Zmiany wypełnienia bloków urbanistycznych na Starym Mieście w Kaliszu w latach 1825–2023
DOI:
https://doi.org/10.18778/2543-9421.09.06Słowa kluczowe:
morfologia miasta, przemiany morfologiczne, cykl miejski, metody Conzenowskie, stare miasto, KaliszAbstrakt
Głównym celem pracy była identyfikacja zmian w wypełnieniu bloków urbanistycznych na Starym Mieście w Kaliszu w latach 1825–2023 i określenie przyczyn tych przemian. Analiza została wykonana na podstawie zebranych materiałów kartograficznych w formie trzech archiwalnych planów miasta dla lat 1825–1922, mapy zniszczeń wojennych w 1914 r., mapy topograficznej z 1981 r. oraz danych topograficznych dostępnych w Bazie Danych Obiektów Topograficznych (BDOT10k) dla 2023 r. W badaniach wykorzystano metodę analizy planu miasta zaproponowaną przez M.R.G. Conzena, dzięki której możliwe było scharakteryzowanie zmian w wypełnieniu bloków urbanistycznych. Głównym czynnikiem mającym wpływ na przebieg faz cyklu miejskiego w obrębie Starego Miasta w Kaliszu były zniszczenia, jakie miały miejsce w czasie I wojny światowej, kiedy miasto zostało ostrzelane i spalone przez wojska niemieckie. Planowa odbudowa Kalisza po zakończeniu działań wojennych przyczyniła się do szybkiego odtworzenia zniszczonej tkanki miejskiej. Obecnie na obszarze Starego Miasta w Kaliszu następuje stopniowa recesja zabudowy.
Bibliografia
Barańska, I. (2002). Architektura Kalisza w dobie Królestwa Kongresowego. Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Google Scholar
Baza Danych Obiektów Topograficznych (BDOT10k). (b.r.). https://www.geoportal.gov.pl/pl/dane/baza-danych-obiektow-topograficznych-bdot10k/
Google Scholar
Biegański, P. (1953). Odbudowa Starego Miasta w Warszawie. Ochrona Zabytków, 6(2–3[21–22]), 78–85.
Google Scholar
Bullock, N. (2002). Building the post-war world: Modern architecture and reconstruction in Britain. Psychology Press.
Google Scholar
Clapson, M., Larkham, P.J. (red.). (2013). The blitz and its legacy: Wartime destruction to post-war reconstruction. Ashgate Publishing.
Google Scholar
Conzen, M.P. (2018). Core concepts in town-plan analysis. W: V. Oliveira (red.), Teaching urban morphology (s. 123–143). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-319-76126-8_8
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-76126-8_8
Conzen, M.R.G. (1960). Alnwick, Northumberland: A study in town-plan analysis. Transactions and Papers (Institute of British Geographers), (27), iii–122. https://doi.org/10.2307/621094
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/621094
Czechowska, B. (2010). Kaliskie korso. Architektura i urbanistyka alei Wolności w XIX i XX wieku. Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Google Scholar
Deptuła, M. (2016). Tradycyjne szkoły urbomorfologii a nowe podejścia do analizy miejskich form przestrzennych. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 25(3), 25–38. https://doi.org/10.18778/1508-1117.25.02
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1508-1117.25.02
Diefendorf, J.M. (1989). Urban reconstruction in Europe after World War II. Urban Studies, 26(1), 128–143. https://doi.org/10.1080/00420988920080101
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/00420988920080101
Diefendorf, J.M. (1993). In the wake of war: The reconstruction of German cities after World War II. Oxford University Press.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780195072198.001.0001
Dobak-Splitt, K., Splitt, J.A. (1988). Kalisz poprzez wieki. Towarzystwo Miłośników Kalisza i Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej.
Google Scholar
Dziewulski, S., Jankowski, S. (1957). The reconstruction of Warsaw. Town Planning Review, 28(3), 209–221. https://doi.org/10.3828/tpr.28.3.p0345h13wp63416x
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.3828/tpr.28.3.p0345h13wp63416x
Gauthiez, B. (2004). The history of urban morphology. Urban Morphology, 8(2), 71–89. https://doi.org/10.51347/jum.v8i2.3910
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.51347/jum.v8i2.3910
Kościelniak, W. (2010). Wędrówki po moim Kaliszu. Wydawnictwo Edytor.
Google Scholar
Koter, M. (1974). Fizjonomia, morfologia i morfogeneza miasta. Przegląd rozwoju oraz próba uściślenia pojęć. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Seria 2: Nauki Matematyczno-Przyrodnicze, (55), 3–16.
Google Scholar
Koter, M., Kulesza, M. (2007). Morfologia miast – stan i tendencje rozwoju. W: I. Jażdżewska (red.), Konwersatorium wiedzy o mieście: T. 20: Polska geografia osadnictwa, dotychczasowy dorobek, program badań (s. 303–314). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Kulesza, M. (2001). Morfogeneza miast na obszarze Polski Środkowej w okresie przedrozbiorowym. Dawne województwa łęczyckie i sieradzkie. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Kulesza, M. (2014). Conzenian tradition in Polish urban historical morphology. European Spatial Research and Policy, 21(2), 133–153. https://doi.org/10.1515/esrp-2015-0009
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1515/esrp-2015-0009
Levy, A. (1999). Urban morphology and the problem of the modern urban fabric: Some questions for research. Urban Morphology, 3(2), 79–85. https://doi.org/10.51347/jum.v3i2.3885
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.51347/jum.v3i2.3885
Lubocka-Hoffmann, M. (2019). Powojenna odbudowa miast w Polsce a retrowersja Starego Miasta w Elblągu / The postwar rebuilding of towns and cities in Poland and the retroversion of the Old Town in Elbląg. Ochrona Zabytków, (1), 35–71. https://ochronazabytkow.nid.pl/wp-content/uploads/2020/10/OZ_1-2019_02_Lubocka-Hoffmann.pdf
Google Scholar
Mapy archiwalne Polski i Europy Środkowej. (b.r.). http://igrek.amzp.pl/
Google Scholar
Miasto Kalisz, Wydział Strategii i Rozwoju, Biuro Rewitalizacji; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej. (2017). Gminny Program Rewitalizacji Miasta Kalisza. Akademickie Koło Naukowe Gospodarki Przestrzennej UAM (współpr.). https://www.rewitalizacjakalisz.pl/wp-content/uploads/2017/07/Gminny-program-rewitalizacji.pdf
Google Scholar
Miszewska, B. (1993). Procesy morfologiczne w blokach urbanistycznych Starego Miasta we Wrocławiu. Rocznik Wrocławski, 1, 225–239.
Google Scholar
Miszewska, B. (1994). Bloki urbanistyczne Wrocławia w różnych fazach cyklu miejskiego. W: M. Koter i J. Tkocz (red.), Zagadnienia geografii historycznej osadnictwa w Polsce. Materiały konferencyjne (s. 111–129). Uniwersytet Mikołaja Kopernika; Uniwersytet Łódzki.
Google Scholar
Miszewska, B., Szmytkie, R. (2010). Staromiejskie blokowiska w strukturze przestrzennej miast Dolnego Śląska. W: I. Jażdżewska (red.), Konwersatorium wiedzy o mieście: T. 23: Osiedla blokowe w strukturze przestrzennej miast (s. 27–35). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Miszewska, B., Szmytkie, R. (2015). Morphological processes in the spatial structure of the southern district of Wrocław city. Bulletin of Geography. Socio-economic Series, (27), 133–151. https://doi.org/10.1515/bog-2015-0009
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1515/bog-2015-0009
Musiaka, Ł., Figlus, T., Szmytkie, R. (2021). Models of morphological transformations of centres of the largest Polish cities after World War II. European Planning Studies, 29(3), 511–535. https://doi.org/10.1080/09654313.2020.1744529
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/09654313.2020.1744529
Musiaka, Ł., Sudra, P., Spórna, T. (2021). Spatial chaos as a result of war damage and post-war transformations: Example of the small town of Węgorzewo. Land, 10(5), artykuł 541. https://doi.org/10.3390/land10050541
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.3390/land10050541
Oliveira, V. (2016). The study of urban form: Different approaches. W: V. Oliveira (red.), Urban morphology: An introduction to the study of the physical form of cities (s. 87–149). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-319-32083-0_6
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-32083-0_6
Rabiega, M. (2023). Odbudowa kaliskich kamienic po zniszczeniach I wojny światowej: problem stylu. Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Google Scholar
Splitt, J.A. (2010). Rozwój architektoniczny i urbanistyczny Kalisza. W: G. Schlender i J.A. Splitt (red.), Portret miasta. Architektura Kalisza w dokumentach archiwalnych (s. 21–34). Archiwum Państwowe w Kaliszu.
Google Scholar
Stefański, K. (1924). Stan miasta Kalisza w roku 1793. (b.w.).
Google Scholar
Szmytkie, R. (2014). Metody analizy morfologii i fizjonomii jednostek osadniczych. Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar
Szmytkie, R., Pajączek, K. (2023). Morphological transformations of the Old Town in Wrocław. Quaestiones Geographicae, 42(2), 97–113. https://doi.org/10.14746/quageo-2023-0018
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14746/quageo-2023-0018
Wąsicki, J. (1977). Kalisz w latach rządów pruskich i Księstwa Warszawskiego 1793–1815. W: W. Rusiński (red.), Dzieje Kalisza (s. 275–306). Wydawnictwo Poznańskie.
Google Scholar
Whitehand, J.W.R. (2007). Conzenian urban morphology and urban landscapes. W: Proceedings of the 6th International Space Syntax Symposium: T. 6 (s. 12–15). Istanbul Technical University Faculty of Architecture. http://spacesyntaxistanbul.itu.edu.tr/papers/invitedpapers/Jeremy_whitehand.pdf
Google Scholar
Woźniak, M.A. (2015). Kalisz 1914. Pogrom miasta. Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Google Scholar
Zakrzewska, J. (1936). Odbudowa Kalisza po wielkiej wojnie. Kaliski Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego.
Google Scholar
Nahajewicz, K. (1825). Plan miasta gubernialnego Kalisza ze wszystkimi zabudowaniami i przyległościami, 1 : 4000 [skan mapy]. Mapy archiwalne Polski i Europy Środkowej. http://maps.mapywig.org/m/City_plans/Central_Europe/PLAN_MIASTA_GUBERNIALNIEGO_KALISZA_1825_nnz30Xq_BN_Sygn._ZZK_23_557.jpg
Google Scholar
Wolle, O. (1878). Plan dzisiejszego miasta Kalisza, 1 : 4200 [skan mapy]. Mapy archiwalne Polski i Europy Środkowej. http://maps.mapywig.org/m/City_plans/Central_Europe/PLAN_DZISIEJSZEGO_MIASTA_KALISZA_SEKCYA_3_4.2K_1878_nnl9Xzw_BN_Sygn._ZZK_167.jpg
Google Scholar
Woźniak, M.A. (2015). Mapa zniszczeń wojennych w 1914 r. [brak skali]. W: M.A. Woźniak, Kalisz 1914. Pogrom miasta (s. 28). Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Google Scholar
Miejski Urząd Budowlany. (1922). Plan miasta Kalisza, 1 : 2500. Archiwum Państwowe w Łodzi (PRN.50.5.2.).
Google Scholar
Generalnyj Sztab [ZSRR]. (1981). Kalisz (M-34-1) 1 : 10 000 [skan mapy topograficznej]. Mapy archiwalne Polski i Europy Środkowej. http://maps.mapywig.org/m/City_plans/Central_Europe/M-34-1_KALISH_10K_LIST_1_1981.jpg
Google Scholar
Główny Urząd Geodezji i Kartografii. (b.r.). [Miasto Kalisz] [mapa 1 : 10 000]. Pobrane 13 maja 2023 r. z: https://mapy.geoportal.gov.pl/imap/Imgp_2.html?gpmap=gp0
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
