Idee antropogeograficzne w pracach Marii Dobrowolskiej (1895–1984)
DOI:
https://doi.org/10.18778/1508-1117.26.01Słowa kluczowe:
Antropogeografia, koncepcje, metodologia, Maria DobrowolskaAbstrakt
Antropogeografia polska, zwłaszcza okresu międzywojennego, pozostaje jednym z kluczowych okresów do odniesień w badaniach nad zmiennością geograficznych wzorców i podejść badawczych. Szczególnie interesująco wyglądają te kwestie w przypadku geografów, których droga naukowa warunkowana była przez różne wydarzenia zmieniające bieg historii państwa i narodu. Zasadniczym celem opracowania jest próba identyfikacji przewodnich myśli autorki o charakterze koncepcyjnym, które z jednej strony decydowały o pewnych niezmiennych postawach teoretyczno-metodologicznych ukształtowanych w okresie II Rzeczpospolitej, z drugiej zaś stanowiły modernizację tych założeń pod wpływem uwarunkowań o charakterze polityczno-ideologicznym. Wiele prac odwołujących się do idei ewolucjonizmu społecznego (np. ewolucja krajobrazu rolniczego) nie zostało zakończonych lub uwieńczonych publikacją do 1939 roku, a po wojnie na założenia oraz wnioski wpływały interpretacje zmienności struktur społeczno-gospodarczych w duchu ideologii marksistowskiej. Tworzyło to eklektyczną metodologicznie interpretację przemian. Prace Marii Dobrowolskiej w zakresie przemian krajobrazu kulturowego oraz zmienności osadnictwa w ciągu wieków miały również taki charakter. Antropogeografia, której ambitnym celem było dążenie do wyjaśniania całościowego, dobrze korespondowała z koncepcjami ewolucji społecznej operującymi analogiami organicznych całości. Podkreślanie przez geografię związku człowieka ze środowiskiem przyrodniczym wzmacniało w geografach ukształtowanych w okresie międzywojennym adekwatność organicyzmu do badań rozwoju społecznego w kontekście zróżnicowań środowiska naturalnego oraz ruchliwości przestrzennej, co niewątpliwie było cechą badań M. Dobrowolskiej nad ewolucją krajobrazu kulturowego i sieci osadniczej, zwłaszcza w okresie po II wojnie światowej.
Bibliografia
Babicz J., 1965, Tendencje integracyjne i dezintegracyjne w geografii XIX i XX wieku, „Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej”, 3.
Google Scholar
Chojnicki Z., 1985, Orientacje filozoficzno-metodologiczne geografii – ich koncepcje i modele, „Przegląd Geograficzny”, 57 (3), s. 255–281.
Google Scholar
Dobrowolska M. (Mrazkówna), 1922, Z antropogeografii ziemi krakowskiej, „Przegląd Geograficzny”, 2, s. 105–127.
Google Scholar
Dobrowolska M., 1931, Osadnictwo Puszczy Sandomierskiej między Wisłą a Sanem, Krakowskie Odczyty Geograficzne PTG, Kraków, s. 1–26.
Google Scholar
Dobrowolska M., 1948, Dynamika krajobrazu kulturowego, „Przegląd Geograficzny”, 21 (3–4), s. 151–204.
Google Scholar
Dobrowolska M., 1958, Badania nad geografią osiedli południowej Małopolski, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny”, 8, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków, s. 93–124.
Google Scholar
Dobrowolska M., 1959, Przemiany struktury społeczno-gospodarczej wsi Małopolskiej, „Przegląd Geograficzny”, 31 (1), s. 3–32.
Google Scholar
Dobrowolska M., 1962, Dynamika kształtowania się regionów w Polsce południowej po drugiej wojnie światowej, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny”, 10, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków, s. 89–101.
Google Scholar
Dobrowolska M., 1970, Dynamika struktur osadniczych i ich układów przestrzennych, „Folia Geographica, Series Geographica-Oeconomica”, 3, s. 5–34.
Google Scholar
Dobrowolska M., 1976, Ośrodki sieci osadniczej i więzi społeczno-gospodarczej wsi w ich funkcjonalnych i przestrzennych przemianach, „Przegląd Geograficzny”, 48 (4), s. 613–625.
Google Scholar
Dobrowolska M., 1985, Procesy osadnicze w dorzeczu Wisłoki i Białej Dunajcowej, Prace Monograficzne, 69, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków.
Google Scholar
Dobrowolska M., Prochownik A., 1971, Urbanizacja wsi a przemiany układów osadniczych, „Folia Geographica, Series Geographica-Oeconomica”, 4, s. 5–52.
Google Scholar
Dobrowolski K., 1952, Badania historyczno-terenowe. Zagadnienia rekonstrukcji procesów historycznych na podstawie materiałów terenowych, Sprawozdanie z posiedzeń i czynności PAU, 6, s. 424–429.
Google Scholar
Jackowski A., Liszewski S., Richling (red.), 2008, Historia geografii polskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Jackowski A., Taborska, 2014, Rozwój myśli geograficznej w Polsce, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Google Scholar
Jędrzejczyk D., 1997, Antropogeografia polska XIX i XX w., Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Google Scholar
Krzywicki L., 1937, Społeczeństwo pierwotne i jego wzrost, Kasa im. Mianowskiego, Warszawa.
Google Scholar
Kukliński A., 1983, Mechanizmy rozwoju geografii polskiej w latach 1945–1982, „Przegląd Geograficzny”, 40 (3–4), s. 521–546.
Google Scholar
Maik W., 1988, Refleksje dotyczące stanu i rozwoju geografii osadnictwa w Polsce, „Seria Geografia”, 42, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, s. 135–152.
Google Scholar
Nowakowski S., 1934–1935, Geografia jako nauka i dzieje odkryć geograficznych, Wydawnictwo Trzaska, Evert i Michalski, Warszawa.
Google Scholar
Pakuła L., Rajman J., 1975, Profesor Maria Dobrowolska – w 80. rocznicę urodzin, „Czasopismo Geograficzne”, 46 (4), s. 407–419.
Google Scholar
Pawłowski S., 1938, O znaczeniu geografii i jej stanowisku w rzędzie nauk, [w:] Geografia jako nauka i przedmiot nauczania, Wydawnictwo Książnica-Atlas, Lwów–Warszawa.
Google Scholar
Prochownik A., 1962, Rozdrabnianie gospodarstw a emigracja ze wsi. Studium wsi Piotrowice Wielkie w powiecie proszowickim, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie”, 10, s. 159–176.
Google Scholar
Prochownik A., 1968a, Z badań nad przeobrażeniami struktur osadniczo-agrarnych w południowej Polsce, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny”, 30, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków, s. 109–116.
Google Scholar
Prochownik A., 1968b, Przemiany w strukturze osadniczo-agrarnej w zapleczu Tarnobrzeskiego Ośrodka Siarkowego, „Zeszyty Badań Rejonów Uprzemysławianych”, 29, s. 71–89.
Google Scholar
Rembowska K., 2002, Kultura w tradycji i we współczesnych nurtach badań geograficznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar
Rembowska K., 2006, Człowiek w geograficznych obrazach świata. Próba rekonstrukcji, [w:] Maik W., Rembowska K., Suliborski A. (red.), Człowiek w badaniach geograficznych. Podstawowe idee i koncepcje w geografii, t. 2, Wydawnictwo Uczelniane WSG, Bydgoszcz, s. 27–46.
Google Scholar
Rykiel Z., 1988, The Functioning and the Development of Polish Human Geography, „Progress in Human Geography”, 12, s. 391–408.
Google Scholar
Rykiel Z., 1994, Główne kierunki i metody badań w polskiej geografii osadnictwa, [w:] Liszewski S. (red.), Geografia osadnictwa i ludności w niepodległej Polsce. Lata 1918–1993, t. 2: Kierunki badań naukowych, PTG, Komisja Geografii Osadnictwa i Ludności, Łódź, s. 251–264.
Google Scholar
Szacki J., 1983, Historia myśli socjologicznej, PWN, Warszawa.
Google Scholar
Sztompka P., 2005, Socjologia zmian społecznych, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Google Scholar
Wójcik M., Suliborski A., 2014, Geografia społeczna w Polsce – geneza, koncepcje i zróżnicowanie problemowe ze szczególnym uwzględnieniem studiów geograficzno-miejskich w ośrodku łódzkim, [w:] Suliborski A., Wójcik M. (red.), Dysproporcje społeczne i gospodarcze w przestrzeni Łodzi. Czynniki, mechanizmy, skutki, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 17–48.
Google Scholar
Zaborski B., Wrzosek A., 1937–1939, Antropogeografia, Wydawnictwo Trzaska, Evert i Michalski, Warszawa.
Google Scholar
