This is an outdated version published on 2022-12-30. Read the most recent version.

Preparation of doctors to fight epidemics of infectious diseases in the Kingdom of Poland in the 19th century. Outline of research issues

Authors

Jarosław Kita University of Lodz https://orcid.org/0000-0002-8374-2848

DOI:

https://doi.org/10.18778/2080-8313.25.02

Keywords:

Kingdom of Poland, doctors, professional training, epidemics of infectious diseases

Abstract

For centuries, the Polish lands, like other European countries, would regularly fall victim to an epidemic or a pandemic. Plague, also known as the Black Death or Bubonic sickness, smallpox, various “rotten fevers” belong to the most dangerous of a long list of infectious diseases afflicting the inhabitants of our country until the end of the modern era. In the nineteenth century, cholera became a model epidemic disease in the Polish territories under partitions, but other diseases such as tuberculosis, syphilis, typhoid and dysentery were also raging. The spread of some developed into a pandemic involving large areas of the Polish territory, while others caused epidemics of a specific range and time. Until the invention and popularization of preventive vaccinations, and later the invention of chemotherapeutic agents and antibiotics, mankind had been regularly plagued by successive epidemics of infectious diseases.
In this text, based on sources of various provenance, an attempt has been made to find an answer to the question of how doctors practicing in the 19th century in the Kingdom of Poland were prepared to combat these epidemics. To start with, the main infectious diseases and the chronology of epidemics outbreaks in the territory of the Kingdom of Poland will be discussed. In the nineteenth century, and especially in its second half, the health condition of the population, as well as the related to it matters of medical care, began to be among the most important issues of social life in most modern countries of Europe at that time. Therefore, we should look into the legal regulations concerning the measures to fight infectious diseases (issued, among others, by national and local authorities, social and medical care institutions), on which medics could rely. In addition, it is worth paying attention to the professional preparation of doctors to fight epidemics by analyzing the existing curricula of medical studies, their internships and the experience gained. Also the scope of scientific research on infectious diseases and availability of their results for the medical community should be surveyed, as well as the methods of prevention and the dominant models used to combat epidemics, including the activities of the then emerging infectious hospitals. Finally, the issue of successes and failures in the fight against these diseases in the territory of the Kingdom of Poland will be discussed.

Author Biography

Jarosław Kita, University of Lodz

kierownik Katedry Historii Polski XIX wieku w Instytucie Historii Uniwersytetu Łódzkiego, członek Komitetu Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk, członek Prezydium Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Historycznego.

Zainteresowania naukowe: historia społeczna i gospodarcza XIX i XX w., dzieje społeczeństwa polskiego na tle porównawczym ze społeczeństwami Europy Środkowo-Wschodniej, historia ziemiaństwa polskiego, europejska kultura uzdrowiskowa XIX–XXI w., dzieje wojskowości polskiej w dobie zaborów, historia nauki w XIX–XXI w., przeszłość łódzkiego środowiska naukowego, dzieje miast regionu Polski centralnej.

References

Biegański W., O zadaniach towarzystw lekarskich prowincjonalnych, „Czasopismo Lekarskie” 1901, t. 2, nr 10.
Google Scholar

Chałubiński T., Leczenie w cholerze, Warszawa 1884.
Google Scholar

Dzierżawski B., Hewelke O., Janowski W., Zawadzki J., Cholera, jej dawniejsze epidemije u nas, przyczyny, objawy, zapobieganie i leczenie, Warszawa 1892.
Google Scholar

„Gazeta Warszawska” 1848, nr 215; nr 216.
Google Scholar

Gołuchowski J., Sposób leczenia cholery za pomocą zimnéj wody szczęśliwym skutkiem uwieńczony, Warszawa 1849.
Google Scholar

Grodecki F., Co mówią cyfry w sprawie bytu lekarzy?, „Krytyka Lekarska” 1900, nr 1.
Google Scholar

[Grodzicki J.], Wskazówki ochronne przeciwko cholerze i sposoby pielęgnowania cholerycznych chorych, Radom 1905.
Google Scholar

Hewelke O., Przegląd krytyczny niektórych metod leczenia cholery, „Gazeta Lekarska” 1892, t. 12, nr 37.
Google Scholar

Lista lekarzy, aptekarzy, dentystów, weterynarzy, felczerów i akuszerek uprawnionych do praktyki w Królestwie Polskim, Warszawa 1854.
Google Scholar

Lista osób trudniących się leczeniem i lekarstwami w Królestwie Polskim na rok 1830, Warszawa 1829.
Google Scholar

Łazarowicz K., Co to jest cholera i jak ją zwalczać, Warszawa 1905.
Google Scholar

Palmirski W., O cholerze i walce z nią, Warszawa 1905.
Google Scholar

Pamiętnik II-go Zjazdu Lekarzy Prowincjonalnych w dniach 31 maja i 1 czerwca 1914 r. w Lublinie, Lublin (b.d.).
Google Scholar

Pamiętnik pierwszego Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich odbytego w r. 1869 w Krakowie, Kraków 1870.
Google Scholar

Pamiętnik pierwszego zjazdu lekarzy prowincjonalnych Królestwa Polskiego w Łodzi, dnia 4 i 5 czerwca 1911 r. oraz obchody XXV-lecia istnienia Towarzystwa Lekarskiego Łódzkiego dnia 3 czerwca 1911 r., Łódź 1911.
Google Scholar

Pruszyński J., Cholera, „Gazeta Lekarska” 1892, t. 12, nr 32.
Google Scholar

Rzętkowski D., Kilka słów w sprawie praktycznego kształcenia studentów medycyny, „Krytyka Lekarska” 1900, nr 1.
Google Scholar

Starkman J., Cholera: jej istota, przyczyny, objawy, szerzenie się, sposoby zapobiegania i leczenia, Warszawa 1892.
Google Scholar

Wrzosek A., Specyalizacya, „Krytyka Lekarska” 1900, nr 1.
Google Scholar

„Zdrowie” 1913, nr 9; nr 11; nr 12.
Google Scholar

Bączkiewicz J., Karta z dziejów „walki z rusyfikacją” na polu lecznictwa, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny” 1929, z. 1.
Google Scholar

Berner W., Stan sanitarny, ochrona zdrowia i sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych w Krakowie w okresie autonomii galicyjskiej (lata 60./70. XIX w.– do 1914 r.), „Przegląd Epidemiologiczny” 2008, t. 62, nr 1, s. 181–191.
Google Scholar

Bieliński J., Królewski Uniwersytet Warszawski (1816–1831), t. 2, Warszawa 1911.
Google Scholar

Brożek K., Ruch na rzecz podnoszenia kwalifikacji zawodowych polskich lekarzy w latach 1805–1952.
Google Scholar

Towarzystwa i kursy, „Medycyna Nowożytna” 2003, t. 10, nr 1–2, s. 35–98.
Google Scholar

Dorobek F., Epidemia cholery w Królestwie Polskim i guberni płockiej w 1848 r., „Notatki Płockie” 1979, t. 24, nr 1, s. 25–36.
Google Scholar

Dydyński L., Zarys stuletnich dziejów Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego, „Medycyna” 1938, nr 17, s. 661–667; nr 18, s. 688–695.
Google Scholar

Dydyński L., Ławrynowicz A., Zjazdy Lekarzy i Przyrodników Polskich od r. 1869, „Medycyna” 1933, nr 17, s. 517–538.
Google Scholar

Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1816–1915, red. T. Kizwalter, Warszawa 2016.
Google Scholar

Dzierżawski B., Hewelke O., Janowski W., Zawadzki J., Cholera, jej dawniejsze epidemije u nas, przyczyny, objawy, zapobieganie i leczenie, Warszawa 1892, s. 6–8.
Google Scholar

Evans R.J., Epidemics and revolutions: cholera in nineteenth-century Europe, [w:] Epidemics and ideas. Essays on the historical perception on pestilence, ed. T. Ranger, P. Slack, Cambridge University Press 1992, s. 149–174.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511563645.008

Giedroyć F., Rada Lekarska Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego (1809–1867), Warszawa 1913.
Google Scholar

Hanecki M., Dzieje Towarzystwa Higienicznego Warszawskiego, „Archiwum Historii Medycyny” 1968, t. 28, z. 3, s. 265–271.
Google Scholar

Historia prasy polskiej, red. J. Łojek, t. 2, Prasa polska w latach 1864–1918, Warszawa 1976.
Google Scholar

Janicka I., Sina śmierć z Azji. Epidemie cholery w północno-zachodnich guberniach Cesarstwa Rosyjskiego w XIX wieku, Gdańsk 2021.
Google Scholar

Kledecki Z., 120-letnie dzieje Kaliskiego Towarzystwa Lekarskiego, „Zeszyty Naukowe Kaliskiego Towarzystwa Lekarskiego” 1998, nr 4, s. 95–122.
Google Scholar

Kowalczyk S., Lubelskie Towarzystwo Lekarskie 1874–1951, Warszawa 1987.
Google Scholar

Leszczyński Z., Krysa-Leszczyńska D., W 110 rocznicę urodzin prof. dr. med. Seweryna Sterlinga, „Polski Tygodnik Lekarski” 1975, t. 30, nr 19, s. 823–825.
Google Scholar

Masłowska M., Ostatnia epidemia cholery azjatyckiej w Warszawie w XIX w. – zapobieganie, leczenie i przebieg w świetle źródeł z lat 1892–1894, „Wieś i Rolnictwo” 2020, nr 3 (188), s. 31–43.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.53098/wir032020/02

Mazur E., Szpitale w Królestwie Polskim w XIX wieku, Warszawa 2008.
Google Scholar

Męczkowski W., Stan i potrzeby szpitali w Królestwie Polskim, Warszawa 1905.
Google Scholar

Milewska M., Opinie o prowincjonalnej służbie zdrowia w Królestwie Polskim w drugiej połowie XIX w., „Przegląd Historyczny” 2020, t. 111, z. 2, s. 369–380.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.36693/202002p.369-380

Osterhammel J., Historia XIX wieku. Przeobrażenie świata, tłum. I. Drozdowska-Broering i in., wyd. II, Poznań 2020.
Google Scholar

Ostrowska T., Polskie czasopiśmiennictwo lekarskie w XIX wieku (1800–1900). Zarys historyczno-bibliograficzny, Wrocław 1973.
Google Scholar

Peszke J., Stulecie Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego 1820–1920, Warszawa 1931.
Google Scholar

Podgórska-Klawe Z., Od hospicjum do współczesnego szpitala. Rozwój historyczny problematyki szpitalnej w Polsce do końca XIX wieku, Wrocław 1981.
Google Scholar

Polak A., Sak J., Epidemie cholery w XIX wieku na przykładzie Lublina, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny” 2020, t. 83, s. 63–74.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12797/AHiFM.83.2020.83.06

Rolbiecki W., Towarzystwa naukowe w Polsce, Warszawa 1972.
Google Scholar

Słownik lekarzy polskich XIX wieku, t. 1–6, Warszawa 1991–2001.
Google Scholar

Słownik polskich towarzystw naukowych, t. 1–3, Warszawa 1978–2001.
Google Scholar

Tobolewski W., Towarzystwo Lekarskie Częstochowskie 1901–2001, Częstochowa 2001.
Google Scholar

Tomczyk R., Zagrożenia epidemiologiczne na terenie austriackiej części monarchii habsburskiej w XIX w. (do 1914 r.). Aspekty prawne i administracyjne, „Galicja. Studia i Materiały” 2015, nr 1, s. 99–113.
Google Scholar

Urbanik M., Sposoby leczenia cholery na ziemiach polskich w XIX wieku, [w:] Epidemie w Polsce od czasów najdawniejszych po czasy współczesne, red. A. Śródka, Z. Bela, R. Gryglewski, K. Jaworska, M. Urbanik, Kraków 2005, s. 295–315.
Google Scholar

Więckowska E., Opieka lekarsko-zdrowotna i sanitarna w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku, „Medycyna Nowożytna” 2007, nr 1–2, s. 55–68.
Google Scholar

Wróbel A., Polak A., Epidemie a polityka sanitarna w dziewiętnastowiecznym Lublinie, [w:] Czystość i brud. Higiena w XIX wieku. Wokół przełomu bakteriologicznego, red. W. Korpalska, W. Ślusarczyk, Bydgoszcz 2016, s. 41–59.
Google Scholar

Wykaz Szkoły Głównej Warszawskiej, Warszawa 1864–1869, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/139390/display/Default (dostęp: 25.10.2022).
Google Scholar

Downloads

PDF (Język polski)

Published

2022-12-30

Versions

2024-04-11 (2)
2022-12-30 (1)

How to Cite

Kita, J. (2022). Preparation of doctors to fight epidemics of infectious diseases in the Kingdom of Poland in the 19th century. Outline of research issues . Studia Z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX I XX Wieku, 25, 31–51. https://doi.org/10.18778/2080-8313.25.02