Burza superkomórkowa z 13/14 lipca 2024 r. jako przykład ekstremalnych zjawisk pogodowych w województwie świętokrzyskim

Wojciech Nadziałek

doi:10.18778/1427-9711.23.05

Autor

Wojciech Nadziałek Szkoła Doktorska Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Zakład Geomorfologii i Geoarcheologii https://orcid.org/0009-0003-6071-6609

DOI:

https://doi.org/10.18778/1427-9711.23.05

Słowa kluczowe:

Superkomórka burzowa, ekstremalne zjawiska pogodowe, pogoda, województwo świętokrzyskie

Abstrakt

Postępujące zmiany klimatyczne są przyczyną coraz częstszego występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych. Celem pracy było rozpoznanie przyczyn powstania i skutków burzy, która przeszła nocą z 13 na 14 lipca 2024 r. przez obszar województwa świętokrzyskiego, jako przykładu ekstremalnego zdarzenia pogodowego. Burza ta rozwinęła się na chłodnym froncie atmosferycznym, który wypierał masy zwrotnikowe. Najwięcej szkód powstało w zachodniej oraz centralnej części województwa świętokrzyskiego, a łączna długość szlaku zniszczeń wyniosła około 110 km.

Pobrania

Bibliografia

Bielec-Bąkowska Z. 2002. Zróżnicowanie przestrzenne i zmienność wieloletnia występowania burz w Polsce. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Bielec-Bąkowska Z. 2013. Burze i grady w Polsce. Prace Geograficzne 132: 99‒132.
Google Scholar

Brooks H.E. 2013. Severe thunderstorms and climate change. Atmospheric Research 123: 129‒138.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.atmosres.2012.04.002

Dahl J.M.L. 2006. Supercells ‒ Their Dynamics and Prediction. Free University of Berlin, Berlin.
Google Scholar

Dane publiczne IMGW-PIB. [online]: https://danepubliczne.imgw.pl/ [dostęp: 17.01.2025].
Google Scholar

Davies J.M., Johns R.H. 1993. Some wind and instability parameters associated with strong and violent tornadoes. 1: Wind shear and helicity, [w:] Church C., Burgess D., Doswell C., Davies-Jones R. 1993. The tornado: Its structure, dynamics, prediction and hazards. Geophysical Monograph Series American Geophysical Union 79: 573‒582.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1029/GM079p0573

Diemientiew G. 2018. Ekstremalne zjawiska pogodowe w Polsce w dobie zmian klimatycznych na przykładzie powodzi i silnych wiatrów. Kultura Bezpieczeństwa Nauka Praktyka Refleksje 32: 79‒100.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0012.8094

Dziewit Z. 2010. Wykorzystanie radarów meteorologicznych w osłonie lotnictwa. IMGW.
Google Scholar

European Severe Weather Database. [online]: https://eswd.eu/ [dostęp: 24.10.2024].
Google Scholar

Fujita T.T. 1978. Manual of downburst identification for Project NIMROD. SMRP Research Paper 156: 104.
Google Scholar

Fujita T.T. 1981. Tornadoes and downbursts in the context of generalized planetary scales. Journal of the Atmospheric Sciences 38: 1511‒1534.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1175/1520-0469(1981)038<1511:TADITC>2.0.CO;2

Grabowska K. 2014. Ciągi dni burzowych w Polsce i ich zależność od typów cyrkulacji atmosferycznej i warunków synoptycznych. Prace i Studia Geograficzne 56: 7‒118.
Google Scholar

Graczyk D. 2013. Warunki temperaturowe Polski w zmieniającym się klimacie Europy. Rozprawa doktorska. Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar

Hov Ø., Cubasch U., Fischer E.M., Höppe P., Iverson T., Kvamstø N.G., Kundzewicz Z.W., Rezacova D., Rios D., Santos F.D., Schädler B., Veisz O., Zerefos C., Benestad R.E., Norton M., Murlis J. 2013. Trends in extreme weather events in Europe: Implications for national and European Union adaptation strategies. EASAC.
Google Scholar

IPCC 2007. Zmiana klimatu 2007. Raport Syntetyczny 2009. Wkład Grup roboczych I, II, III do czwartego raportu oceniającego Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu. Główny zespół Autorski, Pachuari K., Reisinger A. (red.). Wydawnictwo Instytutu Ochrony Środowiska, Warszawa.
Google Scholar

IPCC 2018. Asia. [online]: https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/02/ar4-wg2-chapter10-2.pdf [dostęp: 16.01.2025].
Google Scholar

IPCC 2021. Podsumowanie dla decydentów. Pörtner H.-O., Roberts D.C., Poloczanska E.S., Mintenbeck K., Tignor M., Alegría A., Craig M., Langsdorf S., Löschke S., Möller V., Okem A. (red.), [w:] Zmiana klimatu 2022. Zagrożenia, adaptacja i wrażliwość. Podsumowanie dla decydentów. Wkład II Grupy Roboczej do 6. Raportu Podsumowującego Międzyrządowego Panelu ds. Zmiany Klimatu. Pörtner H.-O., Roberts D.C., Tignor M., Poloczanska E.S., Mintenbeck K., Alegría A., Craig M., Langsdorf S., Löschke S., Möller V., Okem A., Rama B. (red.). Cambridge University Press, Cambridge, UK and New York, NY, USA: 3–33.
Google Scholar

Jarzyna K. 2016. Ekstrema termiczne w Górach Świętokrzyskich na przełomie XX i XXI wieku. Prace Geograficzne 147: 99‒118.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4467/20833113PG.16.024.6086

Jarzyna K., Krupa J., Zieliński A. 2017. The use of archived precipitation data in the assessment of soil erosion risk in the Świętokrzyskie Province of central-southern Poland. Geology, Geophysics and Environment 43: 201‒211.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7494/geol.2017.43.3.201

Knight C.A., Knight N.C. 2001. Hailstorms, [w:] Doswell C.A. (red.), Severe Convective Storms. American Meteorological Society, Boston: 223‒254.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-935704-06-5_6

Kożuchowski K. 2011. Klimat Polski. Nowe spojrzenie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Leziak K. 2015. Powstawanie trąb powietrznych. Meteorologiczne uwarunkowania tornadogenezy i charakterystyka układów konwekcyjnych. Uniwersytet Warszawski.
Google Scholar

Lorenc H., Cebulak E., Głowicki B., Kowalewski M. 2012. Struktura występowania intensywnych opadów deszczu powodujących zagrożenie dla społeczeństwa, środowiska i gospodarki Polski, [w:] Lorenc H. (red.), Klęski żywiołowe a bezpieczeństwo wewnętrzne kraju. IMGW, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa: 7–32.
Google Scholar

Markowski P.M. 2002. Hook echoes and Rear-Flank Downdrafts: A Review. Monthly Weather Review 130: 852–876.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1175/1520-0493(2002)130<0852:HEARFD>2.0.CO;2

Meteo IMGW. [online]: https://meteo.imgw.pl/ [dostęp: 24.10.2024].
Google Scholar

Miętus M. 2014. Istota zjawisk ekstremalnych. Ich występowanie na świecie i w Polsce. Instytut Geografii UG, Gdańsk.
Google Scholar

Moller A.R., Doswell C.A., Foster M.P., Woodall G.R. 1994. The opreational recognition of supercell thunderstorms environments and storm structures. Weather Forecasting 9: 327‒347.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1175/1520-0434(1994)009<0327:TOROST>2.0.CO;2

Nadziałek W. 2024. Meteorologiczne zdarzenia ekstremalne na Wyżynie Sandomierskiej w latach 2015‒2022. Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Google Scholar

Ostrowski K., Surowiecki A., Trębicki K. 2010. Przewodnik do prognozowania burz z użyciem map wskaźników konwekcyjnych. Skywarn Polska.
Google Scholar

Pilguj N., Taszarek M., Pajurek Ł., Kryza M. 2019. High-resolution simulation of an isolated tornadic supercell in Poland on 20 June 2016. Atmospheric Research 218: 145‒159.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.atmosres.2018.11.017

Pilorz W. 2014. Radarowa detekcja superkomórek burzowych w Polsce. Teledetekcja Środowiska 51: 93‒105.
Google Scholar

Pilorz W. 2015. Very large hail occurrence in Poland from 2007 to 2015. Contemporary Trends in Geoscience 4: 45‒55.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/ctg-2015-0005

Pilorz W., Laskowski I. 2017. Obrazy radarowe źródłem informacji o zagrożeniach meteorologicznych. Skywarn Polska.
Google Scholar

Polscy Łowcy Burz – Skywarn Polska. [online]: https://lowcyburz.pl/ [dostęp: 24.10.2024].
Google Scholar

Popławska J. 2014a. Tornada wywołane przez cyklony zwrotnikowe w Stanach Zjednoczonych (1950‒2012). Przegląd Geograficzny 1‒2: 57‒72.
Google Scholar

Popławska J. 2014b. Tornada superkomórkowe w Polsce — studium przypadku z 15 sierpnia 2008. Prace i Studia Geograficzne 56: 205‒229.
Google Scholar

Price C. 2009. Thunderstorms, Lightning and Climate Change, [w:] Betz H.D., Schumann U., Laroche P. (red.), Lightning: Principles, Instruments and Applications. Springer: 521‒535.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4020-9079-0_24

Radar Opadów Old. [online]: https://old.radar-opadow.pl/ [dostęp: 24.10.2024].
Google Scholar

Rangwala I., Miller J.R., 2012. Climate change in mountains: A review of elevation-dependent warming and its possible cause. Climatic Change 114 (3‒4): 527‒547.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s10584-012-0419-3

Richling A., Solon J., Macias A., Balon J., Borzyszkowski J., Kistowski M., 2021. Regionalna geografia fizyczna Polski. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Google Scholar

Schmid W., Schiesser H.-H., Bauer-Messmer B. 1997. Supercell storms in Switzerland: Case studies and implications for now casting severe winds with Doppler radar. Meteorological Applications 4: 49‒67.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S1350482797000388

Shenoy S., Gorinevsky D., Trenberth K.E., Chu S. 2022. Trends of extreme US weather events in the changing climate. Proceedings of the National Academy of Sciences 119: 1‒10.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1073/pnas.2207536119

Skywarn Polska. Cechy superkomórki burzowej. [online]: https://lowcyburz.pl/superkomorka/superkomorka-cechy/ [dostęp: 16.01.2025].
Google Scholar

Storm Chasers Świętokrzyskie. [online]: https://www.facebook.com/stormchaserssw [dostęp: 24.10.2024].
Google Scholar

Suwała K. 2014. Uwarunkowania synoptyczne występowania opadów gradu w środkowej Europie. Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar

Szuster P. 2013. O burzach i mechanizmie ich powstawania słów kilka. Gawęda o burzach. Skywarn Polska.
Google Scholar

Taszarek M. 2016. Climatology of thunderstorms and tornadoes in Poland. Uniwersytet Adama Mickiewicza, Poznań.
Google Scholar

Taszarek M., Suwała K. 2015. Large hail in Poland in 2012. Quaestiones Geographicae 34: 75‒84.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/quageo-2015-0007

Taszarek M., Allen J.T., Marchio M., Brooks H.E. 2021a. Global climatology and trends in convective environments from ERA5 and rawinsonde data. npj. Climate and Atmospheric Science 4: 1‒11.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1038/s41612-021-00190-x

Taszarek M., Allen J.T., Brooks H.E., Pilguj N., Czernecki B. 2021b. Differing Trends in United States and European Severe Thunderstorm Environments in a Warming Climate. Bulletin of the American Meteorological Society 102: 296‒322.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1175/BAMS-D-20-0004.1

Tsermagas I., Grabowska K. 2020. Skutki ekstremalnych zjawisk meteorologicznych w Polsce. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego.
Google Scholar

Ustrnul Z., Wypych A., Henek E., Czekierda D., Walawender J., Kubacka D., Pyrc R., Czernecki B. 2014. Atlas zagrożeń meteorologicznych Polski. Wydawnictwo Attyka, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Kraków.
Google Scholar

Weisman M.L., Klemp J.B. 1984. The structure and classification of numerically simulated convective storms indirectionally-varying wind shears. Monthly Weather Review 112: 2479–2498.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1175/1520-0493(1984)112<2479:TSACON>2.0.CO;2

Wołoszyn E. 2009. Meteorologia i klimatologia w zarysie. Politechnika Gdańska, Gdańsk.
Google Scholar