Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX Wieku

Powiązania familijno-majątkowe rodzin ziemiańskich Królestwa Polskiego i ziem zabranych na przykładzie małżeństw Rodryga hr. Potockiego i Augusta hr. Ostrowskiego z siostrami Niezabitowskimi

Aleksandra Staniszewska — 2020-12-30

Pomimo zmian jakie dokonywały się w XIX-wiecznych społeczeństwach, przedstawicieli elit nadal cechował konserwatywny światopogląd. Objawiał się on m.in. w niechęci do utrzymywania kontaktów z osobami spoza „towarzystwa”. Wskutek tego partnerów do zawarcia związku małżeńskiego poszukiwano w obrębie własnej warstwy. Ograniczone możliwości poznania kandydata/kandydatki do mariażu jedynie na terenie Królestwa Polskiego, a także rozproszenie majątków rodowych po ziemiach podzielonej Rzeczypospolitej, doprowadzały do zawierania związków ponadkordonowych, czego przykładem są małżeństwa, pochodzących z ziem zabranych, sióstr Niezabitowskich z Królewiakami: Rodrygiem hr. Potockim i Augustem hr. Ostrowskim.

Wojenne losy Wacława Policzkiewicza (1896–1920)

Małgorzata Surmacz — 2020-12-30

Wacław Policzkiewicz (1896–1920), syn lubelskiego przemysłowca, uczeń prywatnego gimnazjum męskiego zwanego Szkołą Lubelską, student Politechniki Warszawskiej, harcerz i członek POW oraz Narodowej Organizacji Młodzieży, żołnierz Wojska Polskiego. Podczas służby w 1. Pułku Piechoty Legionów brał udział we wszystkich walkach oddziału. Zginął podczas ofensywy kijowskiej 13 czerwca 1920 r. w Borodiance koło Żytomierza. Mimo starań najbliższej rodziny jego prochy nie zostały sprowadzone do Lublina. Został pośmiertnie awansowany do stopnia porucznika i odznaczony Orderem Wojennym Virtuti Militari V klasy. Rodzina przechowywała pamiątki po młodym żołnierzu, uczestniku walk o niepodległość i granice odrodzonego państwa polskiego.

Doświadczenie historyczne finansowania modernizacji ekonomicznej na Ukrainie

Victoria Nebrat — 2020-12-30

W artykule zostało opisane historyczne doświadczenie z zakresu finansowania modernizacji gospodarki Ukrainy. Na podstawie analizy porównawczej ujawniono potencjał, możliwości i ograniczenia rynkowego i planowo-mobilizacyjnego modelu modernizacji. Uzasadnia się celowość przeprowadzania systemowej polityki modernizacji, która przewiduje zmiany w obszarach gospodarczych, społecznych, prawnych, politycznych i innych. Podkreślono niebezpieczeństwo mechanicznego transferu już aprobowanych na Zachodzie sposobów organizacji produkcji, techniki i technologii bez odtworzenia socjalnych i ekonomicznych warunków, w których się sformowały i, w których funkcjonują. Uogólnione zostały źródła finansowania i determinanty przeprowadzania nowoczesnych przekształceń modernizacyjnych.

Koncert życzeń – żądania francuskie w negocjacjach gospodarczych z Polską w latach 1933–1935

Anna Ambrochowicz-Gajownik — 2020-12-30

Lata 30. XX w. w stosunkach gospodarczych pomiędzy Polską a Francją do łatwych nie należały. Oba kraje bardzo mocno odczuwały skutki kryzysu ekonomicznego. Przyczynił się on m.in. do wprowadzenia zakazu przywozu, czyli zastosowania tzw. polityki kontyngentowej. Następnie wymusił na Francji ochronę własnego rynku poprzez ograniczenie importu na rzecz premiowania eksportu. W Polsce zaś czynnikiem pogłębiającym kryzys był odpływ zagranicznych kapitałów. Innym przejawem rozbieżności w relacjach bilateralnych był sposób prowadzenia negocjacji. Francja nastawiona była na prowadzenie rozmów w sposób punktowy, a nie całościowy. Strona polska preferowała to drugie rozwiązanie, ponieważ umożliwiało wyrównanie bilansu handlowego z płatniczym. W latach 1933–1935 relacje gospodarcze polsko-francuskie przypominały swoistego rodzaju koncert życzeń, w którym rolę dominującą odgrywała strona francuska. Stawiane przez nią warunki były najczęściej niekorzystne dla drugiej strony, co też powodowało liczne napięcia.

Analiza i charakterystyka tendencji rozwojowych oraz przemian w strukturze polskiego przemysłu w latach 1950–1970

Zbigniew Klimiuk — 2020-12-30

Koncepcja selektywnego rozwoju polskiego przemysłu w perspektywie lat 70. XX w. zakładała dokonanie istotnych przekształceń strukturalnych w przemyśle związanych z unowocześnieniem produkcji przemysłowej. Najbardziej intensywne przemiany strukturalne miały miejsce w pierwszym etapie uprzemysłowienia i związane były z budową podstaw względnie rozwiniętego kompleksu przemysłowego. Intensywność zmian strukturalnych w tym okresie, mierzona średnim współczynnikiem stosunkowych przekształceń strukturalnych, była niezwykle wysoka. W latach 1960–1970 intensywność przemian w gałęziowej strukturze produkcji była znacznie mniejsza niż w okresie poprzednim. W dalszym ciągu znaczny wzrost udziału w globalnej produkcji przemysłowej wykazywały branże przemysłu maszynowego i chemicznego, chociaż wskaźniki wyprzedzenia tempa wzrostu wymienionych gałęzi w stosunku do tempa wzrostu przemysłu ogółem były mniejsze niż w latach 1950–1960. W miarę przechodzenia do kolejnych faz rozwoju przemysłowego coraz większego znaczenia nabierały przemiany wewnątrzgałęziowej struktury produkcji w obrębie poszczególnych przemysłów, zwłaszcza w obrębie tzw. gałęzi wiodących. Strukturalne aspekty wzrostu gospodarczego i przemysłowego nie stanowiły przez długi okres przedmiotu szczegółowych badań ekonomicznych, zwłaszcza z punktu widzenia traktowania tych przemian jako samodzielnego czynnika współczesnego rozwoju gospodarczego. Wyspecjalizowany rozwój przemysłowy był traktowany jako warunek utrzymania produkcji na wysokim poziomie technicznym, a tym samym jako warunek rozwoju wymiany handlowej i współpracy w dziedzinie produkcji przemysłowej.

Prawosławna społeczność Brzezin. Szkic do portretu

Violetta Wiernicka — 2020-12-30

Tekst koncentruje się na dotychczas mało znanym zagadnieniu – omówieniu prawosławnej mniejszości Brzezin, stolicy powiatu o tej samej nazwie w latach 1867–1914. Artykuł analizuje, z jakich grup społecznych składała się tamtejsza prawosławna mniejszość, jednocześnie kładąc szczególny nacisk na urzędników szczebla powiatowego. A to dlatego, że właśnie ta grupa miała największy wpływ na życie brzezinian. W tekście także zaprezentowano dzieje prawosławnej świątyni w Brzezinach.

Problem finansowania budownictwa sakralnego i kościelnego w okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej na przykładzie diecezji łódzkiej

Mateusz Opaliński — 2020-12-30

Artykuł opisuje nieznany dotąd aspekt finansowania budownictwa sakralnego w okresie PRL. Prezentowane zagadnienie ma na celu wypełnienie luki w dotychczasowej historiografii. Żadna z powstałych dotąd publikacji nie odnosi się do badanego problemu widzianego z perspektywy stosunków państwo–Kościół po 1945 r. Niniejsza praca ukazuje zatem trudności związane z pozyskiwaniem funduszy na budowę nowych świątyń w okresie hamowania lub zwalczania przez władze tzw. Polski Ludowej wszelkich inwestycji sakralnych. Represyjne i dyskryminujące stronę kościelną przepisy prawne miały na celu utrudnianie wznoszenia miejsc kultu religijnego, co pośrednio miało także przyczynić się do zniechęcenia duchownych do podejmowania tego rodzaju działalności. Z kolei „usłużnych” księży nagradzano za ich lojalną postawę wobec rządzących przydzielaniem na drobne prace budowlane subwencji z powołanego m.in. na ten cel Funduszu Kościelnego, będącego pod kontrolą Rady Ministrów. Wszystkie te czynniki powodowały, że największy koszt budowy kościołów ponosili świeccy katolicy, organizujący na własną rękę zbiórki publiczne, narażając się tym samym na karę grzywny. Trud ponieśli także księża parafialni, którzy wykorzystując zagraniczne znajomości zdobywali pieniądze na kontynuowanie prac budowlanych.

Głębiny i płycizny. Rzecz o trudach syntetyzowania historii miasta (na marginesie książki Marcina J. Szymańskiego „Łódź na wodach dziejów. Biografia miasta”, Łódź 1920, ss. 320)

Kamil Śmiechowski — 2020-12-30

Historia miast stanowi obszar badawczy, w którym dochodzi do szeregu interesujących zjawisk, wymykających się klasycznej historiografii. Jednym z nich są „biografie miast”, czyli sposób pisania o ich przeszłości naśladujący biografie postaci historycznych. Próby napisania biografii Łodzi podjął się Marcin Szymański. W artykule niniejszym dokonano oceny czy badacz związany z Instytutem Historii Uniwersytetu Łódzkiego dobrze wywiązał się z tego zadania. Przeanalizowano także miejsce książki M. Szymańskiego w literaturze poświęconej Łodzi i jej użyteczność jako źródła wiedzy o przeszłości miasta. Wskazano także mocne i słabe strony recenzowanej książki.

Księżacka odpowiedź na książkę Jacka Perzyńskiego Sekrety Łowicza i Skierniewic, Wyd. Księży Młyn Dom Wydawniczy, Łódź 2020, ss. 165 + [3]

Piotr Wysocki — 2020-12-30

Artykuł jest polemiką z książką Jacka Perzyńskiego pt. Sekrety Łowicza i Skierniewic. Autor książki, wbrew tytułowi, nie przedstawia tylko sekretów Łowicza i Skierniewic. Na 34 artykuły zamieszczone w pracy J. Perzyńskiego Łowicza dotyczy 12 tekstów, Skierniewic zaś 10. Pozostałe artykuły opisują ciekawostki z okolicznych miejscowości. Autor korzystał głównie z opracowań i popularnonaukowych tekstów lokalnych badaczy. Ponieważ sporadycznie zaglądał do źródeł historycznych, w pracy pojawiają się przeinaczenia tekstów pierwotnych i błędy. Praca napisana jest dobrym językiem, ale jej układ koncepcyjny jest chaotyczny.

Japońska wizja dziewiętnastowiecznej historii Łodzi. Kilka uwag o monografii Fujii Kazuo „Socjoekonomiczna historia Polski XIX wieku – kształtowanie przedsiębiorcy i nowoczesnego społeczeństwa w Łodzi”, Kwansei Gakuin University Press, Nishinomiya 2019, s

Jarosław Kita — 2020-12-30

Japoński historyk Fujii Kazuo, od czterech dekad podejmuje tematy zawiązane głównie z różnymi aspektami XIX-wiecznych dziejów Łodzi, a przede wszystkim zajmuje go odmienność rozwoju tego ośrodka miejskiego w czasach zaborów w skali nie tylko ziem polskich, ale Europy Środkowo-Wschodniej. Tej tematyce poświęcił już wiele lat temu pierwszą monografię, a obecnie recenzowana książka, stanowi niejako podsumowanie prac badawczych tego japońskiego badacza dziejów społecznych i gospodarczych w momencie przejścia na emeryturę. Według jego tezy, Łódź, która nie posiadała tradycji szlacheckich, ani nie odgrywała roli centrum politycznego, jakim była Warszawa, w XIX stuleciu właśnie wraz ze stolicą Królestwa Polskiego stała się wyjątkowym w skali zaboru rosyjskiego wielkim miastem. Dynamizmem rozwoju w nim nowoczesnego przemysłu stała się ogromna aktywność tutejszych przedsiębiorców, głównie pochodzenia niemieckiego i żydowskiego, którzy jednak na trwałe wnikali w tkankę miasta, tworząc swoją „małą ojczyzną”.

"Udział ziemian w odzyskaniu niepodległości Polski w 1918 roku", red. S. Kordaczuk, Wyd. Muzeum Regionalne w Siedlcach, Siedlce 2020, ss. 144

Aleksandra Staniszewska — 2020-12-30

Jubileusz 80-lecia urodzin Profesora Wiesława Pusia, założyciela czasopisma „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX Wieku”

Jarosław Kita — 2020-12-30

W 2020 r. znakomity znawca dziejów gospodarczych epoki zaborowej, prof. dr hab. Wiesław Puś ukończył 80 lat życia. Ze względu na panującą pandemię COVID-19 dopiero w czerwcu 2021 r. udało się zorganizować uroczysty jubileusz Profesora. Uroczystość zorganizowana przez uczniów i pracowników z Katedry Historii Polski XIX wieku i władze Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Łódzkiego zgromadziła licznych gości, w tym obecne i byłe władze rektorskie uniwersytetu. Od grona przyjaciół, kolegów i uczniów wręczono Profesorowi księgę pamiątkową, zatytułowaną Nie zamyka się w „skorupie” uczonego. Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Wiesławowi Pusiowi w osiemdziesiątą rocznicę urodzin, wydaną przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, a przygotowaną pod redakcją naukową prof. Jarosława Kity. Tekst jest sprawozdaniem z tej miłej uroczystości.