Zarastanie i zanikanie najmniejszych jezior na Niżu Polskim

Rajmund Skowron; Artur Zieliński; Tomasz Jaszczyk

doi:10.18778/1427-9711.23.04

Autor

Rajmund Skowron Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej https://orcid.org/0000-0001-7411-5239
Artur Zieliński Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Geografii i Nauk o Środowisku https://orcid.org/0000-0003-1672-7776
Tomasz Jaszczyk University of Toronto, Faculty of Chemical and Physical Sciences, ON, Canada

DOI:

https://doi.org/10.18778/1427-9711.23.04

Słowa kluczowe:

Jeziora, wskaźnik zarastania, współczynnik zarastania linii brzegowej Niż Polski

Abstrakt

Praca jest kontynuacją badań autorów nad procesami zarastania oraz zmian powierzchni jezior położonych na obszarze Niżu Polskiego. Analizą objęto 590 jezior o powierzchni do 100 ha, dla których sporządzono dane dotyczące zarastania i zanikania, oparte o materiały przedstawione przez Instytut Rybactwa Śródlądowego (IRŚ) w Olsztynie za lata 1958–1968 oraz dane zawarte w Katalogu jezior Polski (Choiński 2006) i zbiorach Centralnego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej Kartograficznej (CODGiK), w postaci ortofotomap pochodzących z lat 2010–2012. Porównanie danych zawartych w wyżej wymienionych źródłach wskazują na zmiany powierzchni oraz stopnia zarastania roślinnością wynurzoną w grupie badanych jezior. Celem pracy było określenie stopnia przeobrażeń akwenów, jakie zaszły w okresie ostatniego półwiecza. Rezultaty obliczeń wykazują, że powierzchnia 590 jezior zmniejszyła się aż o 6,3 km², czyli aż o 11,6%, natomiast współczynnik zarastania podwyższył się o 0,6%.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Barabach J. 2012. The history of Lake Rzecin and its surroundings drawn on maps as a background to palaeoecological reconstruction. Limnological Review 12(3): 103–114.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/v10194-011-0050-0

Błaszkiewicz M. 2007. Geneza i ewolucja mis jeziornych na młodoglacjalnym obszarze Polski – wybrane problemy. Studia Limnologica et Telmatologica 1: 5–16.
Google Scholar

Brižs J. 2011. Dynamics of emergent macrophytes for 50 years in the coastal Lake Engure, Latvia. Proceeding of the Latvian Academy of Sciences 65: 170–177. https://doi.org/10.2478/v10046-011-0033-1
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/v10046-011-0033-1

Choiński A. 2006. Katalog jezior Polski [Catalogue of Polish Lakes]. Adam Mickiewicz University Press, Poznań: 1–600.
Google Scholar

Choiński A. 2007. Limnologia fizyczna Polski. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań: 1–547.
Google Scholar

Choiński A., Madalińska K. 2002. Changes in lake percentage in Pomeranian Lakeland catchments adjacent to the Baltic since the close of the 19th century. Limnological Review 2: 63–68.
Google Scholar

Choiński A., Ptak M. 2008. Zanikanie jezior w Wielkopolsce na tle Polski. Roczniki Gleboznawcze 59(2): 25–31.
Google Scholar

Choiński A., Skowron R. 2022a. Słownik limnologiczny. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań: 1–173.
Google Scholar

Choiński A., Skowron R. 2022b. Zmiany powierzchni i zarastanie jezior w Polsce. Badania Fizjograficzne, Seria A: Geografia Fizyczna XII: 123–140. https://doi.org/10.14746/bfg.2021.12.7
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/bfg.2021.12.7

Choiński A., Zieliński A. 2021. Transformation of the morphometry of Lake Osieckie – largest lake in the Świętokrzyskie region. Limnological Review 21(4): 181–187.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/limre-2021-0017

Choiński A., Zieliński A. 2023. Changes of the surface area of Morskie Oko and Wielki Staw in the Tatra Mountains. Quaestiones Geographicae 42(1): 15–27. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/quageo-2023-0002

Choiński A., Ilyin L., Pasichnyk M., Skowron R., Zieliński A. 2023. Przykłady zarastania i zanikania jezior Niżu Polskiego i Polesia Wołyńskiego Ukrainy. Geograficzne Czasopismo Wołyńskiego Uniwersytetu Narodowego im. Lesi Ukrainki 1(1): 8–24. Wydawnictwo Helvetica, Odessa.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.32782/geochasvnu.2023.1.01

Dorożyński R., Skowron R. 2002. Changes of the basin of Lake Gopło caused by melioration work in the 18th and 19th centuries. Limnological Review 2: 93–102.
Google Scholar

Galon R. 1954. Wstępna wiadomość o opracowaniu dotyczącym zanikania jezior w Polsce. Przegląd Geograficzny 26(2): 12–16.
Google Scholar

Gałek K. 2022. Zanik Jeziora Aralskiego jako skutek antropopresji. Zeszyty Studenckiego Ruchu Naukowego UJK w Kielcach 31(2): 13–22.
Google Scholar

Gotlib D., Iwaniak A., Olszewski R. 2007. GIS, areas of application. Polish Scientific Publisher, Warsaw.
Google Scholar

Heinsalu A., Alliksaar T. 2009. Palaeolimnological assessment of environmental change over the last two centuries in oligotrophic Lake Nohipalu Valgjärv, southern Estonia. Estonian Journal of Earth Sciences 58: 124–132. https://doi.org/10.3176/earth.2009.2.03
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3176/earth.2009.2.03

Hildebrandt-Radke I., Przybycin J. 2011. Zmiany sieci hydrograficznej i zalesienia a melioracje regionu środkowej Obry (centralna Wielkopolska) w świetle danych historycznych i materiału kartograficznego [Changes in the hydrographic network and area under forest in the context of the Middle Obra melioration (central Wielkopolska region), in the light of historical data and cartographic material]. Przegląd Geograficzny 83: 323–342 [in Polish].
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2011.3.2

Jusik S., Macioł A. 2014. The influence of hydromorphological modifications of the littoral zone in lakes on macrophytes. Oceanological and Hydrobiological Studies 43: 66–76. https://doi.org/10.2478/s13545-014-0119-x
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/s13545-014-0119-x

Kalinowska K. 1961. Zanikanie jezior polodowcowych w Polsce [Disappearance of glacial lakes in Poland]. Przegląd Geograficzny 33(3): 511–518.
Google Scholar

Kaniecki A. 1997. Influence of XIXth centuries – the meliorations on change of level of waters. In Influence of human impact on lake (Choiński A., ed.): 67–71. Adam Mickiewicz University Press, Poznań.
Google Scholar

Kijowski A. 1978. Analiza zbiorników wodnych na podstawie zdjęć lotniczych [Analysis of water reservoirs on the basis of aerial photographs]. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią. Geografia Fizyczna 31: 93–101 [in Polish].
Google Scholar

Kolada A., Ciecierska H. 2008. Methods for lake macrophyte surveying in the light of biological monitoring required by Water Framework Directive. Environmental Protection and Natural Resources 37: 9–24.
Google Scholar

Kowalczyk V. 1993. Differentiation overgrowth lakes in catchments within the specified Lakeland. Unpublished PhD Thesis, Adam Mickiewicz University, Poznań.
Google Scholar

Kubiak-Wójcicka K., Golba R. 2011. Zmiany powierzchni Jeziora Kuchnia w świetle materiałów kartograficznych [Changes on the area of Kuchnia Lake in the light of the cartographic materials], [w:] Anthropogenic and natural transformations of lakes. Vol. 5 (ed. W. Marszelewski). Polish Limnological Society, Toruń: 97–104.
Google Scholar

Kunz M., Skowron R., Skowroński S. 2010. Morphometry changes of Lake Ostrowskie (the Gniezno Lakeland) on the basis of cartographic, remote sensing and geodetic surveying. Limnological Review 10: 77–85.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/v10194-011-0009-1

Linkevičienė R. 2009. Impact of river capture on hydrography and water resources: Case study of Ula and Katra catchments, south Lithuania. The Holocene 19: 1233–1240. https://doi.org/10.1177/0959683615612586
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0959683609345081

Ławniczak A. 2010. Overgrowing of two polymictic lakes in Central-Western Poland. Limnological Review 10(3–4): 147–156.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/v10194-011-0017-1

Marszelewski W. 2005. Zmiany warunków abiotycznych w jeziorach Polski Północno-Wschodniej [Changes of the abiotic conditions in the lakes of North-East Poland]. Nicolaus Copernicus University Press, Toruń: 1–288 [in Polish, English summary].
Google Scholar

Niewiarowski W. 1978. Fluctuations of water-level in the Gopło lake their reasons. Polish Archives of Hydrobiology 25: 301–306.
Google Scholar

Nowacka A., Ptak M. 2007. Zmiany powierzchni jezior na pojezierzu Wielkopolsko-Kujawskim w XX wieku [Changes in the surface of lakes in the Wielkopolsko-Kujawskie Lakeland in the twentieth century]. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Geografia Fizyczna 58: 149–157 [in Polish].
Google Scholar

Partanen S., Hellstenm S. 2005. Changes of emergent aquatic macrophyte cover in seven large boreal lakes in Finland with special reference to water level regulation. Fennia 183: 57–79.
Google Scholar

Ptak M., Ławniczak A. 2012. Changes in water resources in selected lakes in the middle and lower catchment of the River Warta. Limnological Review 12: 35–44.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/v10194-011-0043-z

Rzętała M., Jaguś A. 2012. New lake district in Europe: Origin and hydrochemical characteristics. Water and Environment Journal 26(1): 108–117. https://doi.org/10.1111/j.1747-6593.2011.00269.x
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1747-6593.2011.00269.x

Skowron R. 2004. Description of lake basin in the light of selected morphometric indicators, [w:] Machowski R., Rzętała M. (eds.), Limnological Review 4, Katowice: 233–240.
Google Scholar

Skowron R., Jaworski T. 2017. Changes in lake area as a consequence of plant overgrowth in the South Baltic Lakelands (N Poland) resulting from natural and anthropogenic factors. Bulletin of Geography, Physical Geography Series, Toruń, 7: 19–30.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/bgeo-2017-0002

Skowron R., Piasecki A. 2012. Changes of water resources and lake floor geometry of Gopło and Ostrowskie Lakes as the result of anthropopressure, [w:] Grześkowiak A., Nowak B., (eds.). Anthropogenic and natural transformations of lakes: 95–97. Institute of Meteorology and Water Management – National Research Institute Press, Poznań.
Google Scholar

Skowron R., Piasecki A. 2014. Plant overgrowth as an indicator of lake disappearance – the case of northwestern Poland, [w:] Gastescu P., Marszelwski W., Bretcan P. (eds.). Water resources and wetlands. Transversal Publishing House, Targoviste: 94–101.
Google Scholar

Skowron R., Piasecki A. 2015. The spatial analysis of overgrowing the lakes – on example of the Wielkopolska Lake District, [w:] Doganovsky A.M., Naumenko M.A., Isaev D.I., Grześ M., Glazik R., Skowron R. (eds.). Modern problems of Hydrology. Sankt Petersburg, RSHU: 58–68.
Google Scholar

Skowron R., Kirvel P., Zieliński A., Choiński A., Kirvel I. 2024. Tendencje zmian temperatury wody i zlodzenia jezior na Pojezierzu Pomorskim w warunkach ocieplajacego się klimatu [Trends of change in temperature and icing of lakes in the Pomeranian lake in the conditions of a warming climate], [w:] Biotyczne i abiotyczne zasoby Pomorza Środkowego, t. II (red. A. Jaroszewicz, H. Tkaczenko), Słupsk: 113–139.
Google Scholar

Starmach K., Wróbel S., Pasternak K. 1976. Hydrobiologia, PWN, Warszawa: 1–621.
Google Scholar

Szukalski J. 1956. O zaniku jezior w Polsce. Geografia w Szkole, IX, Warszawa.
Google Scholar

Valta-Hulkkonen K., Kanninen A., Pellikka P. 2004. Remote sensing and GIS for detecting changes in the aquatic vegetation of rehabilitated lake. International Journal of Remote Sensing 25: 5745–5758. https://doi.org/10.1080/01431160412331291170
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/01431160412331291170

Vlasov B.P., Yakushko O.F., Gigevich G.S., Rachevskij A.N., Loginova E.V. 2004. Oziora Belarusi: Spravochnik [Lakes of Belarus: Handbook]. RUP Minsktipproekt: Minsk, Belarus: 1–284 (in Russian).
Google Scholar

Zieliński A. 2013. Rozwój jezior krasowych w Niecce Połanieckiej [Development of karst lakes in Połaniec Basin]. Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce: 1–186.
Google Scholar

Zieliński A., Stachura M., Jarzyna K., Zagórski P., Wieczorek D. 2023. Wahania poziomu wody w wybranych jeziorach Niecki Nidziańskiej [Water level fluctuations in selected lakes of the Nida Basin]. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica 22: 49–63. https://doi.org/10.18778/1427-9711.22.04
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1427-9711.22.04

Zasoby CODGiK – Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej.
Google Scholar