptiles, crustaceans, insects, molluscs, worms.

Animalistic phraseological units of criminal jargon are included in the following semantic groups: 1) the names of criminals according to the specifics of the crimes committed; 2) the names of representatives of law enforcement agencies and law enforcement officers; 3) the objects of crimes, profit; victims of crimes; 4) types of crimes and the way they were committed; 5) life and life in freedom and in places of detention; 6) names of places of exile and imprisonment, punishment; 7) human behaviour, condition; 8) signals, warnings. A comparative analysis of Polish and Russian units revealed similarities and differences.

Further research in this area will serve as an addition to the Polish-Russian jargon dictionary and may also serve as material for etymological research in the field of substandard.

References

Багана, Ж. (2011). Фаунонимическая лексика в системе языка и ее национально-культурная специфика (на материале лексических единиц «лошадь», «конь», «свинья» в русском, английском и немецком языках), Научные ведомости БелГУ, Серия: Гуманитарные науки, 24 (119), 84–94.
Google Scholar

Бирих, A. (2019). Анималистическая фразеология в русском языке XVIII в. В: Анималистическая фразеология в славянских языках. Лингвистические и лингвокультурологические аспекты (175–183), Х. Вальтер, В.М. Мокиенко (отв. ред.). Грайсфсвальд–Санкт-Петербург: Universität Greifswald.
Google Scholar

Бирих, А.К., Мокиенко, В.М., Степанова Л.И. (2005). Русская фразеология. Историко-этимо-логический словарь. Москва: ООО Издательство «Астрель».
Google Scholar

Бондалетов, В.Д. (1987). Социальная лингвистика. Москва: Издательство «Просвещение».
Google Scholar

Воробьева, Л.Б. (2019). Устойчивые сравнения с компонентом собака в русском и литовском языках. В: Анималистическая фразеология в славянских языках. Лингвистические и лингвокультурологические аспекты (191–194), Х. Вальтер, В.М. Мокиенко (отв. ред.).
Google Scholar

Грайсфсвальд–Санкт-Петербург: Universität Greifswald.
Google Scholar

Грачев, М.А. (2003). Словарь тысячелетнего русского арго. Москва: РИПОЛ КЛАССИК.
Google Scholar

Грачев, М.А. (2005). От Ваньки Каина до мафии. Прошлое и настоящее уголовного жаргона. Санкт-Петербург: «Авалон», «Азбука-классика».
Google Scholar

Грачев, М.А., Мокиенко, В.М. (2000). Историко-этимологический словарь воровского жаргона. Москва: ООО «Фолио-Пресс».
Google Scholar

Грачев, М.А., Мокиенко, В.М. (2008). Русский жаргон. Историко-этимологический словарь. Москва: «АСТ-ПРЕСС».
Google Scholar

Козловский, В. (1983). Собрание русских воровских словарей в четырех томах. Т. 1–4. New York: Chalidze.
Google Scholar

Лихачев, Д.С. (1935). Черты первобытного примитивизма воровской речи. В: Язык и мышление. Т. III–IV (354–398). Москва–Ленинград: Издательство АН СССР.
Google Scholar

Маклакова, Е.М. (2013). Фразеологические словари с названиями животных (лексикографический обзор). В: Филологические науки. Вопросы теории и практики, 3 (21), II, 121–123, http://www.gramota.net/materials/2/2013/3-2/32.html доступ: 15.12.2021.
Google Scholar

Михельсон, М.И. (1896–1912). Русская мысль и речь. Свое и чужое. Опыт русской фразеологии. Сборник образных слов и иносказаний. Т. 1–2. Ходячие и меткие слова. Сборник русских и иностранных цитат, пословиц, поговорок, пословичных выражений и отдельныхслов (иносказаний). Санкт-Петербург, https://gufo.me/dict/mikhelson доступ: 21.10.2021.
Google Scholar

Мокиенко, В.М. (1996). Экспрессивность фразеологических единиц. В: Проблемы фразеологической семантики (39–68), Г.А. Лилич. (отв. ред.). Санкт-Петербург: Издательство Санкт-Петербургского государственного университета.
Google Scholar

Мокиенко, В.М. (2019). Анималистическая фразеология в русской народной речи. В: Анималистическая фразеология в славянских языках. Лингвистические и лингвокультурологические аспекты (15–30), Х. Вальтер, В.М. Мокиенко (отв. ред.). Грайсфсвальд–Санкт-Петербург: Universität Greifswald.
Google Scholar

Мокиенко, В.М., Никитина, Т.Г. (2000). Большой словарь русского жаргона. Санкт-Петербург: «Норинт».
Google Scholar

Мокиенко, В.М., Никитина, Т.Г. (2007). Большой словарь русских поговорок. Москва: «Норинт».
Google Scholar

Николаева, Е.К. (2019). Свитер с оленями (о зооинвективах). В: Анималистическая фразеология в славянских языках. Лингвистические и лингвокультурологические аспекты (78–83), Х. Вальтер, В.М. Мокиенко (отв. ред.). Грайсфсвальд–Санкт-Петербург: Universität Greifswald.
Google Scholar

Скляревская Г.Н. (1993). Метафора в системе языка. Санкт-Петербург: «Наука».
Google Scholar

Трахтенберг, В.Ф. (2002). Блатная музыка. («Жаргон» тюрьмы). Под редакцией и с предисловием Профессора И.А. Бодуэн-де-Куртенэ. Юридическое книжное издательство «Право». Санкт-Петербург 1908. Greifswald: Ernst-Moritz-Arndt-Universität Greifswald, Institut für Slawistik.
Google Scholar

Химик, В.В. (2000). Поэтика низкого, или Просторечие как культурный феномен. Санкт-Петербург: Филологический факультет СПбГУ.
Google Scholar

Химик, В.В. (2014). Большой словарь русской разговорной экспрессивной речи. Санкт-Петербург: «Норинт».
Google Scholar

Яблонская, О.Г. (2015). Анализ фразеологических единиц с компонентом зоонимом в современном русском языке, Вестнiк МДПУ iмя I.П. Шамякiна. Фiлалагiчныя навуки, https://cyberleninka.ru/article/n/analiz-frazeologicheskih-edinits-s-komponentom-zoonimom-vsovremennom-russkom-yazyke/viewer доступ: 8.05.2022.
Google Scholar

Dąbrowska, A. (1998). Słownik eufemizmów polskich, czyli w rzeczy mocno, w sposobie łagodnie. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Estreicher, K. (1903). Szwargot więzienny. Kraków: E.Wende i Spółka; Nakł. Księgarni D.E. Friedleina.
Google Scholar

Kempf, Z. (1985). Wyrazy „gorsze” dotyczące zwierząt, Język Polski, LXV, 125–144.
Google Scholar

Komorowska, E., Szlachta, A. (2021). Frazeologizmy i przysłowia z komponentem kot w języku polskim. B: Životinje u frazeološkom ruhu: zbornik radova s međunarodnoga znanstvenog skupa Animalistički frazemi u slavenskim jezicima održanog 21. i 22. III. 2014. na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu, Ivana Vidović Bolt (red.), http://www.animalisticki-frazemi.eu/images/frazemi/zbornik_radova/Komorowska_Szlachta%20za%20WEB.pdf dostęp: 6.05.2022.
Google Scholar

Kopaliński, W. (1990). Słownik symboli. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”.
Google Scholar

Kurka, A. (1907). Słownik mowy złodziejskiej. Lwów: Nakładem Autora. Druk Artura Goldmana Lwów.
Google Scholar

Ludwikowski, W., Walczak, H. (1922). Żargon mowy przestępców „Blatna muzyka”. Ogólny zbiór słów gwary złodziejskiej. Warszawa: Druk R. Szrajber.
Google Scholar

Milewski, S. (1971), Gwara przestępcza i jej przenikanie do języka ogólnego, Poradnik Językowy, 2, 92–101.
Google Scholar

Pacuła, J. (2020), Nie tylko pies – o kilku animalistycznych nazwach funkcjonariuszy służb więziennych w historii polskiego socjolektu przestępczego, Jazykovedný časopis, 71, 1, 91–108.
Google Scholar

Peisert, M. (2004). Formy i funkcje agresji werbalnej. Próba typologii. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Rak, M. (2007). Jezykowo-kulturowy obraz zwierząt utrwalony w animalistycznej frazeologii gwar Świętorzyskich i Podtatrza. Kraków: Scriptum.
Google Scholar

Skawiński, J. (1999). Zwierzęta w kulturze i języku – na materiale polskim i niemieckim. Niepublikowana rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. dra hab. Jana Franciszka Miodka. Uniwersytet Wrocławski.
Google Scholar

Stępniak, K. (1993). Słownik tajemnych gwar przestępczych. Londyn: Wydawnictwo Puls.
Google Scholar

Bagana, Zh. (2011). Faunonimicheskaya leksika v sisteme yazyka i ee natsional’no-kul’turnaya spetsifika (na materiale leksicheskikh edinits «loshad’», «kon’», «svin’ya» v russkom, angliiskom i nemetskom yazykakh), Nauchnye vedomosti BelGU, Seriya: Gumanitarnye nauki, 24 (119), 84–94.
Google Scholar

Birikh, A. (2019). Animalisticheskaya frazeologiya v russkom yazyke XVIII v. V: Animalisticheskaya frazeologiya v slavyanskikh yazykakh. Lingvisticheskie i lingvokul’turologicheskie aspekty (175–183), Kh. Val’ter, V.M. Mokienko (otv. red.). Graisfsval’d – St. Petersburg: Universität Greifswald.
Google Scholar

Birikh, A.K., Mokienko, V.M., Stepanova, L.I. (2005). Russkaya frazeologiya. Istorikoetimologicheskii slovar’. Moscow: OOO Izdatel’stvo «Astrel’».
Google Scholar

Bondaletov, V.D. (1987). Sotsial’naya lingvistika. Moscow: Izdatel’stvo «Prosveshchenie».
Google Scholar

Dąbrowska, A. (1998). Słownik eufemizmów polskich, czyli w rzeczy mocno, w sposobie łagodnie. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Estreicher, K. (1903). Szwargot więzienny. Kraków: E. Wende i Spółka; Nakł. Księgarni D.E. Friedleina.
Google Scholar

Grachev, M.A. (2003). Slovar’ tysyacheletnego russkogo argo. Moscow: RIPOL KLASSIK.
Google Scholar

Grachev, M.A. (2005). Ot Van’ki Kaina do mafii. Proshloe i nastoyashchee ugolovnogo zhargona. St. Petersburg: «Avalon», «Azbuka-klassika».
Google Scholar

Grachev, M.A., Mokienko, V.M. (2000). Istoriko-etimologicheskii slovar’ vorovskogo zhargona. Moscow: OOO «Folio-Press».
Google Scholar

Grachev, M.A., Mokienko, V.M. (2008). Russkii zhargon. Istoriko-etimologicheskii slovar’. Moscow: «AST-PRESS».
Google Scholar

Kempf, Z. (1985). Wyrazy „gorsze” dotyczące zwierząt, Język Polski, LXV, 125–144.
Google Scholar

Khimik, V.V. (2000). Poetika nizkogo, ili Prostorechie kak kul’turnyi fenomen. St. Petersburg: Filologicheskii fakul’tet SPbGU.
Google Scholar

Khimik, V.V. (2014). Bol’shoi slovar’ russkoi razgovornoi ekspressivnoi rechi. St. Petersburg: «Norint».
Google Scholar

Komorowska, E., Szlachta, A. (2021). Frazeologizmy i przysłowia z komponentem kot w języku polskim. In: Životinje u frazeološkom ruhu: zbornik radova s međunarodnoga znanstvenog skupa Animalistički frazemi u slavenskim jezicima održanog 21. i 22. III. 2014. na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu, Ivana Vidović Bolt (ed.), http://www.animalisticki-frazemi.eu/images/frazemi/zbornik_radova/Komorowska_Szlachta%20za%20WEB.pdf accessed: 6.05.2022, https://doi.org/10.17234/9789531755139.15
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17234/9789531755139.15

Kopaliński, W. (1990). Słownik symboli. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”.
Google Scholar

Kozlovskii, V. (1983). Sobranie russkikh vorovskikh slovarei v chetyrekh tomakh. T. 1–4. New York: Chalidze.
Google Scholar

Kurka, A. (1907). Słownik mowy złodziejskiej. Lwów: Nakładem Autora. Druk Artura Goldmana Lwów.
Google Scholar

Likhachev, D.S. (1935). Cherty pervobytnogo primitivizma vorovskoi rechi. V: Yazyk i myshlenie. T. III–IV (354–398). Moscow–Leningrad: Izdatel’stvo AN SSSR.
Google Scholar

Ludwikowski, W., Walczak, H. (1922). Żargon mowy przestępców „Blatna muzyka”. Ogólny zbiór słów gwary złodziejskiej. Warszawa: Druk R. Szrajber.
Google Scholar

Maklakova, E.M. (2013). Frazeologicheskie slovari s nazvaniyami zhivotnykh (leksikograficheskii obzor). V: Filologicheskie nauki. Voprosy teorii i praktiki, 3 (21), II, 121–123, http://www.gramota.net/materials/2/2013/3-2/32.html accessed: 15.12.2021.
Google Scholar

Mikhel’son, M.I. (1896–1912). Russkaya mysl’ i rech’. Svoe i chuzhoe. Opyt russkoi frazeologii. Sbornik obraznykh slov i inoskazanii. T. 1–2. Khodyachie i metkie slova. Sbornik russkikh i inostrannykh tsitat, poslovits, pogovorok, poslovichnykh vyrazhenii i otdel’nykh slov (inoskazanii). St. Petersburg, https://gufo.me/dict/mikhelson accessed: 21.10.2021.
Google Scholar

Milewski, S. (1971), Gwara przestępcza i jej przenikanie do języka ogólnego, Poradnik Językowy, 2, 92–101.
Google Scholar

Mokienko, V.M. (1996). Ekspressivnost’ frazeologicheskikh edinits. V: Problemy frazeologicheskoi semantiki (39–68), G.A. Lilich. (otv. red.). St. Petersburg: Izdatel’stvo Sankt-Peterburgskogo gosudarstvennogo universiteta.
Google Scholar

Mokienko, V.M. (2019). Animalisticheskaya frazeologiya v russkoi narodnoi rechi. V: Animalisticheskaya frazeologiya v slavyanskikh yazykakh. Lingvisticheskie i lingvokul’turologicheskie aspekty (15–30), Kh. Val’ter, V.M. Mokienko (otv. red.). Graisfsval’d–St. Petersburg: Universität Greifswald.
Google Scholar

Mokienko, V.M., Nikitina, T.G. (2000). Bol’shoi slovar’ russkogo zhargona. St. Petersburg: «Norint».
Google Scholar

Mokienko, V.M., Nikitina, T.G. (2007). Bol’shoi slovar’ russkikh pogovorok. Moscow: «Norint».
Google Scholar

Nikolaeva, E.K. (2019). Sviter s olenyami (o zooinvektivakh). V: Animalisticheskaya frazeologiya v slavyanskikh yazykakh. Lingvisticheskie i lingvokul’turologicheskie aspekty (78–83), Kh. Val’ter, V.M. Mokienko (otv. red.). Graisfsval’d–St. Petersburg: Universität Greifswald.
Google Scholar

Pacuła, J. (2020), Nie tylko pies – o kilku animalistycznych nazwach funkcjonariuszy służb więziennych w historii polskiego socjolektu przestępczego, Jazykovedný časopis, 71, 1, 91–108, https://doi.org/10.2478/jazcas-2020-0013
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/jazcas-2020-0013

Peisert, M. (2004). Formy i funkcje agresji werbalnej. Próba typologii. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Rak, M. (2007). Jezykowo-kulturowy obraz zwierząt utrwalony w animalistycznej frazeologii gwar Świętorzyskich i Podtatrza. Kraków: Scriptum.
Google Scholar

Skawiński, J. (1999). Zwierzęta w kulturze i języku – na materiale polskim i niemieckim. Niepublikowana rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. dra hab. Jana Franciszka Miodka. Uniwersytet Wrocławski.
Google Scholar

Sklyarevskaya G.N. (1993). Metafora v sisteme yazyka. St. Petersburg: «Nauka».
Google Scholar

Stępniak, K. (1993). Słownik tajemnych gwar przestępczych. Londyn: Wydawnictwo Puls.
Google Scholar

Trakhtenberg, V.F. (2002). Blatnaya muzyka. («Zhargon» tyur’my). Pod redaktsiei i s predisloviem Professora I.A. Boduen-de-Kurtene. Yuridicheskoe knizhnoe izdatel’stvo «Pravo». St. Petersburg 1908. Greifswald: Ernst-Moritz-Arndt-Universität Greifswald, Institut für Slawistik.
Google Scholar

Vorob’eva, L.B. (2019). Ustoichivye sravneniya s komponentom sobaka v russkom i litovskom yazykakh. V: Animalisticheskaya frazeologiya v slavyanskikh yazykakh. Lingvisticheskie i lingvokul’turologicheskie aspekty (191–194), Kh. Val’ter, V.M. Mokienko (otv. red.). Graisfsval’d – St. Petersburg: Universität Greifswald.
Google Scholar

Yablonskaya, O.G. (2015). Analiz frazeologicheskikh edinits s komponentom zoonimom v sovremennom russkom yazyke, Vestnik MDPU imya I.P. Shamyakina. Filalagichnyya navuki, https://cyberleninka.ru/article/n/analiz-frazeologicheskih-edinits-s-komponentom-zoonimomv-sovremennom-russkom-yazyke/viewer accessed: 8.05.2022.
Google Scholar