Służba na dworze królewskim drogą do kasztelanii spycimierskiej na przykładzie nominacji z lat 1483–1496

Jędrzej Tomasz Kałużny

doi:10.18778/2299-8403.11.01

Autor

Jędrzej Tomasz Kałużny Absolwent Katedry Historii Średniowiecznej, Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, ul. Kamińskiego 27a, 90-219 Łódź; pracownik Urzędu Miasta w Uniejowie, Centrum Spycimierskie Boże Ciało, ul. bł. Bogumiła 13,99-210 Uniejów https://orcid.org/0000-0003-1337-0329

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-8403.11.01

Słowa kluczowe:

Spycimierz, kasztelan, kasztelania, chorągiew nadworna, dwór, XV wiek, Kazimierz Jagiellończyk, Jan Olbracht, dworzanie konni

Abstrakt

W ostatnich dwóch dekadach XV w. urząd kasztelana spycimierskiego powierzany był dworzanom konnym władców Polski Kazimierza Jagiellończyka i Jana Olbrachta. Urząd kasztelana sprawowali wówczas między innymi: Rafał Leszczyński, Mikołaj Bronowski, Mikołaj Lubrański i Jan Jarand Brudzewski. Wchodzili oni w skład chorągwi nadwornej i tworzyli tym samym bezpośrednie otoczenie monarchów. Sprawując funkcje dworzan konnych, należeli do osobistego oddziału królewskiego, prowadząc swoje konne poczty.

Bibliografia

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Skarbu Koronnego, Oddział 86, Rachunki z przychodów i wydatków na potrzeby wojska: t. 2–4.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Skarbu Koronnego, Rachunki Królewskie: t. 16, 20, 21, 22.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Gdańsku, Korespondencja miasta Gdańska, APG, 300 D, 3, nr 304, 323, 333, 450.
Google Scholar

Anonim tzw. Gall, Kronika polska, R. Grodecki (przeł.), wyd. 4, Wrocław 1975, s. 116.
Google Scholar

Anonimowy memoriał o zadaniach króla i porządku na dworze, wyd. A. Sucheni-Grabowska, M. Kośka, „Miscellanea Historico-Archivistica” 2000, t. 11.
Google Scholar

Górnicki Ł., Dworzanin polski, t. 2, oprac. R. Pollak, Wrocław 2004.
Google Scholar

Katalog dokumentów i listów królów polskich: z Archiwum Państwowego w Gdańsku (do 1492), opr. M. Grulkowski, B. Możejko, S. Szybkowski, Gdańsk 2014.
Google Scholar

Katalog dokumentów i listów królów polskich: z Archiwum Państwowego w Gdańsku (Jan Olbracht i Aleksander Jagiellończyk), opr. S. Szybkowski, Gdańsk 2016.
Google Scholar

Kromer M., Polska, czyli o położeniu, ludności, obyczajach, urzędach i sprawach publicznych Królestwa Polskiego księgi dwie, przeł. S. Kazikowski, Olsztyn 1984.
Google Scholar

Księga Skarbowa Króla Kazimierza Jagiellończyka, (Liber quitantiarum regis Casimiri ab a. 1484 ad 1488) [w:] Teki A. Pawińskiego, t. 2, Warszawa 1897.
Google Scholar

Ostroróg J., Monumentum pro reipublicae ordinatione [w:] Jana Ostroroga żywot I pismo o naprawie Rzeczypospolitej. Studyum z literatury politycznej XV wieku, wyd. A. Pawiński, Warszawa 1884.
Google Scholar

Bieniak J., Lubrański Mikołaj (ok. 1460–1524) [w:] PSB, t. 18, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1973, s. 84–85.
Google Scholar

Borkowska U., Dynastia Jagiellonów w Polsce, Warszawa 2011.
Google Scholar

Czwojdrak B., Z badań nad dworem królowej Zofii Holszańskiej, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2010, t. 2 (6), s. 157–179.
Google Scholar

Dworzanin [w:] Słownik staropolski, t. 2, Warszawa–Kraków 1957, s. 260.
Google Scholar

Ferenc M., Dwór Zygmunta Augusta. Organizacja i ludzie, Oświęcim 2014.
Google Scholar

Fuchs F., Ustrój dworu królewskiego za Stefana Batorego [w:] Studia historyczne, Kraków 1908, s. 31–172.
Google Scholar

Gąsiorowski A., Leszczyński Rafał (zm. 1501) [w:] PSB, t. 17, Wrocław 1972, s. 128–130.
Google Scholar

Gąsiorowski A., Rotacja elity władzy w średniowiecznej Polsce [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 1, Warszawa 1981, s. 266.
Google Scholar

Gloger Z., hasło: Dworzanin [w:] Encyklopedia staropolska ilustrowana, Warszawa 1978, s. 64–67.
Google Scholar

Gładysz A., Militarne aspekty funkcjonowania dworu królewskiego ostatnich Jagiellonów. Stan badań i ich perspektywy [w:] Ad perpetuam rei memoriam. Jagiellonowie i ich czasy w historiografii polskiej XVI–XXI wieku, A. Januszek-Sieradzka (red.), Sandomierz 2013, s. 37–57.
Google Scholar

Górczak Z., Kariery majątkowe rodzin aspirujących do kręgu elity możnowładztwa wielkopolskiego w drugiej połowie XV i początkach XVI w., Poznań 2013.
Google Scholar

Grabarczyk T., Kowalska-Pietrzak A., Szymczak J., Uniejowskie strony. Karty z przeszłości odległej, nieznanej i bliskiej gminy Uniejów, J. Szymczak (red.), Łódź–Uniejów 2008.
Google Scholar

Kałużny J. T., U boku króla. Chorągiew nadworna królów Polski u schyłku XV wieku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2019, nr 103, s. 59–72.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6050.103.05

Kręt H., Dwór królewski Jadwigi i Jagiełły, Kraków 1987.
Google Scholar

Możejko B., Szybkowski S., Śliwiński B., Krąg rodzinny i kariera pisarza ziemskiego sieradzkiego, kasztelana spycimierskiego Mikołaja Bronowskiego z Wielkiego Bronowa (zm. 1492), Gdańsk 2003.
Google Scholar

Nadolski A., Spicimierz nad Wartą. Średniowieczny zespół osadniczy, „Archeologia Polski” 1966, t. 10, z. 2, s. 701–712.
Google Scholar

Pakulski J., Ród Godziębów w średniowiecznej Polsce. Studium genealogiczne, Toruń 2005.
Google Scholar

Pociecha J., Brudzewski Jan (zm.1532) [w:] PSB, t. 3, Kraków 1937, s. 5–6.
Google Scholar

Poklewski T., Spicymierska włość grodowa w średniowieczu. Obraz gospodarczy, Łódź 1975.
Google Scholar

Rutkowska G., Dwór królewski w Polsce w XIV wieku – stan badań i postulaty badawcze [w:] Curia regis, curia reginalis. Dwory królewskie w średniowiecznej Europie Środkowej – stan badań i postulaty badawcze, B. Czwojdrak, A. Januszek-Sieradzka (red.), Sandomierz 2014, s. 59–70.
Google Scholar

Senkowski J., Materiały archiwalne do historii organizacji polskiej siły zbrojnej w drugiej połowie XV wieku przechowywane w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, SMHW, 1954, t. 1.
Google Scholar

Skibniewska J., Dwór królewski Aleksandra Jagiellończyka w latach 1501–1506, Lublin 2015.
Google Scholar

Szybkowski S., Brudzewscy herbu Pomian na Kujawach i w Wielkopolsce. Uwagi o majątkach, starostwach i genealogii, „Roczniki Historyczne” 2013, R. 79, s. 72–97.
Google Scholar

Szybkowski S., Szlacheckie elity we wspólnocie terytorialnej w późnym średniowieczu [w:] Człowiek w średniowieczu. Między biologią a historią, A. Szymczakowa (red.), Łódź 2009, s. 103–125.
Google Scholar

Szymczak J., Wielkość zasobów uzbrojenia [w:] Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej 1450–1500, A. Nowakowski (red.), Toruń 1998, s. 282–304.
Google Scholar

Szymczakowa A., Urzędnicy łęczyccy i sieradzcy do połowy XV wieku, Łódź 1984.
Google Scholar

Szymczakowa A., Wiejskie zaplecze Uniejowa do schyłku XVI wieku [w:] Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki, t. 1, Do 1918 roku, J. Szymczak (red.), Łódź–Uniejów 2021, s. 129–211.
Google Scholar

Urzędnicy centralni i nadworni XIV–XVIII wieku. Spisy, K. Chłapowski, S. Ciara, Ł. Kądziela, T. Nowakowski, E. Opaliński, G. Rutkowska, T. Zielińska (oprac.), Kórnik 1992.
Google Scholar

Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XVI–XVIII wieku. Spisy, opr. K. Mikulski, W. Stanek, Kórnik 1990.
Google Scholar

Urzędnicy łęczyccy, sieradzcy i wieluńscy XIII–XV wieku. Spisy, opr. J. Bieniak, A. Szymczakowa, Wrocław 1985.
Google Scholar

Urzędnicy wielkopolscy XII–XV wieku. Spisy, opr. M. Bielińska, A. Gąsiorowski, J. Łojko, Wrocław 1985.
Google Scholar

Urzędnicy wielkopolscy XVI–XVIII wieku. Spisy, opr. A. Bieniszewski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987.
Google Scholar

Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI–XVIII wieku. Spisy, opr. E. Opaliński, H. Żerek-Kleszcz, Kórnik 1993.
Google Scholar

Wilamowski M., Familia dworska Piotra i Andrzeja Odrowążów Sprowskich [w:] Polska i jej sąsiedzi w późnym średniowieczu, K. Ożóg, S. Szczur (red.), Kraków 2000, s. 273–324.
Google Scholar