Rzeczywista liczba dzieci i młodzieży przebywających w instytucjonalnych formach opieki całkowitej w Polsce a wyzwania procesu deinstytucjonalizacji

Abstrakt

Celem artykułu jest zaspokojenie zapotrzebowania na dane dotyczące liczby dzieci i młodzieży przebywających w instytucjonalnych formach opieki całkowitej w Polsce. Dane te są konieczne do ustalenia skali niezbędnych do podjęcia działań, aby możliwe stało się przejście od opieki instytucjonalnej do opieki rodzinnej, świadczonej w środowisku lokalnym. Głównym problemem związanym z analizowaniem uwarunkowań deinstytucjonalizacji w zakresie wspierania dzieci i młodzieży oraz z planowaniem tego procesu jest całkowite pomijanie – zarówno w profesjonalnym dyskursie, jak i w statystykach – osób przebywających w instytucjach długoterminowej opieki całkowitej nienależących do systemu pieczy zastępczej. W artykule przedstawiono konsekwencje takiego podejścia oraz zaprezentowano wyniki oszacowania liczby osób w wieku 0–24 lat przebywających w instytucjach świadczących długoterminową opiekę w systemach pomocy społecznej, edukacji i zdrowia. Z przeprowadzonych badań wynika, że skala instytucjonalizacji dzieci i młodzieży w Polsce jest znacznie niedoszacowana, gdyż w 2019 r. w zależności od przyjętych kryteriów kwalifikacji instytucji, co do typu świadczonej opieki, znajdujące się w nich dzieci i młodzież stanowiły 20–35% wszystkich osób umieszczonych poza rodzinami pochodzenia. Dolną granicę tego oszacowania wyznacza udział dzieci i młodzieży umieszczonych w placówkach systemu pieczy zastępczej (blisko 17 tys. osób), a górną – suma wszystkich osób w wieku 0–24 lat przebywających w instytucjach opieki całkowitej, w tym m.in. w domach pomocy społecznej czy instytucjach opiekuńczo-leczniczych (niemal 30 tys.).