Preparation and Consumption of Meals in the Light of Metal Artefacts Discovered at Site Wałowa 40 in Gdańsk
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6034.36.14Keywords:
Kitchen artefacts, tableware: knives, spoons, tankard, brass and tin crafts, manufacturer’s markAbstract
Due to a development plan concerning the plot at 40 Wałowa Street, archaeological works were carried out in its area in the years 2016–2017. The history of the research area was strongly influenced by its location in the contact point of three zones: Osiek, the Old Town and the Young Town. In the Middle Ages, a moat being part of fortifications was located in this place, while modern period fortifications of the northern front were built there in the 17th century. An extension of the zone within the ring of fortifications was related to filling up of the medieval moat. Garbage from the area of Gdańsk was in all probably used for this purpose. The fortifications ceased to fulfil their role and were dismantled in the 1890s. In the case of the examined area plots were then used for barracks buildings. These were destroyed in 1945 and no development activity took place there until the time of research.
The paper offers a discussion of 31 finds acquired from the site at 40 Wałowa Street in Gdańsk. These artefacts were used for preparation and consumption of meals. In this work it was also attempted at completing the bibliography of modern period kitchen artefacts and those related to table culture. The artefacts discussed in the paper include 15 spoons, 13 knives, including one which forms a set with a fork, another two-pronged fork, as well as a tin tankard. Knives are a category of finds which is dealt with as a separate group in scholarly literature. Attempts at a functional classification have been undertaken within this group. As regards the finds from 40 Wałowa Street, the first criterion of classification was the original application of the artefacts. On the basis of this criterion the discussed assemblage was limited to 12 table knives and one kitchen knife. What was analysed was the form and ornament of the artefacts as well as the issue of manufacturer’s marks. A special attention was paid to the set of cutlery composed of the knife and the two-pronged fork, as well as to another fork of this type. These artefacts may have been used for serving meals from platters. The second group of artefacts were spoons. These included 12 pieces of cutlery and one kitchen spoon. Also in this case the morphology, ornamentation, as well as marks on the artefacts were dealt with. Some of the finds can be related to local workshops or even to a Gdańsk manufacturer who is known by name, that is, a non-guild craftsman Peter Draland. The tin tankard is an exceptional find which increases the exhibition value of the assemblage. The author of this paper knows merely three tin pieces of tableware, such as Hanseatic jugs and a salt-cellar which were discovered in the course of excavations in Gdańsk. Artefacts made from this metal, due to related financial and social aspects such as a considerable interest from purchasers, quality issues and problems of guild fights against non-guild craftsmen, were also a point of departure for a broader reflection on Gdańsk bronze and tin crafts.
The discussed artefacts were acquired from a context dated to the period from the second half of the 16th to the 18th century. The lion’s share of finds (23) were revealed within an 18th c. well. However, most of these artefacts (19) were dated to the 17th century (19). Concerning the remaining ones (10), their chronology encompassed the 16th and 17th centuries. Sporadically, the finds were dated to the 15th–16th (1) or to the 18th century (1).
Research on metal kitchen and table utensils in Gdańsk in the Modern Period calls for further analyses which should be based on a more numerous assemblage of finds. What is recommended is to process a higher number of artefacts which were acquired in the course of excavations and which are now solely known from museum inventories. It must be stressed that a high significance of the issues of kitchen and table culture consists both in their strong research potential and in considerable opportunities of using these problems for archaeological education and popularisation activities.
Downloads
References
APG – Archiwum Państwowe w Gdańsku
Google Scholar
Amme J. (2002), Historische Bestecke. Formenwandel von der Altsteinzeit bis zur Moderne, Arnoldsche, Stuttgart.
Google Scholar
Amme J. (2007), Historische Bestecke II. Supplement zu AMME 2002, Arnoldsche, Stuttgart.
Google Scholar
Amme J. (2012), Historische Bestecke III. Von der Frühzeit bis in die Zeit um 1600, Arnoldsche, Stuttgart.
Google Scholar
Baart J., Krook W. i in. (1977), Opgravingen in Amsterdam, Fibula-Van Dishoeck, Amsterdam.
Google Scholar
Bobrow R. (1998), Dawne sztućce, Pagina, Warszawa.
Google Scholar
Bogucka M. (1962), Gdańsk jako ośrodek produkcyjny w XIV–XVII w., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar
Burrows J., Niemann M. (2000), Rostocker Studentenleben in der ersten Hälfte des 16. Jahrhunderts. Archäologische und historische Belege, „Zeitschrift für Archäologie des Mittelalters”, 27/28, s. 163–184.
Google Scholar
Calisch A. (1993), Bestek, [w:] J.J. Lenting, H. van Gangelen, H. van Westing (red.), Schans op de Grens. Bourtanger bodemvondsten 1580–1850, SPA Uitgevers, Sellingen, s. 537–556.
Google Scholar
Cotterel H.H. (1969), Old Pewter its Makers and Marks, in England, Scotland and Ireland. An Account of the Old Pewterer & his Craft, Rutland, Vermont.
Google Scholar
Cowgill J., de Neergaard M., Griffiths N. (1987), Knives and Scabbards. Medieval Finds from Excavations in London, vol. I, Her Majesty’s Stationery Office, London.
Google Scholar
Folke G., Holtmann W. (1993), Untersuchung zu mittelalterlichen und frühneuzeitlichen Messern, Göttingen (PhD dissertation).
Google Scholar
Gdańsk w Europie Europa w Gdańsku. Kontakty handlowe i kulturowe Gdańska w świetle wykopalisk archeologicznych. Katalog wystawy (2011), Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk.
Google Scholar
Gomoliszek A. (2016), Noże z wykopalisk przy ulicy Chmielnej 73–74 w Gdańsku, „Dantiscum”, 1, s. 377–454.
Google Scholar
Grupa M. (2007), Przyczynek do historii późnośredniowiecznych sztućców, „Archaeologia Historica Polona”, 17, s. 433–437.
Google Scholar
Haedecke H.-U. (1981), Bestecke. (Deutsches Klingenmuseum Solingen), Rheinland-Verl., Köln–Bonn.
Google Scholar
Hall D.W., Gadd J. (2001), The Pewter Collection. Identification and Listing by Members of the Pewter Society, Dublin.
Google Scholar
Hausbuch der Landauerschen Zwölfbrüderstiftung, Bd. I, 1511–1706, Nürnberg.
Google Scholar
Hausbuch der Mendelschen Zwölfbrüderstiftung, Bd. I, 1426–1549, Nürnberg.
Google Scholar
Hausbuch der Mendelschen Zwölfbrüderstiftung, Bd. II, 1550–1791, Nürnberg.
Google Scholar
Historia Gdańska, t. I (1978), E. Cieślak (red.), Wydawnictwo Morskie, Gdańsk.
Google Scholar
Historia Gdańska, t. II (1982), E. Cieślak (red.), Wydawnictwo Morskie, Gdańsk.
Google Scholar
Historia kultury materialnej Polski w zarysie, t. III, Od XVI do połowy XVII w. (1978), A. Keckowa, D. Molenda (red.), Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Google Scholar
Hoeniger C. (2006), The Illuminated Tacuinum sanitatis Manuscripts from Northern Italy ca. 1380–1400. Sources, Patrons and Creation of a New Pictorial Genre, „Avista Studies in the History of Medieval Technology, Science and Art”, 5, s. 51–82.
Google Scholar
Ignasiak M. (2020), Próba rekonstrukcji zagospodarowania terenu Lastadii w czasach budowy statków wodnych w oparciu o analizę stratygrafii stanowiska, [w:] B. Kościński (red.), Lastadia – najstarsza stocznia Gdańska w świetle badań archeologicznych, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk (Archeologia Gdańska, 7), s. 87–112.
Google Scholar
Jagiełło S. (2017), Opracowanie historyczne działki przy ulicy Wałowej 40 w Gdańsku, Warszawa (maszynopis).
Google Scholar
Jędrzejczak A. (2004), Późnośredniowieczne i nowożytne noże z Wyspy Spichrzów w Gdańsku, Toruń (maszynopis w bibliotece UMK).
Google Scholar
Jędrzejczak-Skutnik A. (2020), Noże, [w:] B. Kościński (red.), Lastadia – najstarsza stocznia Gdańska w świetle badań archeologicznych, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk (Archeologia Gdańska, 7), s. 401–424.
Google Scholar
Kasprzak M. (2013), Noże ze stanowiska w południowo-zachodniej części kwartału ulic: Długie Ogrody, Szafarnia, Angielska Grobla i Św. Barbary w Gdańsku, [w:] H. Panera (red.), Archeologia Gdańska, t. V, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk, s. 309–336.
Google Scholar
Konczewska M., Konczewski P. (2004), Zabytki metalowe z fosy miejskiej we Wrocławiu, „Wratislavia Antiqua”, 6, s. 89–205.
Google Scholar
Konczewska M., Wachowski K. i in. (2010), Kultura materialna publicznej przestrzeni miasta w świetle zabytków ruchomych, „Wratislavia Antiqua”, 11, s. 179–406.
Google Scholar
Kriegseisen J. (2015), Podrożny komplet sztućców wykonany przez Johanna Bartolomowicza – złotnika z Lidzbarka Warmińskiego, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 63.1, s. 93–104.
Google Scholar
Krzywdziński R. (2013), Analiza przestrzenno-funkcjonalna archeologicznych reliktów zagospodarowania działek mieszczańskich z południowo-zachodniej części kwartału ulic: Długie Ogrody, Szafarnia, Angielska Grobla i Św. Barbary w Gdańsku, [w:] H. Panera (red.), Archeologia Gdańska, t. V, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk, s. 23–132.
Google Scholar
Krzywdziński R. (2016), Analiza przestrzenno-funkcjonalna archeologicznych reliktów zagospodarowania południowej części Wyspy Spichrzów przy ulicy Chmielnej 73–74 w Gdańsku, „Dantiscum”, 1, s. 7–76.
Google Scholar
Krzywdziński R. (2018), Jatki rzeźnicze Głównego Miasta w Gdańsku w świetle źródeł archeologicznych, [w:] A. Pudło, W. Ossowski, E. Trawicka (red.), Jatki mięsne w Gdańsku od XIV do XX wieku, Muzeum Historyczne Miasta Gdańska; Muzeum Archeologiczne, Gdańsk, s. 13–234.
Google Scholar
Leśniewska D. (2014), Analiza zabytków metalowych, [w:] J. Prager, A. Longa (red.), Opracowanie wyników ratowniczych badań archeologicznych na stanowisku ul. Jana z Kolna 11 w Gdańsku, s. 66–86 (maszynopis złożony w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku).
Google Scholar
Mackiewicz M., Marcinkiewicz K. Piekalski J. (2014), Plac Nowy Targ we Wrocławiu w świetle badań wykopaliskowych w latach 2010–2012, „Archaeologia Historica Polona”, 22, s. 167–184, https://doi.org/10.12775/AHP.2014.008
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.12775/AHP.2014.008
Marquardt K. (1997), Europäisches Essbesteck aus acht Jahrhunderten, Arnoldsche, Stuttgart.
Google Scholar
Michalik P. (2007), Późnośredniowieczne i wczesnonowożytne noże z zamku w Pucku, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa (Światowit. Supplement Series P: Prehistory and Midle Ages, 15).
Google Scholar
Miścicki M. (2017), Wyroby i produkcja przedmiotów metalowych w późnośredniowiecznym Pucku, [w:] M. Starski (red.), Puck. Kultura materialna małego miasta w późnym średniowieczu, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 193–238.
Google Scholar
Niemcewicz-Ledwoń B. (1988), Złotnictwo i Konwisarstwo Elbląskie od XVII do XIX wieku, Muzeum, Elbląg.
Google Scholar
Old Pewter at the Birmingham Museum, http://www.pewterbank.com/1_-_Old_Pewter_Spoons_pages_1-231_at_Birmingham_Museum.pdf [10 V 2019].
Google Scholar
Omilanowska M. (2010), Defortyfikacja Gdańska na tle przekształceń miast niemieckich w XIX wieku, „Biuletyn Historii Sztuki”, 72, s. 293–334.
Google Scholar
Paszkiewicz B., Wachowski K. (2018), Handel i wymiana. Nowa postać handlu (XIII–XV wiek). Przykład Wrocławia, „Wratislavia Antiqua”, 23, s. 379–399.
Google Scholar
Schans op de Grens. Bourtanger bodemvondsten 1580–1850 (1993), J.J. Lenting, H. van Gangelen, H. van Westing (red.), SPA Uitgevers, Sellingen.
Google Scholar
Sil B., Burdziej M. (2015), Stargard, ul. Marii Skłodowskiej-Curie, Gdańska i Światopełka, obszar dawnej kaplicy i cmentarza św. Jakuba, stan. 11a (AZP 32-10/167), „Stargardia”, 9 (2014), s. 394–398.
Google Scholar
Sprawozdanie z badań archeologicznych przy ulicy Wałowej 40 w Gdańsku (2017), A. Longa (red.) (maszynopis złożony w WUOZ w Gdańsku).
Google Scholar
Szajt J. (2018), Dom i jego wyposażenie. Między kuchnią a stołem. Kultura stołu, „Wratislavia Antiqua”, 23, s. 379–399.
Google Scholar
Targ Sienny w Gdańsku. Przedmieście europejskiej metropolii w świetle wykopalisk archeologicznych. Katalog wystawy prezentowanej w Ratuszu Głównego Miasta w Gdańsku w okresie od 1 czerwca do 25 września 2016 roku (2016), R. Krzywdziński (red.), Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, Gdańsk.
Google Scholar
Trawicka E. (2010), Zabytki metalowe z Wyspy Spichrzów w Gdańsku (badania z 2004 roku), [w:] H. Paner (red.), Archeologia Gdańska, t. IV, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk, s. 93–150.
Google Scholar
Trawicka E. (2018), Zabytki metalowe, [w:] A. Pudło, W. Ossowski, E. Trawicka (red.), Jatki mięsne w Gdańsku od XIV do XX wieku, Muzeum Historyczne Miasta Gdańska; Muzeum Archeologiczne, Gdańsk, s. 335–388.
Google Scholar
Trawicka E. (2020a), Katalog, [w:] B. Ceynowa (red.), Kawa czy herbata? Archeologiczne świadectwa konsumpcji napojów w dawnym Gdańsku, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk, s. 172.
Google Scholar
Trawicka E. (2020b), Przygotowanie i spożywanie posiłków. Metalowe sprzęty kuchenne, [w:] B. Kościński (red.), Lastadia – najstarsza stocznia Gdańska w świetle badań archeologicznych, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk (Archeologia Gdańska, 7), s. 329–332, 347.
Google Scholar
Tuchołka-Włodarska B. (1978), Znaki gdańskich konwisarzy, „Gdańskie Studia Muzealne”, 2, s. 77–98.
Google Scholar
Tuchołka-Włodarska B. (1981), Konwisarstwo pozacechowe oraz import angielskich naczyń cynowych w Gdańsku w okresie od XVI do XVIII wieku, „Gdańskie Studia Muzealne”, 3, s. 65–82.
Google Scholar
Tuchołka-Włodarska B. (1992), Cyna od XV do XIX wieku. Katalog stałej wystawy ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Gdańsk.
Google Scholar
Weinstein R. (2011), The Archaeology of Pewter Vessels in England 1200–1700. A Study of Form and Usage (Durham theses, Durham University).
Google Scholar
Wieczorek-Kańczura K. (2018), Dom i jego wyposażenie. Między kuchnią a stołem. Wyposażenie kuchni, „Wratislavia Antiqua”, 23, s. 272–296.
Google Scholar
Wieczorek-Kańczura K., Szajt J. (2018), Dom i jego wyposażenie. Między kuchnią a stołem. Noże, pochewki i okucia pochewek na noże, „Wratislavia Antiqua”, 23, s. 296–322.
Google Scholar
Wiśniewski Z. (1993), Inwentarz zabytków ruchomych pozyskanych podczas eksploracji zasypiska wewnętrznej fosy miejskiej w obrębie wschodniej części placu Dominikańskiego, „Silesia Antiqua”, 35, s. 331–354.
Google Scholar
Włodarska B. (1975), Cyna. Katalog zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku, Krajowa Agencja Wydawnicza, Gdańsk.
Google Scholar
Wrak statku General Carleton, 1785 (2008), W. Ossowski (red.), Polish Maritime Museum, Gdańsk.
Google Scholar
Wühr H. (1961), Altes Essgerät, F. Schneekluth, Darmstadt.
Google Scholar
Zdaniewicz R. (2013), Nowożytny depozyt przedmiotów metalowych z okolic Gliwic-Czechowic, „Rocznik Muzeum w Gliwicach”, 24, s. 405–418.
Google Scholar
http://collections.vam.ac.uk/item/O271838/spoon-unknown/ [1 IV 2019]
Google Scholar
http://www.gedanopedia.pl/gdansk/?title=STARE_MIASTO [24 VI 2019].
Google Scholar
https://gdansk.fotopolska.eu/696150,foto.html [25 VI 2019].
Google Scholar
https://www.gedanopedia.pl/gdansk/?title=FORTYFIKACJE [24 VI 2019].
Google Scholar
https://www.gedanopedia.pl/gdansk/?title=M%C3%96LLER_ANTON [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.gedanopedia.pl/gdansk/?title=Strona_g%C5%82%C3%B3wna [24 VI 2019].
Google Scholar
https://www.gedanopedia.pl/index.php?title=OSIEK [26 VI 2019].
Google Scholar
https://www.nuernberger-hausbuecher.de/75-Amb-2-279-113-v [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.nuernberger-hausbuecher.de/75-Amb-2-279-61-r [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.nuernberger-hausbuecher.de/75-Amb-2-317-142-r [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.nuernberger-hausbuecher.de/75-Amb-2-317-49-r [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.nuernberger-hausbuecher.de/75-Amb-2-317b-154-v [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.nuernberger-hausbuecher.de/75-Amb-2-317b-17-v [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.nuernberger-hausbuecher.de/75-Amb-2-317b-182-v [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.nuernberger-hausbuecher.de/75-Amb-2-317b-203-v [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.nuernberger-hausbuecher.de/75-Amb-2-317b-6-v [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.wga.hu/art/f/flegel/stil_oys.jpg [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.wga.hu/frames-e.html?/html/b/bouts/dirk_e/lastsupp/index.html [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.wga.hu/frames-e.html?/html/c/claesz/roemer4.html [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.wga.hu/html_m/b/beert/elder/cherries.html [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.wga.hu/html_m/d/david/2/cana_mas.html [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.wga.hu/html_m/f/flegel/stil_che.html [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.wga.hu/html_m/k/kraen/banquet.html [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.wga.hu/html_m/m/mahu/breakfas.html [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.wga.hu/html_m/p/passerot/butcher.html [26 IX 2021].
Google Scholar
https://www.wilanow-palac.pl/dekoracje_sztuccow.html [23 VI 2019].
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.