The activity of the landed gentry of the Kingdom of Poland during Warsaw’s agricultural and industrial exhibitions in the 19th century

Jarosław Kita

doi:10.18778/2080-8313.27.01

Autor

Jarosław Kita Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0002-8374-2848

DOI:

https://doi.org/10.18778/2080-8313.27.01

Słowa kluczowe:

ziemiaństwo, ruch wystawienniczy, Warszawa, XIX w., rolnictwo, przemysł

Abstrakt

Przez dwie dekady po klęsce powstania styczniowego w Królestwie Polskim dominował program pracy organicznej, którego twórcy jako jeden z najistotniejszych punktów programowych zakładali modernizację społeczeństwa i gospodarki ziem polskich, w tym rolnictwa. Jednym z ważnych narzędzi w realizacji programu miała być organizacja wystaw rolniczo-przemysłowych. Po powstaniu styczniowym w Warszawie odbyły się cztery takie wystawy, a podczas trzech pierwszych wyraźnie dominowały działy związane z rolnictwem i przemysłem spożywczym. Uczestniczyli w nich m.in. ziemianie Królestwa Polskiego prezentując swoje osiągnięcia. Celem artykułu jest wskazanie tych najbardziej aktywnych przedstawicieli środowiska ziemiańskiego w organizacji wystaw, a tym samym ich wkładu w modernizację gospodarki, a szczególnie rolnictwa.

Biogram autora

Jarosław Kita - Uniwersytet Łódzki

Prof. dr hab. Jarosław Kita – kierownik Katedry Historii Polski XIX wieku w Instytucie Historii na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego, członek Komitetu Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk, członek Prezydium Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Historycznego.

Zainteresowania naukowe: historia społeczna i gospodarcza XIX i XX w., dzieje społeczeństwa polskiego na tle porównawczym ze społeczeństwami Europy Środkowo-Wschodniej, historia ziemiaństwa polskiego, europejska kultura uzdrowiskowa XIX–XXI w., dzieje wojskowości polskiej w dobie zaborów, historia nauki w XIX–XXI w., przeszłość łódzkiego środowiska naukowego, dzieje miast regionu Polski centralnej.

Bibliografia

„Biblioteka Warszawska” 1841, vol. 2.
Google Scholar

„Dziennik Praw Królestwa Polskiego” 1819, vol. 6; 1848, vol. 41.
Google Scholar

„Gazeta Przemysłowa” 1867, No. 94–96.
Google Scholar

„Gazeta Przemysłowo-Rolnicza” 1874, No. 38; No. 40; No. 42.
Google Scholar

„Gazeta Warszawska” 1870, No. 196; No. 198; No. 205–206; No. 208; No. 211.
Google Scholar

„Gazeta Warszawska” 1874, No. 202–204; No. 214.
Google Scholar

„Kłosy” 1870, No 275–276.
Google Scholar

„Kłosy” 1874, No. 478; No. 483.
Google Scholar

„Kłosy” 1885, No. 1041–1042; No. 1045; No. 1047.
Google Scholar

„Kurier Warszawski” 1867, No. 211; No. 214; No. 217–218.
Google Scholar

„Kurier Warszawski” 1870, No. 203; No. 205–207; No. 209.
Google Scholar

„Kurier Warszawski” 1874, No. 200–202.
Google Scholar

„Kurier Warszawski” 1885, No. 191.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/mmnd.48018850119

„Przegląd Techniczny” 1885, vol. 22, No. 7.
Google Scholar

„Przegląd Tygodniowy” 1885, No. 25; No. 31–32.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1038/032031a0

„Roczniki Gospodarstwa Krajowego” 1858, vol. 32.
Google Scholar

„Tygodnik Ilustrowany” 1867, No. 416; No. 419.
Google Scholar

„Tygodnik Ilustrowany” 1870, No. 144.
Google Scholar

„Tygodnik Ilustrowany” 1874, No. 345.
Google Scholar

„Tygodnik Ilustrowany” 1885, No. 128–130.
Google Scholar

„Wędrowiec” 1885, No. 29–30.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1292/jvms1885.1885.29

„Wystawa Krajowa Rolnicza i Przemysłowa: organ komitetu wystawy” 1877, No. 1–24.
Google Scholar

Aleksandrowicz J., Krótka relacja. O wystawie płodów gospodarstwa wiejskiego i ogrodnictwa, odbytej w Warszawie w roku 1867, [in:] Józefa Ungra Kalendarz Ilustrowany na rok zwyczajny 1868, Warszawa 1867.
Google Scholar

Aleksandrowicz J., Relacja o wystawie płodów rolniczych i gospodarskich, odbytej w Warszawie w roku 1870, [in:] Józefa Ungra Kalendarz Ilustrowany na rok zwyczajny 1871, Warszawa 1870.
Google Scholar

Dwudziestopięciolecie Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie: 1875–1900, Warszawa 1901.
Google Scholar

Dzieje Maluszyna i jego dziedziców z opowiadania i z pamięci zebrane przez hrabinę Helenę [z Morstinów] Ostrowską, wstęp i oprac. A. J. Zakrzewski, Warszawa 2009.
Google Scholar

Encyklopedia rolnictwa i wiadomości związek z nim mających, vol. 1–5, Warszawa 1873–1879.
Google Scholar

Katalog krajowej wystawy rolniczej i przemysłowej [od 6. września do 4. października] we Lwowie, Lwów 1877.
Google Scholar

Katalog wystawy rolniczo-przemysłowej w Warszawie wydany staraniem Kazimierza Sulistrowskiego, Warszawa 1885 (accessed via: https://polona.pl/item/katalog-wystawy-rolniczo-przemyslowej-w-warszawie,NjIxNTk5NzU/ – 17.10.2023).
Google Scholar

Miaskowski F., Wystawa płodów przemysłu krajowego, „Biblioteka Warszawska” 1845, vol. 3.
Google Scholar

Wystawa przemysłowo-rolnicza w Warszawie w r. 1885, „Przegląd Techniczny” 1885, vol. 22, No. 7.
Google Scholar

Wystawa rolnicza w Warszawie, [in:] Józefa Ungra Kalendarz Warszawski Popularno-Naukowy Ilustrowany na rok zwyczajny 1875, Warszawa 1874.
Google Scholar

Wystawa rolniczo-przemysłowa we Lwowie, „Gazeta Przemysłowo-Rzemieślnicza” 1877, No. 43.
Google Scholar

Bujak F., Wieś zachodniogalicyjska u schyłku XIX w., Lwów 1904.
Google Scholar

Caban W., Kita J., Ziemiaństwo Królestwa Polskiego wobec modernizacji rolnictwa. Stan i potrzeby badań, „Rocznik Łódzki” 2017, vol. 66, pp. 167–179.
Google Scholar

Drexlerowa A. M., Wystawy wytwórczości Królestwa Polskiego, Warszawa 1999.
Google Scholar

Drexlerowa A. M., Olszewski A. K., Polska i Polacy na powszechnych wystawach światowych 1851–2000, Warszawa 2005.
Google Scholar

Garbaczewski W., Przemysł, sztuka, polityka. Wystawy gospodarcze na ziemiach polskich i z Polską związane ok. 1850–1914, Poznań 2015.
Google Scholar

Grabski W., Historia Towarzystwa Rolniczego 1858–1861, vol. 2, Warszawa 1904.
Google Scholar

Hauk R., Wystawy przemysłowe w Królestwie Polskim w latach 1821–1857, Opatówek 1996.
Google Scholar

Ihnatowicz E., Kalendarze drugiej połowy XIX wieku jako źródło do badań literackich – „Kalendarz Ungra”, [in:] E. Jankowski, J. Kulczycka-Saloni (eds), Problemy literatury polskiej okresu pozytywizmu. Seria 2, Wrocław 1983.
Google Scholar

Jaskulski M., Wystawy przemysłowe w czasach Królestwa Polskiego, Łódź 1988.
Google Scholar

Jaszczuk A., Spór pozytywistów z konserwatystami o przyszłość Polski 1870–1903, Warszawa 1986.
Google Scholar

Kita J., Cukrownictwo w majątkach ziemskich Potockich i Ostrowskich w okresie zaborów, „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX Wieku” 2008, vol. 5, pp. 27–49.
Google Scholar

Kita J., Nadpilickie majątki ziemskie Ostrowskich z Maluszyna w XIX wieku w świetle archiwum rodzinnego, „Między Wisłą a Pilicą. Studia i materiały historyczne” 2002, vol. 3, pp. 139–153.
Google Scholar

Kita J., Wilegiatury – moda na dziewiętnastowieczny „urlop”, [in:] J. Kita, M. Korybut-Marciniak (eds), Życie prywatne Polaków w XIX wieku, t. 6, „Moda i styl życia”, Łódź-Olsztyn 2017, pp. 31–50.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8088-801-2.03

Kita J., Wytwory wsi polskiej i innowacje z zakresu agrotechniki na warszawskich wystawach rolniczo-przemysłowych w drugiej połowie XIX wieku, [in:] M. Kłusek (ed.), Wieś polska na przestrzeni wieków, vol. 1: Od utraty niepodległości do I wojny światowej, Warszawa 2024, pp. 213–232.
Google Scholar

Kita J., Ziemiaństwo polskie a modernizacja gospodarki rolnej do 1914 r. (zarys problematyki), „Zeszyty Wiejskie” 2016, vol. 22, pp. 435–443.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1506-6541.22.33

Kizwalter T., Polska droga do nowoczesności – zwyczajna czy wyjątkowa? – https://www.youtube.com/watch?v=Yr3iAolxKHM (accessed: 25.09.2024).
Google Scholar

Kizwalter T., Polska nowoczesność. Genealogia, Warszawa 2020.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323546344

Kowalski M. J., Warszawskie Wystawy Rolniczo-Przemysłowe, Łódź 2021.
Google Scholar

Królikowski J., Polska wystawa rolnicza i przemysłowa w Toruniu z roku 1874. Szkic monograficzny, Toruń 1926.
Google Scholar

Ołdziejewski K., Wystawy powszechne. Ich historia, organizacja, położenie prawne i wartość społeczno-gospodarcza, Poznań 1928.
Google Scholar

Paduchowski W., Galicyjskie górnictwo i hutnictwo w świetle Powszechnej Wystawy Krajowej w 1894 roku, „Folia Historica Cracoviensia” 2014, No. 2, pp. 155–177.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15633/fhc.652

Przegaliński A., Wokół wystawy Rolniczo-Przemysłowej w Lublinie w roku 1901, Lublin 2010.
Google Scholar

Przegaliński A., Z dziejów wystaw rolniczych. Trzecia Wystawa Rolnicza (1860) i Wystawa Rolniczo-Przemysłowa (1901) w Lublinie, Lublin 2012.
Google Scholar

Tylicki S. W., Rys historyczny wystaw w Królestwie Polskiem i szkic projektu planowej ich organizacji na przyszłość, „Praca. Dodatek poświęcony artykułom w sprawach administracyjnych, ekonomicznych, prawnych i społecznych, oraz materyałom spraw tych dotyczącym” 1909, No. 2, pp. 1–24; 1909, No. 3, pp. 1–23.
Google Scholar

Złotkowski D., Wystawa Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie 1909 roku w świetle prasy polskiej, Częstochowa 2009.
Google Scholar