Nowożytne trumny drewniane – biografia rzeczy
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6034.35.03Słowa kluczowe:
trumny, biografia rzeczy, nowożytnośćAbstrakt
W poniższym artykule omówiono zagadnienie biografii trumny przez pryzmat zdarzeń biograficznych wspólnych dla wielu nowożytnych obiektów z ziem polskich. Celem tych działań było wskazanie dawnej i obecnej funkcji trumny przez rozpoznanie ciągu jej życia – od jej powstania (ustalenie wytwórcy i odbiorcy; techniki wykonania, kształtu, wielkości, zdobień), poprzez „uczestnictwo” w ceremonii pogrzebowej, w tym eksportację zmarłego do świątyni, „wystawienie”, złożenie w grobie, czas „ukrycia” – do jej powrotu do życia (np. jako eksponat muzealny). Ustalono, że na każdym etapie „życia”, trumna pełniła rolę informacyjną i ochronną. Dodatkowo, na etapie powrotu do życia przyjmuje ona cenną dla badaczy tematu funkcję weryfikacyjną i identyfikującą. Ponadto konserwacja pochówków indywidualnych w trumnach oraz krypt sprzyja promowaniu turystyki obiektów sakralnych, a w przestrzeni świątyni trumny posiadają szczególny potencjał wystawienniczy, który może zostać wykorzystany w celu budowania narodowej i lokalnej wspólnoty.
Pobrania
Bibliografia
Alterauge A., Kellinghaus M., Jackowski Ch., Shved N., Rühli F., Maixner F., Zink A., Rosendahl W., Lösch S. (2017), The Sommersdorf Mummies – Interdisciplinary Investigation on Human Remains From a 17th–19th Century Aristocratic Crypt in Southern Germany, “PLoS ONE”, 12 (8), https://doi.org/10.1371/journal.pone.0183588
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0183588
Biegeleisen H. (1930), Śmierć w obrzędach, zwyczajach i wierzeniach ludu polskiego, Dom Książki Polskiej, Warszawa.
Google Scholar
Domańska E. (2008), Humanistyka nie-antropocentryczna a studia nad rzeczami, “Kultura Współczesna. Teoria, Interpretacje, Krytyka”, 3, p. 9–21.
Google Scholar
Drążkowska A. (2014), Odzież i insygnia grobowe biskupów przemyskich obrządku łacińskiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Google Scholar
Dudziński T., Grupa M., Grupa D., Krajewska M., Majorek M., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Wojciechowska A. (2015), Tajemnice szczuczyńskich krypt, vol. III, Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Grajewo–Toruń.
Google Scholar
Dudziński T., Grupa M., Nowosad W. (2017), Tajemnice szczuczyńskich krypt, vol. IV, Pochówki pijarów, Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Grajewo–Toruń.
Google Scholar
Dudziński T., Krajewska M., Grupa M. (2013), Krypty grobowe kościoła pw. św. Imienia NMP w Szczuczynie źródłem do badań historycznych, [in:] T. Dudziński, M. Grupa (ed.), Tajemnice szczuczyńskich krypt, vol. I, Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, Grajewo, p. 9–20.
Google Scholar
Fischer A. (1921), Zwyczaje pogrzebowe ludu polskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Lwów.
Google Scholar
Ginter A. (2015), Kościół pw. św. Wojciecha w Białej Rawskiej w świetle badań archeologiczno-architektonicznych oraz datowania termoluminescencyjnego, [in:] Kościół bialski jako oś łącząca historię regionu. Materiały z sympozjum popularnonaukowego zorganizowanego na V-lecie powstania Bialskiego Stowarzyszenia Historycznego, Easy Art, Biała Rawska, p. 145–222.
Google Scholar
Gosden Ch., Marshall Y. (1999), The Cultural Biography of Objects, “Word Archaeology”, 31 (2), p. 169–178, https://doi.org/10.1080/00438243.1999.9980439
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/00438243.1999.9980439
Grupa M., Grupa D., Kozłowski T., Krajewska M., Majorek M., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Wojciechowska A., Dudziński T. (2014), Tajemnice szczuczyńskich krypt, vol. II, Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Grajewo–Toruń.
Google Scholar
Grupa M., Kozłowski T., Krajewska M., Grupa D., Janowska N., Jarzęcki K., Kurzawa D., Mucha N., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Słomczewska M., Wojciechowska A., Majorek M. (2015a), Historia kościoła św. Oswalda w Płonkowie. History of St. Oswald church in Plonkowo, vol. I, Płonkowo.
Google Scholar
Grupa M., Kozłowski T., Jankauskas R., Grupa D., Krajewska M., Krakowska S., Majorek M., Mosiejczyk J., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Wojciechowska A. (2015b), Tajemnice krypty w kaplicy św. Anny. Secrets of the Crypt in St. Ann’s Chapel, Stowarzyszenie Centrum Aktywnych, Gniew.
Google Scholar
Janowski A. (2016), Zabytki metalowe, [in:] M. Majewski (ed.), Archeologia Stargardu. Badania na obszarze dawnego kościoła augustiańskiego, vol. II.2, Muzeum Archeologiczno-Historyczne, Starogard, p. 293–356.
Google Scholar
Joy J. (2009), Reinvigorating Object Biography: Reproducing the Drama of Object Lives, “World Archaeology”, 41 (4), p. 540–556, https://doi.org/10.1080/00438240903345530
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/00438240903345530
Kędzierzawski W. (2014), Zwrot ku rzeczom – nowy status kultury materialnej we współczesnej humanistyce, [in:] K. Łeńska-Bąk, M. Sztandara (ed.), Głód. Skojarzenia, metafory, refleksje…, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole (Stromata Anthropologica, 9), p. 207–230.
Google Scholar
Kizik E. (1998), Śmierć w mieście hanzeatyckim w XVI–XVIII wieku. Studium z nowożytnej kultury funeralnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Google Scholar
Kizik E. (2001), Wesele, kilka chrztów i pogrzebów. Uroczystości rodzinne w mieście hanzeatyckim od XVI do XVIII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Google Scholar
Kjellberg J. (2015), To Organize the Dead – Stratigraphy as a Source for Typology in Post-Medieval Burialss, “META Historiskarkeologisk tidskrift”, p. 163–171.
Google Scholar
Kobiałka D. (2008a), Z życia dwóch naszyjników: problemy biograficznego podejścia do rzeczy, “Kultura Współczesna”, 3, p. 201–215.
Google Scholar
Kobiałka D. (2008b), Biografia rzeczy jako perspektywa badawcza, [in:] P. Kucypera, S. Wadyl (ed.), Kultura materialna średniowiecza w Polsce, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, p. 227–239.
Google Scholar
Kobiałka D. (2015), Biografia rzeczy jako sposób interpretowania roli i znaczenia dziedzictwa, [in:] M. Kępski (ed.), Z rzeką w tle. Biografia Śluzy Katedralnej/Framed by the River. The Biography of the Cathedral Lock, Centrum Turystyki Kulturowej Trakt, Poznań, p. 44–49.
Google Scholar
Kopytoff I. (2003), Kulturowa biografia rzeczy: utowarowienie jako proces, [in:] M. Kempny, E. Nowicka (ed.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, p. 249–274 [oryg. The Cultural Biography of Things (1986), [in:] A. Appadurai (ed.), Social Life of Things. Commodities in Cultural Perspective, Cambridge University Press, Cambridge].
Google Scholar
Králíkowá M. (2007), Pohřební ritus 16.–18. Století na území střední Evropy. Panoráma antropologie biologické – sociální – kulturni, Nadace Universitas, Brno.
Google Scholar
Majorek M. (2016), Tkaniny obiciowe na trumnach z badań archeologicznych krypt w Szczuczynie (XVIII–XIX wiek), [in:] Snuć nić jak opowieść. Tkaniny w kulturach świata, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń (Toruńskie Studia o Sztuce Orientu, 5), p. 51–64.
Google Scholar
Majorek M. (2019), Drewniane trumny z krypt kościoła pw. Imienia NMP w Szczuczynie jako źródło do badań nad nowożytną obrzędowością pogrzebową (a manuscript of a PhD thesis in the archive of the Nicolaus Copernicus University in Toruń).
Google Scholar
Majorek M., Grupa D. (2013), Malowane czy obijane – oznaka mody czy potrzeby na przykładzie trumien z krypt kościoła w Szczuczynie (cz. 1), [in:] T. Dudziński, M. Grupa (ed.), Tajemnice szczuczyńskich krypt, vol. I, Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, Grajewo, p. 68–82.
Google Scholar
Majorek M., Grupa M. (2014), Kościół pw. św. Konstancji i św. Mikołaja w Gniewkowie w świetle badań archeologicznych, [in:] T. Łaszkiewicz (ed.), Pamięć – tradycja – trwanie. Szkice z dziejów Gniewkowa i okolic, Gmina Gniewkowo, Gniewkowo, p. 91–106.
Google Scholar
Niedźwiadek R. (2016), Pochówki w kryptach pod południową nawą kościoła pojezuickiego pw. św. Jana w Lublinie, “Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego”, 37, p. 333–368, https://doi.org/10.15584/misroa.2016.37.19
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15584/misroa.2016.37.19
Niedźwiadek R., Drążkowska A., Majorek M. (2015), Nowożytne trumny z badań archeologicznych z wybranych stanowisk z Polski, Litwy i Ukrainy, [in:] A. Drążkowska (ed.), Kultura funeralna elit Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, p. 19–70.
Google Scholar
The Social Life of Things. Commodities in Cultural Perspective (1986), A. Appaduraï (ed.), Cambridge University Press, Cambridge.
Google Scholar
Ströbl A. (2014), Die Entwicklung des Holzsarges von der Hochrenaissance bis zum Historismus im nördlichen und mittleren Deutschland, “Kasseler Studien zur Sepulkralkultur”, 20.
Google Scholar
Sulkowska-Tuszyńska K. (2016), Bezimienni i rozpoznani, czyli o pochówkach w Przecznie, [in:] K. Sulkowska-Tuszyńska, W. Dokurno (ed.), Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Przecznie. Odkrywanie przeszłości, Przeczno, p. 129–151.
Google Scholar
Trawicka E. (2011), Trumny, [in:] Kultura funeralna nowożytnego Gdańska w świetle wykopalisk archeologicznych. Katalog wystawy, Muzeum Archeologiczne, Gdańsk, p. 4–5.
Google Scholar
Vasilieva E. (2016), Wooden Coffins Discovered during Excavations in Moscow Theological Academy in 2014, “Povolzhskaya arkheologiya”, 4 (18), p. 296–308, https://doi.org/10.24852/pa2016.4.18.296.308
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.24852/pa2016.4.18.296.308
Der vergessene Friedhof Kulturgeschichtliche und naturwissenschaftliche Ergebnisse zur Ausgrabung des neuzeitlichen katholischen Friedhofes in Göttingen (2015), B. Grosskopf (ed.), Göttingen Universitätsverlag, Göttingen.
Google Scholar
Wąsik R. (2006), Szczątki trumien z cmentarza nowożytnego w Niedziałowicach, pow. chełmski, stanowisko 1, w świetle analizy dendrologicznej, “Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 8, p. 143–144.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
