Wydmy śródlądowe na rolniczym obszarze gminy Uniejów
DOI:
https://doi.org/10.18778/2299-8403.13.01Słowa kluczowe:
wydmy śródlądowe, osadnictwo wiejskie, użytkowanie gruntów, gmina UniejówAbstrakt
Ważnym elementem rzeźby nizinnej części Polski są wydmy śródlądowe. Cechy wyróżniające ekosystem wydmowy, do których należą: wybitna jednorodność materiału (piaski drobnoziarniste i średnioziarniste), skład mineralny zdominowany przez kwarc, przepuszczalność i suchość podłoża, bardzo słabe gleby, ubóstwo składników pokarmowych dla roślin, mają duży wpływ na sposób jego użytkowania. Obecnie w środkowej Polsce wydmy są głównie zalesione. W obrębie gminy Uniejów najwięcej wydm śródlądowych występuje w dolinie Warty. W artykule przedstawiono rozmieszczenie i genezę wydm, cechy ekosystemu, formy współczesnego użytkowania oraz jego zmiany w ciągu ostatnich stu lat. Szczególną uwagę zwrócono na rolę wydm w lokalizacji zabudowy wiejskiej w dolinie Warty. Suche, piaszczyste obszary wydmowe pozostające poza zasięgiem wód powodziowych wielokorytowego systemu Warty bardziej sprzyjały zabudowie niż okresowo zalewane fragmenty dna doliny. Zasięg zabudowy wiejskiej, zwartej i rozproszonej, prawie nie uległ zmianie w ciągu ostatnich stu lat.
Bibliografia
Chlebowski B., Walewski W., Sulimierski F., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 10, Warszawa 1889.
Google Scholar
Czyż J., Forysiak J., Kamiński J., Klatkowa H., Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Dobra (587), Warszawa 2009.
Google Scholar
Dylikowa A., Wydmy środkowopolskie i ich znaczenie dla stratygrafii schyłkowego plejstocenu, [w:] R. Galon, J. Dylik (red.), Czwartorzęd Polski: studium zbiorowe, Warszawa 1967, s. 353–371.
Google Scholar
Figlus T., Zróżnicowanie morfologiczne wsi na obszarze gminy Uniejów, „Biuletyn Uniejowski” 2014, t. 3, s. 85–110. https://doi.org/10.18778/2299-8403.03.06
Google Scholar
Forysiak J., Rozwój doliny Warty między Burzeninem i Dobrowem po zlodowaceniu Warty, „Acta Geographica Lodziensia” 2005, nr 90.
Google Scholar
Forysiak J., Kulesza M., Twardy J., Wpływ osadnictwa olęderskiego na sieć rzeczną i morfologię międzyrzecza Warty i Neru, [w:] E. Smolska, P. Szwarczewski (red.), Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym, t. 3, Warszawa 2007, s. 39–45.
Google Scholar
Gilly D., Karte von Südpreußen, Cron, Langner 1793–1796 (fotokopie w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk).
Google Scholar
Goosse H., Mann M.E., Renssen H., Climate of the past millennium: combining proxy data and model simulations, [w:] R.W. Battarbee, H.A. Binney (red.), Natural climate variability and global warming: a Holocene perspective, Oxford 2008, s. 163–188. https://doi.org/10.1002/9781444300932.ch7
Google Scholar
Goździk J., Sedimentological record of aeolian processes from Upper Plenivistulian and the turn of Pleni- and Latevistulian in Central Poland, „Zeitschrift für Geomorphologie, N.F.” 1991, vol. 90, s. 51–60.
Google Scholar
Goździk J., The Vistulian aeolian succession in central Poland, „Sedimentary Geology” 2007, vol. 193(1–4), s. 211–220. https://doi.org/10.1016/j.sedgeo.2005.11.026
Google Scholar
Kamiński J., Forysiak J., Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Uniejów (588), Warszawa 2012.
Google Scholar
Kobojek E., Geosystem wydm śródlądowych na obszarach rolniczych na przykładzie dorzecza Bzury i Neru, „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna” 2022, nr 61, s. 35–53. https://doi.org/10.14746/rrpr.2022.61.05
Google Scholar
Kobojek E., Wpływ warunków klimatycznych na system fluwialny i melioracje wodne w pradolinach w rejonie Łowicza i Koźmina (Polska Środkowa), „Przegląd Naukowy – Inżynieria i Kształtowanie Środowiska” 2015, nr 70, s. 381–390.
Google Scholar
Kobojek E., Kobojek S., Wydmy śródlądowe – środowisko przyrodnicze i działalność człowieka na przykładzie regionu łódzkiego, Łódź 2021. https://doi.org/10.18778/8220-427-8
Google Scholar
Krajewski K., Holoceńskie poziomy organiczne w Nagórkach koło Grabowa Łęczyckiego, „Folia Geographica Physica” 1997, nr 1, s. 202–209.
Google Scholar
Krajewski K., Późnoplejstoceńskie i holoceńskie procesy wydmotwórcze w pradolinie warszawsko-berlińskiej w widłach Warty i Neru, „Acta Geographica Lodziensia” 1977, nr 39.
Google Scholar
Manikowska B., Gleby młodszego plejstocenu w okolicach Łodzi, „Acta Geographica Lodziensia” 1966, nr 22.
Google Scholar
Manikowska B., O glebach kopalnych, stratygrafii i litologii wydm Polski Środkowej, „Acta Geographica Lodziensia” 1985, nr 52.
Google Scholar
Mapa topograficzna w skali 1:100 000, arkusz Koło, Warszawa 1934.
Google Scholar
Mapa topograficzna w skali 1:100 000, arkusz Ozorków, Warszawa 1930.
Google Scholar
Mapa topograficzna w skali 1:100 000, arkusz Uniejów, Warszawa 1930.
Google Scholar
Maruszczak H., Naturalne tendencje zmian klimatu Polski Środkowej w ciągu ostatnich piętnastu stuleci, „Acta Geographica Lodziensia” 1998, nr 74, s. 149–160.
Google Scholar
Myszkorowska-Olczyk G., Zespoły folwarczne na terenie gminy Uniejów, „Biuletyn Uniejowski” 2013, t. 2, s. 93–112. https://doi.org/10.18778/2299-8403.02.07
Google Scholar
Nowacki K., Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Dąbie (551), Warszawa 1996.
Google Scholar
Nowaczyk B., Wiek wydm, ich cechy granulometryczne i strukturalne a schemat cyrkulacji atmosferycznej w Polsce w późnym vistulianie i holocenie, Poznań 1986.
Google Scholar
Nowakowski A., Wieczorek J., Sprawozdanie z badań wykopaliskowych na osadzie wczesnośredniowiecznej w Wieścicach, pow. Poddębice w 1964 r., „Sprawozdania Archeologiczne” 1967, t. 19, s. 204–208.
Google Scholar
Petera J., Forysiak J., Holoceńska ewolucja systemu wielokorytowego Warty w okolicach Koźmina, „Acta Geographica Lodziensia” 2004, nr 88, s. 27–40.
Google Scholar
Petera-Zganiacz J., Forysiak J., Historia rozwoju doliny Warty w basenie uniejowskim, „Biuletyn Uniejowski” 2012, t. 1, s. 23–41. https://doi.org/10.18778/2299-8403.01.02
Google Scholar
Prugar J., Mikrotoponimia i ojkonimia gminy Uniejów, „Biuletyn Uniejowski” 2014, t. 3, s. 111–134. https://doi.org/10.18778/2299-8403.03.07
Google Scholar
Sulimierski F., Chlebowski B., Walewski W., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 2, Warszawa 1881.
Google Scholar
Sulimierski F., Chlebowski B., Walewski W., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 4, Warszawa 1883.
Google Scholar
Topograficzna Karta Królestwa Polskiego, Warszawa 1839.
Google Scholar
Trzmiel B., Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Turek (550), Warszawa 1996.
Google Scholar
Twardy J., Transformacja rzeźby centralnej części Polski Środkowej w warunkach antropopresji, Łódź 2008.
Google Scholar
Twardy J., Forysiak J., Kittel P., Dynamika procesów morfogenetycznych uruchomionych i zintensyfikowanych wskutek pradziejowej działalności ludzkiej w pradolinie warszawsko-berlińskiej, „Acta Geographica Lodziensia” 2004, nr 88, s. 85–117.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.