Badania geoarcheologiczne pokrywy stokowej na stanowisku archeologicznym Szynkielew 11, gm. Pabianice
DOI:
https://doi.org/10.18778/1427-9711.15.03Słowa kluczowe:
geoarcheologia, deluwia, dolina rzeczna, epoka brązu, wczesne średniowiecze, region łódzkiAbstrakt
Artykuł prezentuje wyniki multidyscyplinarnych badań neoholoceńskicj pokrywy stokowej odkrytej w zlewni Neru w Polsce Środkowej. Badania z zakresu archeologii środowiskowej zrealizowane zostały w ramach prac archeologicznych prowadzonych na stanowisku Szynkielew. Przyniosły one odkrycie na obszarze stanowiska bogatych reliktów intensywnego osadnictwa grup ludzkich od epoki brązu po wczesne średniowiecze. Przeprowadzone badania geoarcheologiczne pokryw stokowych oraz aluwiów facji pozakorytowej umożliwiły rozpoznanie warstw kulturowych, gleb kopalnych oraz deluwiów rozwiniętych na zboczach doliny, a także miąższej pokrywy osadów pozakorytowych w dnie doliny Dobrzynki. W obrębie pokrywy stokowej rozpoznane zostały deluwia piaszczyste, a także zawierające domieszki próchniczne tzw. deluwia glebowe. Akumulacja osadów stokowych zachodziła w warunkach silnej antropopresji, co potwierdzają występujące w nich artefakty i ekofakty, które ponadto umożliwiły precyzyjne określenie wieku odkrytych deluwiów. Inicjowanie oraz rozwój procesów stokowych zostały skorelowane z fazami antropogenicznego przeobrażania środowiska naturalnego. Wyróżniono dwie główne fazy wzmożenia tych procesów, których wiek określono na środkową epokę brązu oraz wczesne średniowiecze. Czas akumulacji pokrywy aluwiów pozakorytowych także określony został na wczesne średniowiecze. Wczesnośredniowieczna faza intensywnych procesów geomorfologicznych miała miejsce w XII wieku, po włączeniu „opola chropskiego” w obręb włości kapituły krakowskiej.
Pobrania
Bibliografia
Bednarek, R., 2004. Analiza podstawowych właściwości gleb, [w:] Bednarek, R., Dziadowiec, H., Pokojska, U., Prusinkiewicz, Z. (red.), Badania ekologiczno-gleboznawcze. Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa, 53–112.
Google Scholar
Błaszczyk, K., Lewandowski, M., Zawilski, P., 2010. Ratownicze badania wykopaliskowe w ciągu planowanej obwodnicy Pabianic w rezerwowym korytarzu drogi 14 BIS (łącznik) i S 14 na odcinku Ksawerów–Dobroń, Badania 2009. Msp. Archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Łodzi, Łódź–Pabianice–Radomsko.
Google Scholar
Błaszczyk, K., Lewandowski, M., Zawilski, P., 2011. Ratownicze badania wykopaliskowe w ciągu planowanej obwodnicy Pabianic w rezerwowym korytarzu drogi 14 BIS (łącznik) i S 14 na odcinku Ksawerów–Dobroń, Badania 2010. Msp. Archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Łodzi, Łódź–Pabianice–Radomsko.
Google Scholar
Dobrzański, B., Zawadzki, S., 1995. Gleboznawstwo, wyd. 3. PWRiL, Warszawa.
Google Scholar
Dylik, J., 1948. Ukształtowanie powierzchni i podział na krainy podłódzkiego obszaru. Acta Geographica Universitatis Lodziensis 1.
Google Scholar
Folk, R., Ward, W., 1957. Brazos River bar: a study in the significance of grain size parameters. Journal of Sedimentary Petrology 27 (1), 3–26.
Google Scholar
Kamiński, J., 1993. Późnoplejstoceńska i holoceńska transformacja doliny Moszczenicy jako rezultat zmian środowiska naturalnego oraz działalności człowieka. Acta Geographica Lodziensia 64, 1–104.
Google Scholar
Kittel, P., 2011. Slope and river inorganic deposits as indicators of marked human impact in the light of research in the Ner River basin (central Poland). Archaeologia Polona 49, 71–86.
Google Scholar
Kittel, P., 2012a. Budowa i ewolucja doliny Neru w rejonie stanowiska Lutomiersk–Koziówki w świetle badań geoarcheologicznych. Acta Geographica Lodziensia 100, 113–133.
Google Scholar
Kittel, P., 2012b. 2. Geomorfologia stanowiska 3 a-c Lutomiersk–Koziówki. W: Grygiel, R. (red.), Lutomiersk–Koziówki stanowisko 3 a-c, pow. pabianicki, woj. łódzkie. Wielokulturowy zespół osadniczy od schyłkowego paleolitu po okres nowożytny. Biblioteka Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi 39, Łódź, 27–37.
Google Scholar
Kittel, P., 2014. Slope deposits as an indicator of anthropopressure in the light of research in Central Poland. Quaternary International 324, 34–55. DOI: http://dx.doi.org/10.1016/j.quaint.2013.07.021.
Google Scholar
Klatkowa, H., 1985. Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, Arkusz Pabianice (664). Instytut Geologiczny. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa.
Google Scholar
Klatkowa, H., 1987. Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, Arkusz Pabianice (664). Instytut Geologiczny. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa.
Google Scholar
Kondracki, J., 2002. Geografia regionalna Polski. Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Mycielska-Dowgiałło, E., 1995. Wybrane cechy teksturalne osadów i ich wartość interpretacyjna, [w:] Mycielska-Dowgiałło, E., Rutkowski, J. (red.), Badania osadów czwartorzędowych. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, 29–105.
Google Scholar
Mycielska-Dowgiałło, E., 2007. Metody badań cech teksturalnych osadów klastycznych i wartość interpretacyjna wyników, [w:] Mycielska-Dowgiałło, E., Rutkowski, J. (red.), Badania cech teksturalnych osadów czwartorzędowych i wybrane metody oznaczania ich wieku. Wydawnictwo Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin, Warszawa, 95–180.
Google Scholar
Mycielska-Dowgiałło, E., Ludwikowska-Kędzia, M., 2011. Alternative interpretations of grain-size data from Quaternary deposits. Geologos 17 (4), 189–203.
Google Scholar
Myślińska, E., 2001. Laboratoryjne badania gruntów. wyd. III – uzupełnione. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Okruszko, H., 1994. System of hydrogenic soil classification used in Poland. Biblioteczka Wiadomości Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych 84, 5–27.
Google Scholar
Passega, R., Byramjee, R., 1969. Grain size image of clastic deposits. Sedi-mentology 13, 830–847.
Google Scholar
Rühle, E., 1973. Metodyka badań osadów czwartorzędowych. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa.
Google Scholar
Sinkiewicz, M., 1995. Przeobrażenia rzeźby terenu i gleb w okolicy Biskupina wskutek denudacji antropogenicznej, [w:] Niewiarowski, W. (red.) Zarys zmian środowiska geograficznego okolic Biskupina pod wpływem czynników naturalnych i antropogenicznych w późnym glacjale i holocenie. Oficyna Wydawnicza „Turpress”, Toruń, 281–290.
Google Scholar
Sinkiewicz, M., 1998. Rozwój denudacji antropogenicznej w środkowej części Polski północnej (red. W. Niewiarowski). Wydawnictwo UMK, Toruń.
Google Scholar
Smolska, E., 2005. Znaczenie spłukiwania w modelowaniu stoków młodoglacjalnych (na przykładzie Pojezierza Suwalskiego). Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Google Scholar
Smolska, E., 2008. Badania sedymentologiczne współczesnych osadów deluwialnych i ich znaczenie w ocenie dynamiki procesów erozji gleby na przykładzie Pojezierza Suwalskiego. Przegląd Naukowy Inżyniera i Kształtowanie Środowiska 2 (40), 202–212.
Google Scholar
Stochlak, J., 1978. Struktury i tekstury młodoplejstoceńskich osadów deluwialnych. Biuletyn Instytutu Geologii 306, 115–174.
Google Scholar
Stochlak, J., 1996. Osady deluwialne nieodłączny efekt procesu spłukiwania i propozycja ich podziału. Ogólnopolskie Sympozjum Naukowe „Ochrona agrosystemów zagrożonych erozją”, Prace Naukowe, cz. 2, Puławy, 111–132.
Google Scholar
Szmańda, J., 2007. Porównanie interpretacji warunków transportu osadów na diagramie C/M i analizy krzywych kumulacyjnych aluwiów pozakorytowych Wisły w Toruniu, [w:] Smolska, E., Giriat, D. (red.), Rekonstrukcja dynamiki procesów geomorfologicznych – formy rzeźby i osady. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, 367–376.
Google Scholar
Turkowska, K., 1990. Main fluvial episodes in the Ner Valley in the last 22 000 years; detailed study at Lublinek near Łódź, central Poland. Quaternary Studies in Poland 9, 84–99.
Google Scholar
Twardy, J., 2000. Deluwia neoholoceńskie – przykłady z Wyżyny Łódzkiej. Acta Geographica Lodziensia 78, 135–173.
Google Scholar
Twardy, J., 2008. Transformacja rzeźby centralnej części Polski środkowej w warunkach antropopresji. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar
Twardy, J., Forysiak, J., Kittel, P., 2014. Evolution of vegetation, relief and geology in Central Poland under anthropopressure, [w:] Kobojek, E., Marszał, T. (red.), Origin of relief of Central Poland and its anthropogenic transformation in Łódź University geographical research. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 57–94.
Google Scholar
Wieczorkowska, J., 1989. Wpływ rzeźby glacjalnej na rozwój doliny Dobrzynki. Acta Geographica Lodziensia 59, 135–154.
Google Scholar
Wieczorkowska, J. 1992. Geneza i rozwój pradoliny Wolbórki. Acta Geogra-phica Lodziensia, 63, 95–105.
Google Scholar
Zajączkowski, S., 1962. Opole chropskie. Przyczynek do genezy dawnych dóbr kapituły krakowskiej. Rocznik Łódzki 5 (8), 131–154.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
