Rodzaj gramatyczny w nauczaniu polszczyzny Ukraińców: perspektywa z „wewnątrz” oraz z „zewnątrz” systemu języka polskiego

Ałła Krawczuk

doi:10.18778/0860-6587.27.07

Authors

Ałła Krawczuk Narodowy Uniwersytet Lwowski im. Iwana Franki, Katedra Filologii Polskiej, ul. Uniwersytecka 1, 79000 Lwów, Ukraina https://orcid.org/0000-0003-4087-3562

DOI:

https://doi.org/10.18778/0860-6587.27.07

Keywords:

grammatical gender, language error, the Polish language, glottodidactics, Polish of people with the first language Ukrainian

Abstract

The author of the article presents – having considered the literature on the subject
– selected issues of teaching the category of the Polish grammatical gender in Ukrainian-speaking environment. A novelty of the analysis is to perceive consistently two possibilities of qualification and assessment of some types of errors: from the „internal” perspective of the Polish language system and from the „external” perspective – the first language of a person making mistake and the entire pragmatic areola of the expression. Taking into account the second, partly psycholinguistic position, gives an opportunity to admit: a) some alternative solutions to existing ones in error typologies in the Polish language of Ukrainians and other Polish speakers coming from the East, b) varied assessment of grammatical gender errors, made depending on the influence of such factors as lack of the competence as well as other psychophysical ones. Attention is also paid to the necessity of teaching foreign students of Polish studies in a way that enables them to apply effectively the theory of gender in linguistic practice and future glottodidactic activities.

References

Arabski J., 2008, Błąd językowy w badaniach nad przyswajaniem języka obcego, w: M. Kita, współudział: M. Czempka-Wiewióra, M. Ślawska (red.), Błąd językowy w perspektywie komunikacyjnej, Katowice, s. 63–71.
Google Scholar

Arhangel´skaâ Т., 2014, Simmetriâ i assimmetriâ grammatičeskoj kategorii roda i semantičeskoj kategorii pola v slavânskih âzykah, Olomouc.
Google Scholar

Bańko M., 2001, Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa.
Google Scholar

Cienkowski W., 1980, Błędy w języku ojczystym a błędy w języku obcym. Terminologia i problematyka, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 442–447.
Google Scholar

Dalewska-Greń H., 1991, Selektywna kategoria rodzaju w języku polskim i serbsko-chorwackim (analiza konfrontatywna), Warszawa.
Google Scholar

Dąbrowska A., 2004, Najczęstsze błędy popełniane przez cudzoziemców uczących się języka polskiego jako obcego, w: A. Seretny, W. Martyniuk, E. Lipińska (red.), Opisywanie, rozwijanie i testowanie znajomości języka polskiego jako obcego, Kraków, s. 105–136.
Google Scholar

Dąbrowska A., Dobesz U., Pasieka M., 2010, Co warto wiedzieć. Poradnik metodyczny dla nauczycieli języka polskiego jako obcego na Wschodzie, Warszawa.
Google Scholar

Dąbrowska A., Pasieka M., 2014, Badania błędów cudzoziemców prowadzone w Szkole Języka Polskiego i Kultury dla Cudzoziemców UWr, w: A. Dąbrowska, U. Dobesz (red.), 40 lat wrocławskiej glottodydaktyki polonistycznej. Teoria i praktyka, Wrocław, s. 331–342.
Google Scholar

Dąbrowska A., Pasieka M., 2015, Teorie, klasyfikacje oraz problemy badania i oceny błędów glottodydaktycznych, „Acta Universitatis Lodziensis, Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, t. 22, G. Zarzycka (red.), s. 21–47, http://dx.doi.org/10.18778/0860-6587.22.02
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0860-6587.22.02

Dubisz S., 2014, Językoznawcze studia polonistyczne (pisma wybrane, uzupełnione, zmienione), t 2: Polonia i jej język, Warszawa.
Google Scholar

Foland-Kugler M., 1998, Uczymy polskiego na Wschodzie, Warszawa.
Google Scholar

Górska A., 2015, Błędy studentów z Ukrainy – zapobieganie i eliminacja w grupach o zróżnicowanych możliwościach (na podstawie doświadczeń Centrum Partnerstwa Wschodniego Uniwersytetu Opolskiego), „Acta Universitatis Lodziensis, Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, t. 22, G. Zarzycka (red.), s. 357–370, http://dx.doi.org/10.18778/0860-6587.22.24
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0860-6587.22.24

Grucza F., 1978, Ogólne zagadnienia lapsologii, w: F. Grucza (red.), Z problematyki błędów obcojęzycznych, Warszawa, s. 9–59.
Google Scholar

Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H. (red.), 1999, Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Warszawa.
Google Scholar

Inny słownik języka polskiego, 2000, red. M. Bańko, t. 1–2, Warszawa.
Google Scholar

Izdebska-Długosz D., 2015, „Szwejcarzy i Kanarzy” – o trudnościach w zastosowaniu rodzaju męskoosobowego u studentów ukraińskojęzycznych, w: M. Gaze, P. Góralczyk-Mowczan (red.), Bogactwo językowe i kulturowe Europy w oczach Polaków i cudzoziemców 3, Łódź, s. 66–76.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8088-034-4.07

Izdebska-Długosz D., 2016a „Czyje są te syny?” czyli o błędach w rodzaju męskoosobowym popełnianych przez studentów ukraińskojęzycznych, w: A. Kwiatkowska, A. Roter-Bourkane (red.), Horyzonty nauczania języka polskiego jako obcego, Poznań, s. 43–57, [e-book], http://schoolpl.amu.edu.pl/upload/articles/galeria/ebooki/Horyzonty_nauczania.pdf [30.05.2020].
Google Scholar

Izdebska-Długosz D., 2016b, O błędach rodzaju gramatycznego w polszczyźnie studentów ukraińskojęzycznych, w: J. Pasterska, S. Uliasz, A. Luboń (red.), Pogranicza (nie tylko) Podkarpacia, Rzeszów, s. 47–60.
Google Scholar

Izdebska-Długosz D., 2017, Po polsku bez błędu. Zbiór ćwiczeń z polskiej gramatyki dla studentów ukraińskojęzycznych (A1–B1), Rzeszów.
Google Scholar

Jadacka H., 2005, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa.
Google Scholar

Karaś H., 2002a, Gwary polskie na Kowieńszczyźnie, Warszawa–Puńsk.
Google Scholar

Karaś H., 2002b, Wahania w repartycji formantów przysłówkowych -e, -o w języku uczniów szkół polskich na Litwie, „Prace Filologiczne”, t. XLVII, s. 161–169.
Google Scholar

Kępińska A., 2006, Kształtowanie się polskiej kategorii męsko- i niemęskoosobowości, Warszawa.
Google Scholar

Komorowska H., 2005, Metodyka nauczania języków obcych, Warszawa.
Google Scholar

Korol´ L., 2010, Osoblyvosti vyražennâ gramatyčnoї kategoriї rodu u movlenni učniv pol´s´kyh škil L´vova, „Komparatyvni doslidžennâ slovâns´kyh mov i literatur”, vyp. 9, s. 89–100.
Google Scholar

Korol L., 2012, Osobliwości polszczyzny uczniów szkół polskich we Lwowie (na tle normy ogólnopolskiej), „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 58, s. 135–149.
Google Scholar

Korol L., 2018, Cechy systemu gramatycznego w polszczyźnie młodzieży polskich szkół na Ukrainie, w: J. Tambor (red.), Polonistyka na początku XXI wieku. Diagnozy. Koncepcje. Perspektywy, t. 6: Języki i kultury w kontakcie, Katowice, s. 345–360.
Google Scholar

Kowalewska M., 2014, Co nas łączy... Teoria i zbiór ćiwczeń z gramatyki języka polskiego, Kraków.
Google Scholar

Kowalewski J., 2015, Dlaczego popełniłeś ten błąd? Próba glottodydaktycznego opisu i klasyfikacji błędów popełnianych przez uczących się języka polskiego jako obcego na Ukrainie, „Acta Universitatis Lodziensis, Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, t. 22, G. Zarzycka (red.), s. 337–355, http://dx.doi.org/10.18778/0860-6587.22.23
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0860-6587.22.23

Kowalewski J., 2017, Język polski na Ukrainie w perspektywie glottodydaktycznej, Kraków.
Google Scholar

Kravčuk А., 2015, 2016, Pol´s´ka mova. Gramatyka z vpravamy, Kyїv.
Google Scholar

Krawczuk А., 2011, 2017, Leksykologia i kultura języka polskiego, t. 2: Kultura języka, Kijów.
Google Scholar

Krawczuk A., 2012, Gramatyczna kategoria rodzaju w języku polskim i ukraińskim: paralele i kontrasty a glottodydaktyka, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 58, s. 151–167.
Google Scholar

Кrawczuk A., Kowalewski J., 2017, Metodyka nauczania języka polskiego. Język i kultura w dydaktyce polonistycznej na Ukrainie, Kijów.
Google Scholar

Krucka B., 2006, Kontrasty polsko-rosyjskie w zakresie morfologii a zjawiska interferencji (na podstawie języka polskiego studentów ze Wschodu), Łask–Warszawa.
Google Scholar

Kucała M., 1978, Rodzaj gramatyczny w historii polszczyzny, Wrocław.
Google Scholar

Ligara B., 2016, Kompetencja dwujęzyczna a zagadnienia błędu, normy, systemu, w: R. Dębski, W.T. Miodunka (red.), Bilingwizm polsko-obcy dziś. Od teorii i metodologii badań do studiów przypadków, Kraków, s. 15–31.
Google Scholar

Łaziński M., 2006, O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo-płciowa, Warszawa.
Google Scholar

Mańczak W., 1956, Ile rodzajów jest w polskim?, „Język Polski”, XXXVI, z. 2, s. 116–121.
Google Scholar

Markowski A., 2005, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa.
Google Scholar

Masojć I., 2001, Regionalne cechy systemu gramatycznego współczesnej polszczyzny kulturalnej na Wileńszczyźnie, Warszawa.
Google Scholar

Nowosad-Bakalarczyk M., 2009, Płeć a rodzaj gramatyczny we współczesnej polszczyźnie, Lublin.
Google Scholar

Ogorilko O., 2009, Osoblyvosti syntaksyčnoї realizaciї kategoriї rodu w pysemnomu movlenni polonocentryčnyh spil´not Ukraїny, „Mova i kul´tura”, t. Х (135), vyp. 12, s. 158–165.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.0954-6820.1949.tb06188.x

Pałuszyńska E., 2019, Kategoria rodzaju gramatycznego w systemie językowym, dyskursie i glottodydaktyce, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, t. 26, G. Zarzycka, B. Grochala, I. Dembowska-Wosik (red.), s. 413–423, http://dx.doi.org/10.18778/0860-6587.26.28
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0860-6587.26.28

Rudnicki S., 2000, Gwara polska wsi Korczunek koło Żytomierza: fonetyka, fleksja, Warszawa.
Google Scholar

Saloni Z., 1974, Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich, „Język Polski”, LIV, z. 1, s. 3–13, z. 2, s. 93–101.
Google Scholar

Saloni Z., 1976, Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim, w: R. Laskowski (red.), Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 41–75.
Google Scholar

Saloni Z., Świdziński M., 1998, Składnia współczesnego języka polskiego, Warszawa.
Google Scholar

Stefańczyk W.T., 2007, Kategoria rodzaju i przypadka polskiego rzeczownika, Kraków.
Google Scholar

Wielki słownik języka polskiego, pod red. P. Żmigrodzkiego, https://www.wsjp.pl/ [28.05.2020].
Google Scholar

Wojdak P., 2013, Wielorodzajowość wśród rzeczowników współczesnej polszczyzny, Szczecin.
Google Scholar

Zaliznâk А., 1964, K voprosu o grammatičeskih kategoriâh roda i oduševlёnnosti v sovremennom russkom âzyke, „Voprosy âzykoznaniâ”, № 4, s. 25–40.
Google Scholar

Zaron Z., 2004, Aspekty funkcjonalne polskiej kategorii rodzaju. Charakterystyka fleksyjna, Warszawa–Puńsk.
Google Scholar

Zelins'ka М., 2018, Komunikatyvna kompetenciâ molodyh nosiїv pol´s´koї movy zahidnyh oblastej Ukraїny, Drogobyč.
Google Scholar

Zielińska M., 2014, Odstępstwa od ogólnopolskiej normy składniowej w polszczyźnie młodzieży pochodzenia polskiego na Ukrainie Zachodniej, w: S. Gajda (red.), Polonistyka wobec wyzwań współczesności. V Kongres Polonistyki Zagranicznej, t 2, Opole, s. 237–245.
Google Scholar

Zieniukowa J., 1981, Rodzaj męski osobowy we współczesnych językach zachodniosłowiańskich, Wrocław.
Google Scholar